Fuck Stonewall 

Το μεγαλύτερο υπαίθριο γκέι πάρτι της χρονιάς θα είναι φέτος ακόμα μεγαλύτερο. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο κουίρ απ' όλο τον κόσμο θα έρθουν στη Νέα Υόρκη για να γιορτάσουν τα 50 χρόνια από την εξέγερση στο Στόνγουολ, που έχει επικρατήσει να θεωρείται ο γενέθλιος τόπος του κινήματος των «γκέι δικαιωμάτων». Η σημαντική θέση που κατέχει το Στόνγουολ στον τρόπο που γίνονται αντιληπτά η γκέι ταυτότητα και τα γκέι δικαιώματα φαίνεται από το γεγονός ότι οι εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια του Στόνγουολ θα γίνουν ταυτόχρονα με το WorldPride.

To WorldPride, εμπορικό σήμα το οποίο διαχειρίζεται η διεθνής οργάνωση InterPride, επιχειρεί να δώσει σε ένα τοπικό πράιντ τον χαρακτήρα διεθνούς εκδήλωσης. Οι τοπικές οργανώσεις που θέλουν να φιλοξενήσουν το WorldPride υποβάλλουν προσφορές. Αυτή που θα αναλάβει τη διοργάνωση καταβάλλει 50 χιλιάδες δολάρια για την άδεια να χρησιμοποιεί τον τίτλο WorldPride για να διαφημίσει τις εκδηλώσεις.

Το γκέι πράιντ αποκτά εδώ τον χαρακτήρα εταιρικής προωθητικής ενέργειας, σε απόλυτη συνάφεια με τον τρόπο που η παρέλαση, με εταιρείες χορηγούς και με τη συνοδεία της αστυνομίας, όχι μόνο καταπνίγει κάθε αγωνιστικό παλμό μιας πορείας διεκδίκησης, αλλά και σβήνει τη μνήμη των πρώτων διεκδικήσεων. Η λήθη του παρελθόντος σημαίνει και λήθη του διαφορετικού μέλλοντος στο οποίο έλπιζαν οι κουίρ πρόγονοί μας.

Στις ΗΠΑ τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να παντρευτούν και στις 50 Πολιτείες, εντούτοις σε περισσότερες από τις μισές Πολιτείες μπορείς να απολυθείς μόνο και μόνο επειδή είσαι γκέι, λεσβία ή αμφιφυλόφιλος

Στη Νέα Υόρκη, την πόλη στην οποία ζω, η ετήσια παρέλαση του πράιντ έχει μεγαλώσει τόσο που απαγορεύεται η συμμετοχή του κόσμου στην πορεία. Μπορούν να συμμετάσχουν μόνο όσοι παίρνουν μέρος στα χορηγούμενα από εταιρείες άρματα ή είναι μέλη αναγνωρισμένων οργανώσεων και ομάδων, οι οποίες όμως δικαιούνται πολύ περιορισμένο αριθμό συμμετεχόντων.

Μεταλλικά χωρίσματα τοποθετημένα κατά μήκος της παρέλασης χωρίζουν την πορεία από το συγκεντρωμένο πλήθος και εμποδίζουν τη μεταξύ τους επικοινωνία. Τα χωρίσματα, σε συνδυασμό με τη μεγάλη παρουσία της αστυνομίας, η οποία επιβλέπει πού βρίσκονται οι θεατές και από ποιο σημείο μπορούν να διασχίσουν τον δρόμο, κάνουν σχεδόν αδύνατη κάθε κίνηση.

Η ακινησία των θεατών συμβολίζει με χαρακτηριστικό τρόπο την ήττα των ασυμβίβαστων απελευθερωτικών διεκδικήσεων του Στόνγουολ και τη νίκη των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που προκρίνουν τη διεκδίκηση σεβασμού με όρους ατομικού μάρκετινγκ.

Με απλά λόγια: ξεχάστε το Στόνγουολ, ας κάνουμε πάρτι στο όνομά του, με τι-σερτ και άλλα παραφερνάλια με το κατοχυρωμένο σήμα του Πράιντ.

«Η Μάστερκαρντ δεν έριξε το πρώτο τούβλο!». Είναι ένα από τα συνθήματα της Συμμαχίας για την Ανάκτηση του Πράιντ. Ορισμένοι ΛΟΑΤΚΙ+ ακτιβιστές, που κουράστηκαν να είναι οι μασκότ ενός αποπολιτικοποιημένου Πράιντ Α.Ε., σχεδιάζουν τη δική τους πορεία και αντισυγκέντρωση την ημέρα του επίσημου πράιντ. Η πορεία θα ακολουθήσει τη διαδρομή της πρώτης πορείας κουίρ απελευθέρωσης του 1970, σε μια προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα είδος κυτταρικής μνήμης. Το Στόνγουολ το οποίο θυμούνται και το οποίο επανενεργοποιούν δεν ήταν μια μονοθεματική διεκδίκηση που διαχωρίζει τα ζητήματα της σεξουαλικότητας των ΛΟΑΤΚΙ+ και της ισονομίας τους από άλλες ανισότητες. Το Στόνγουολ που θυμούνται προκρίνει πολυθεματικές διεκδικήσεις απελευθέρωσης που συνδέουν τους ανθρώπους πέρα από τις διαφορές τους: είναι αντιρατσιστικό, αντισεξιστικό, αντιιμπεριαλιστικό και αντικαπιταλιστικό. Οι διαφορές δεν ήταν –και δεν είναι- εμπόδιο στις απελευθερωτικές διεκδικήσεις του Στόνγουολ. Αντιθέτως, ήταν -και είναι- το αναγκαίο σημείο έναρξης και η πηγή αυτών των διεκδικήσεων.

Για πολύ καιρό, η ιστορία του Στόνγουολ μεταφέρεται σαν το εναρκτήριο σημείο ενός μονοθεματικού κινήματος που εστιάζει στη σεξουαλικότητα. Σύμφωνα μ’ αυτήν την αφήγηση, τα «άλλα» θέματα ήρθαν αργότερα στο προσκήνιο, καθώς οι κουίρ διεκδικήσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με φυλετικές, ταξικές και έμφυλες διαφορές. Οπως όμως σημειώνει ο κοινωνιολόγος Ρόντρικ Φέργκιουσον στο βιβλίο «Ο μονοδιάστατος κουίρ» (2019), αυτή η αφήγηση αποτελεί παραποίηση.

Ο Φέργκιουσον, βασισμένος στην προσωπική μαρτυρία της τρανς ακτιβίστριας Σύλβια Ριβέρα που συμμετείχε στην εξέγερση του Στόνγουολ, υπογραμμίζει ότι η κουίρ απελευθέρωση ήταν εξαρχής συνυφασμένη με άλλους απελευθερωτικούς αγώνες. Πολλές ντραγκ κουίν και κουίρ που έριξαν τις πρώτες γροθιές και τις πρώτες πέτρες στο Στόνγουολ ήταν επίσης ενεργές και ενεργοί στο αντιρατσιστικό και αντιπολεμικό κίνημα. Ενας συνηθισμένος τρόπος αφήγησης της ιστορίας της γκέι και λεσβιακής απελευθέρωσης τη θέλει να διαδέχεται το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων των μαύρων. Αλλά η αφήγηση του τέλους ενός κινήματος και της αρχής ενός άλλου εισάγει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη φυλετική καταγωγή και τη σεξουαλικότητα, ανάμεσα στους αντιρατσιστικούς αγώνες και τις μάχες κατά της ομοφοβίας και του σεξισμού, και μιλά για τα πολιτικά δικαιώματα σαν τελειωμένη υπόθεση, κάτι που δεν ισχύει.

Η διαδικασία μετατροπής των πολυθεματικών κουίρ διεκδικήσεων απελευθέρωσης σε μια στενή μονοθεματική διεκδίκηση συνδέεται με την παγκόσμια άνοδο του νεοφιλελευθερισμού και με τη συνεχιζόμενη κυριαρχία των λευκών στις ΗΠΑ. Στην Αμερική, βασική ένδειξη αυτής της μετατροπής είναι το γεγονός ότι κριτήριο της σεξουαλικής απελευθέρωσης έγινε η ισότητα στον γάμο. Η διεκδίκηση του ομόφυλου γάμου στις ΗΠΑ είναι αναμφίβολα διαφορετική από την περίπτωση της Ελλάδας, ωστόσο σε κάθε περίπτωση λειτουργεί προειδοποιητικά για τη σύνδεση του αιτήματος του γάμου με νεοφιλελεύθερες πολιτικές.

Το κράτος στον νεοφιλελευθερισμό απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τον προνοιακό του χαρακτήρα και αναμένει από τα παντρεμένα ζευγάρια να κάνουν περισσότερα για τους ίδιους και για τα παιδιά τους με μικρότερη ή χωρίς καθόλου κρατική βοήθεια. Η επέκταση του μοντέλου του γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια συνδέεται με τη συνεχιζόμενη ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών. Αποτελεί επίσης ένα άριστο παράδειγμα «ομοκανονικότητας», όρος που χρησιμοποίησε η φεμινίστρια και κουίρ ιστορικός Λίζα Ντάγκαν για να περιγράψει μια αποπολιτικοποιημένη γκέι ταυτότητα, προσανατολισμένη στην κατανάλωση.

Θέλω να είμαι ξεκάθαρη: Τα ομόφυλα ζευγάρια που θέλουν να παντρευτούν πρέπει να έχουν το δικαίωμα να το κάνουν και η σχέση τους πρέπει να έχει τα ίδια νομικά δικαιώματα και την ίδια κοινωνική αναγνώριση που έχουν τα άλλα ζευγάρια. Ωστόσο, η νομιμοποίηση του ομόφυλου γάμου δεν είναι το μαγικό ραβδί που θα διορθώσει όλα τα δεινά. Ορίστε ένα παράδοξο: στις ΗΠΑ τα ομόφυλα ζευγάρια μπορούν να παντρευτούν και στις 50 Πολιτείες, εντούτοις σε περισσότερες από τις μισές Πολιτείες μπορείς να απολυθείς μόνο και μόνο επειδή είσαι γκέι, λεσβία ή αμφιφυλόφιλος και τα τρανς άτομα απολαμβάνουν μικρότερη νομική προστασία.

Αυτό δεν σημαίνει ότι στις ΗΠΑ η διεκδίκηση των δικαιωμάτων του γάμου δεν έχει προσφέρει τίποτα στα ομόφυλα ζευγάρια. Πολλοί γκέι και λεσβίες θέλουν το δικαίωμα του γάμου διότι χρειάζονται πρόσβαση σε ιδιωτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους ίδιους και για τα παιδιά τους. Στις ΗΠΑ οι περισσότεροι έχουν ασφάλιση υγείας είτε μέσω του εργοδότη τους είτε επειδή είναι παντρεμένοι με σύντροφο που είναι ασφαλισμένος. Αλλά γιατί η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη δεν αποτελεί δημόσιο αγαθό προσβάσιμο σε όλα τα άτομα, ανεξάρτητα από το συζυγικό, το οικογενειακό ή το εργασιακό τους καθεστώς; Το κίνημα του ομόφυλου γάμου στις ΗΠΑ κατέστησε σχεδόν αδύνατο να τεθεί αυτή η ερώτηση, γιατί επικεντρώνεται σε μόνο μία μορφή οργάνωσης των σχέσεων οικειότητας –το ζευγάρι και την πυρηνική οικογένεια-, αποκλείοντας, ή έστω υποβαθμίζοντας, άλλες μορφές. Τι γίνεται με τους κουίρ που δεν θέλουν να παντρευτούν; Οι σχέσεις τους έχουν μικρότερη κοινωνική αξία; Αν στόχος του απελευθερωτικού κινήματος του Στόνγουολ είναι ο γάμος, κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα των δύο τρίτων – στη μία πλευρά οι «καλοί» γκέι που θέλουν να παντρευτούν και αξίζουν πλήρη δικαιώματα και στην άλλη πλευρά οι «κακοί», σεξουαλικά «ανεύθυνοι» κουίρ.

Για να δανειστώ την αιχμηρή ερώτηση του Μισέλ Φουκό, πόσες άλλες μορφές συγγένειας μπορούν να υπάρξουν; Μήπως δεν υπάρχουν σήμερα πολλοί κουίρ τρόποι οργάνωσης οικογένειας και ανθεκτικών σχέσεων οικειότητας, τους οποίους σπρώχνει κι άλλο στο περιθώριο το πρότυπο του γάμου;

Το Στόνγουολ ήταν πολλά πράγματα. Ενα από αυτά ήταν η προσπάθεια να υπάρξουν εναλλακτικοί κοινωνικοί σχηματισμοί που αντιτάσσονται στις αλληλοσυνδεόμενες μορφές καταπίεσης, όχι μόνο στην καταπίεση που βασίζεται στη σεξουαλικότητα. Ενα από τα μαθήματα που μας διδάσκει το έργο κουίρ ερευνητών όπως ο Φέργκιουσον και η Ντάγκαν είναι ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία ποιο Στόνγουολ θυμόμαστε. Δεν είναι μόνο θέμα ιστορικής ακρίβειας. Η ανάμνηση του παρελθόντος αποτελεί έναν τρόπο ανανέωσης του μέλλοντος. Η μνήμη ενός διαφορετικού Στόνγουολ μας δείχνει πώς θα μπορούσαμε να ξαναφτιάξουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας.

Στο βιβλίο-ορόσημο «Cruising Utopia: το εκεί και τότε του κουίρ μέλλοντος», που εκδόθηκε το 2009, ο Χοσέ Εστεμπάν Μoυνιός μάς προτρέπει να «κοιτάξουμε πέρα από μια στενή εκδοχή του εδώ και τώρα» σε περασμένους μέλλοντες και σε μέλλοντες που εξακολουθούν να είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν. Γράφει: «Κάποιοι θα πουν ότι το μόνο που έχουμε είναι οι ηδονές της παρούσας στιγμής, αλλά δεν πρέπει να συμβιβαστούμε ποτέ μ’ αυτό το ελάχιστο σχήμα. Πρέπει να ονειρευτούμε και να δημιουργήσουμε νέες και καλύτερες ηδονές, άλλους τρόπoυς ύπαρξης στον κόσμο, και εντέλει νέους κόσμους». Λόγια ελπίδας που δίνουν νόημα στη ζωή μας.

*καθηγήτρια Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ανάλυσης και Σπουδών, περφόρμανς στο New York University

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος «Αόρατη Ιστορία: Διαδρομές, βιώματα, πολιτικές των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα», που κυκλοφόρησε με την «Εφ.Συν.» -  Σαββατοκύριακο στις 8 Ιουνίου 2019. Μπορείτε να διαβάσετε τα κείμενα σε ηλεκτρονική μορφή επιλέγοντας το αντίστοιχο λινκ από τον κατάλογο περιεχομένων που ακολουθεί ή να ξεφυλλίσετε και να διαβάσετε ολόκληρο το τεύχος στην εφαρμογή issuu μετά τον κατάλογο περιεχομένων. 

Περιεχόμενα Τεύχους

● Εισαγωγή, σελ. 2

● Νίκος Μυλωνάς (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Ένας «φίλος της Ντόροθυ» στην Ελλάδα, σελ. 3

● Σόνια, Λεσβίωμα, σελ. 4

● Ι.Κ., Το ζητούμενο είναι το τέλος της ντροπής, σελ. 4

● Αρης Μπατσιούλας, 20th Century Boy, σελ. 5

● Ρηνιώ Συμεωνίδου, Το υπέροχα ποικιλόμορφο φάσμα του βιολογικού φύλου: Ιντερσεξ παιδιά και άνευ όρων αγάπη, σελ. 6

● Ελενα – Ολγα Χρηστίδη, Μεγαλώνοντας σε μια κουίρ οικογένεια τη δεκαετία του ‘90, σελ. 7

● Αννα Κουρουπού, Συγγρού… σελ. 8

● PASSPORT, Καμία ομοφοβική στολή, καμία τρανσφοβική εντολή, καμία ρατσιστική εξουσία, σελ. 9

● Μπέττυ Βακαλίδου, Το τρανς κίνημα όπως το έζησα, σελ. 10

● Θωμάς Ξωμερίτης, Ηρωική έξοδος, δύσκολη ελευθερία, σελ. 11

● Δήμητρα Τζανάκη, Από το 1871 μέχρι το 1950: Γενεαλογία φύλου και σεξουαλικότητας, σελ. 12-13

● Κώστας Γιαννακόπουλος, Μια διάχυτη ομοφυλοφιλία στη μεταπολεμική Ελλάδα, σελ. 14-15

● Θεοδόσης Γκελτής, Από το 1976 μέχρι το 1990, Το κίνημα για την απελευθέρωση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, σελ. 16-18

● Πάολα Ρεβενιώτη (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Όταν βάζεις τη φούστα δεν την ξαναβγάζεις, σελ. 18

● Χρήστος Ρούσος (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Στη φυλακή γνώρισα έρωτες που τους λέω κινηματογραφικούς, σελ. 19

● Ειρήνη Πετροπούλου, Από το 1990 μέχρι το 2004: Δράσεις, ορατότητα, συνεργασίες, σελ. 20 – 21

● Νέλη Καούνη, Από το 2005 μέχρι σήμερα: Εκρηξη ακτιβιστικής δραστηριότητας και ενδοσκόπηση, σελ. 22-25

● Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας, 18 χρόνια, 700 συναντήσεις, σελ. 26

● Φίλιππος Παγάνης, Σπάζοντας το καλούπι, σελ. 27

● Γιώργος – Κυβέλη, Εξω από το δίπολο, σελ. 27

● Μενέλας, Επιζώντες της ετεροκανονικότητας: η πορνογραφία και εγώ, σελ. 28

● ΕΜΑΝΤΕΣ, ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες: Μειονότητα μέσα στη μειονότητα, σελ. 29

● Νάνσυ Παπαθανασίου, Ελενα-Ολγα Χρηστίδη, Αμφισβητώντας την αυθεντία: τα κινήματα απέναντι στην «επιστήμη», σελ. 30-31

● Γιώργος Παπαδοπετράκης, Αντώνης Πούλιος, Το HIV/AIDS και η μετάδοση του στίγματος, σελ. 32-33

● Δέσποινα Χρονάκη, Κατασκευάζοντας τη μη ετεροκανονική συνθήκη στη δημοφιλή κουλτούρα, σελ. 34

● Γιώργος Σαμπατακάκης, Κουίρ σαν χώρα ή βγαίνοντας με κέφι από την ντουλάπα της Μεταπολίτευσης, σελ. 35

● Κωνσταντίνος Κυριακός, Για την ερωτική διαφορά στην ελληνική σκηνή: παραστάσεις με σημασία, σελ. 36-37

● Αν Πελεγκρίνι, Fuck Stonewall, σελ. 38-39

● Αλεξάνδρα Χαλκιά, Εχουν πράγματι αλλάξει τα πάντα;, σελ. 39

● Ελενα – Ολγα Χρηστίδη, Νάνσυ Παπαθανασίου, Ο δρόμος έχει τη δική σου ιστορία, σελ. 40