Εχουν πράγματι αλλάξει τα πάντα; 

Τα τελευταία χρόνια μοιάζουν να έχουν φέρει στην επιφάνεια μια πληθώρα εκδηλώσεων και συζητήσεων με θεματικές ΛΟΑΤΚ. Κινηματογραφικά αφιερώματα, συναυλίες και φεστιβάλ, θεματικά πάρτι κάνουν την εμφάνισή τους στο φέισμπουκ και τις σελίδες μέινστριμ εντύπων διασκέδασης.

Την ίδια στιγμή, ένας λόγος «φιλικός» προς τις ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητες έχει αναδυθεί και στην επίσημη πολιτική δημόσια σφαίρα, οδηγώντας σε ορισμένες αλλαγές νομικού χαρακτήρα. Οπωσδήποτε υπάρχει αύξηση της ορατότητας ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων και χώρων στον δημόσιο λόγο και αυτή η εξέλιξη είναι θετική. Αλλά, εννοείται, δεν εξαφανίστηκαν ούτε η ομοφοβία ούτε η τρανσφοβία. Σ’ αυτό το ευρύτερο πλαίσιο λοιπόν είναι χρήσιμο να τεθεί το ερώτημα για τη σχέση της παρούσας συνθήκης με το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν. Εχουν πράγματι αλλάξει τα πάντα; 

Οπως συμβαίνει πάντοτε, υπάρχει κάποιο αντίτιμο για το λεγόμενο «μέινστριμινγκ» του ΛΟΑΤΚΙ+ χώρου. Για παράδειγμα, είναι σήμερα περισσότερο εμφανής μια τάση εμπορευματοποίησης ταυτοτήτων και χώρων, η οποία κινείται παράλληλα με την αποσιώπηση της διαθεματικότητας των ΛΟΑΤΚ υποκειμένων.

Με λίγες εξαιρέσεις, όπως ένα σύντομο αφιέρωμα στο περιοδικό Antivirus το 2016, οι μη λευκοί και μη ελληνικής καταγωγής ΛΟΑΤΚ άνθρωποι παραμένουν γενικά απούσες και απόντες από τον δημόσιο λόγο, ενώ το ίδιο ισχύει και για τους φτωχούς και τους μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους. Οι διαδεδομένες αναπαραστάσεις των ΛΟΑΤΚΙ+ έχουν την τάση να συνδέουν τη δημόσια αναγνώριση με την κατανάλωση.

Επίσης, η γονεϊκότητα ως διάσταση της ταυτότητας πολλών ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων φαίνεται να παραμένει στο περιθώριο. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως η δράση της οργάνωσης Οικογένειες Ουράνιο Τόξο απουσιάζουν συζητήσεις για τις σοβαρές δυσκολίες όσον αφορά την αντιμετώπιση του ζητήματος από θεσμούς και υπηρεσίες, όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία, αλλά και από ένα όχι μικρό τμήμα της κοινωνίας. 

Οπωσδήποτε, η ίδια η ροή του ιστορικού χρόνου φέρνει και νέες προκλήσεις. Μια κάπως «σκληρότερη» εξατομίκευση που φαίνεται να συνδέεται με το πολύμορφο βίωμα του «τραύματος» της κρίσης της τελευταίας δεκαετίας, για παράδειγμα, είναι περισσότερο εμφανής στον λόγο που αφορά ή και προέρχεται από τον ΛΟΑΤΚΙ+ χώρο.

Συχνά, ο λόγος αυτός αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην «ελεύθερη έκφραση του ατόμου» και την οικοδόμηση «ασφαλών χώρων» οι οποίοι, εκτός από αναγκαίοι, μπορούν επίσης να είναι και περιοριστικοί. Η συνύφανση με φεμινιστικές οπτικές από την άλλη φαίνεται να έχει «χαλαρώσει», ενώ ένα είδος ατομοκεντρικού ψυχοθεραπευτικού λόγου φαίνεται να έχει πυκνώσει. 

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το πεδίο της δημόσιας ΛΟΑΤΚΙ+ παρουσίας σήμερα χαρακτηρίζεται από παράλληλες και αντιφατικές δυναμικές. Απ’ τη μια πλευρά, μια ορισμένη ενίσχυση της ορατότητας και κάποια εγγραφή στο πεδίο του δημόσιου λόγου με όρους «αποδοχής». Απ’ την άλλη, η ωμή δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, μέρα μεσημέρι στο κέντρο της Αθήνας, με την παρουσία (διευκόλυνση;) της Αστυνομίας, υπογραμμίζει την απόσταση ανάμεσα στη φιλελεύθερη αφήγηση των «διαρκών (αν και αργόσυρτων) βελτιώσεων» και της καθημερινής βίας κατά των «μη κανονικών» που συνωστίζονται στον βυθό της κοινωνίας.

*Καθηγήτρια, τμήμα Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο 

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος «Αόρατη Ιστορία: Διαδρομές, βιώματα, πολιτικές των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ελλάδα», που κυκλοφόρησε με την «Εφ.Συν.» -  Σαββατοκύριακο στις 8 Ιουνίου 2019. Μπορείτε να διαβάσετε τα κείμενα σε ηλεκτρονική μορφή επιλέγοντας το αντίστοιχο λινκ από τον κατάλογο περιεχομένων που ακολουθεί ή να ξεφυλλίσετε και να διαβάσετε ολόκληρο το τεύχος στην εφαρμογή issuu μετά τον κατάλογο περιεχομένων. 

Περιεχόμενα Τεύχους

● Εισαγωγή, σελ. 2

● Νίκος Μυλωνάς (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Ένας «φίλος της Ντόροθυ» στην Ελλάδα, σελ. 3

● Σόνια, Λεσβίωμα, σελ. 4

● Ι.Κ., Το ζητούμενο είναι το τέλος της ντροπής, σελ. 4

● Αρης Μπατσιούλας, 20th Century Boy, σελ. 5

● Ρηνιώ Συμεωνίδου, Το υπέροχα ποικιλόμορφο φάσμα του βιολογικού φύλου: Ιντερσεξ παιδιά και άνευ όρων αγάπη, σελ. 6

● Ελενα – Ολγα Χρηστίδη, Μεγαλώνοντας σε μια κουίρ οικογένεια τη δεκαετία του ‘90, σελ. 7

● Αννα Κουρουπού, Συγγρού… σελ. 8

● PASSPORT, Καμία ομοφοβική στολή, καμία τρανσφοβική εντολή, καμία ρατσιστική εξουσία, σελ. 9

● Μπέττυ Βακαλίδου, Το τρανς κίνημα όπως το έζησα, σελ. 10

● Θωμάς Ξωμερίτης, Ηρωική έξοδος, δύσκολη ελευθερία, σελ. 11

● Δήμητρα Τζανάκη, Από το 1871 μέχρι το 1950: Γενεαλογία φύλου και σεξουαλικότητας, σελ. 12-13

● Κώστας Γιαννακόπουλος, Μια διάχυτη ομοφυλοφιλία στη μεταπολεμική Ελλάδα, σελ. 14-15

● Θεοδόσης Γκελτής, Από το 1976 μέχρι το 1990, Το κίνημα για την απελευθέρωση της ομοφυλόφιλης επιθυμίας, σελ. 16-18

● Πάολα Ρεβενιώτη (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Όταν βάζεις τη φούστα δεν την ξαναβγάζεις, σελ. 18

● Χρήστος Ρούσος (συνέντευξη στο Θεοδόση Γκελτή), Στη φυλακή γνώρισα έρωτες που τους λέω κινηματογραφικούς, σελ. 19

● Ειρήνη Πετροπούλου, Από το 1990 μέχρι το 2004: Δράσεις, ορατότητα, συνεργασίες, σελ. 20 – 21

● Νέλη Καούνη, Από το 2005 μέχρι σήμερα: Εκρηξη ακτιβιστικής δραστηριότητας και ενδοσκόπηση, σελ. 22-25

● Λεσβιακή Ομάδα Αθήνας, 18 χρόνια, 700 συναντήσεις, σελ. 26

● Φίλιππος Παγάνης, Σπάζοντας το καλούπι, σελ. 27

● Γιώργος – Κυβέλη, Εξω από το δίπολο, σελ. 27

● Μενέλας, Επιζώντες της ετεροκανονικότητας: η πορνογραφία και εγώ, σελ. 28

● ΕΜΑΝΤΕΣ, ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες: Μειονότητα μέσα στη μειονότητα, σελ. 29

● Νάνσυ Παπαθανασίου, Ελενα-Ολγα Χρηστίδη, Αμφισβητώντας την αυθεντία: τα κινήματα απέναντι στην «επιστήμη», σελ. 30-31

● Γιώργος Παπαδοπετράκης, Αντώνης Πούλιος, Το HIV/AIDS και η μετάδοση του στίγματος, σελ. 32-33

● Δέσποινα Χρονάκη, Κατασκευάζοντας τη μη ετεροκανονική συνθήκη στη δημοφιλή κουλτούρα, σελ. 34

● Γιώργος Σαμπατακάκης, Κουίρ σαν χώρα ή βγαίνοντας με κέφι από την ντουλάπα της Μεταπολίτευσης, σελ. 35

● Κωνσταντίνος Κυριακός, Για την ερωτική διαφορά στην ελληνική σκηνή: παραστάσεις με σημασία, σελ. 36-37

● Αν Πελεγκρίνι, Fuck Stonewall, σελ. 38-39

● Αλεξάνδρα Χαλκιά, Εχουν πράγματι αλλάξει τα πάντα;, σελ. 39

● Ελενα – Ολγα Χρηστίδη, Νάνσυ Παπαθανασίου, Ο δρόμος έχει τη δική σου ιστορία, σελ. 40