«Αγνοείται και απαξιώνεται» το αποτέλεσμα του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού

«...Η πλήρης εκχώρηση της διαχείρισης των επεμβάσεων σε σημαντικά μνημεία και τοπόσημα της χώρας μας σε χορηγούς-ευεργέτες είναι μια πρακτική που προβάλλει εσχάτως ως σχεδόν αποκλειστική, σε πλήθος προβεβλημένων έργων που διαχειρίζεται το ΥΠΠΟΑ και λοιποί φορείς. Το αποτέλεσμα είναι η κλιμακούμενη ακύρωση του δημόσιου χαρακτήρα της παραγωγής δημόσιου/κοινωνικού χώρου, η απαξίωση των θεσμών που η ίδια η Πολιτεία έχει θεσπίσει, αλλά και η απαξίωση, εν τέλει, του συνόλου του επιστημονικού τεχνικού κλάδου της χώρας» γράφει η επιμελητική ομάδα του 1ου βραβείου του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για τη μετατροπή του σιλό σιτηρών στον ΟΛΠ σε Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Παρέμβαση για το ζήτημα έκανε και ο Νίκος Μπελαβίλας. Ρωτάει αν όντως η παλαιά διοίκηση του ΟΛΠ είχε δεσμεύσει 60 εκατ. ευρώ για το έργο και τι έγινε το ποσό. Ως γνωστόν, η μετατροπή του σιλό σε Μουσείο Εναλίων έχει μπει στο Ταμείο Ανάκαμψης με χρηματοδότηση 75 εκατ. ευρώ. Ηταν αναγκαίο;

Η «Εφ.Συν.» έλαβε την ανοιχτή επιστολή της ομάδας των μελετητών σε συνέχεια του δημοσιεύματος «“Γκρίζες” ζώνες στα σχέδια για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων» (20.1.22), όπου θέταμε ερωτήματα για τη δωρεά, την πορεία του έργου και την τύχη του σχεδίου που κέρδισε το πρώτο βραβείο του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, που όπως φαίνεται δεν θα υλοποιηθεί. Η ίδρυση Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων είναι παλιό αίτημα, όπως και η μετατροπή του σιλό σε κέλυφος που θα το στεγάσει στην καρδιά του λιμανιού. Πρόσφατα το ΥΠΠΟΑ ανακοίνωσε την ομόφωνη θετική γνωμοδότηση του Συμβουλίου Μουσείων για προμελέτες, τη χρηματοδότηση των οποίων ανέλαβε το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, δηλαδή ο εφοπλιστής Πάνος Λασκαρίδης.

Οπως γράφουν οι έξι αρχιτέκτονες του ΕΜΠ Βαγγέλης Αντωνόπουλος, Θάλεια Βέττα, Γιώργος Γαβαλάς, Μαρία Πυλαρινού, Μάρω Ρήγα, Νατάσα Σταμούλη: «Στην περίπτωση του σιλό, το ΥΠΠΟΑ αποφάσισε να αγνοήσει τα αποτελέσματα ενός προβεβλημένου διεθνούς ανοιχτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και να προχωρήσει στην απευθείας ανάθεση της μελέτης του έργου υπό τη χορηγία ιδιωτικού ιδρύματος, περιορίζοντας τον ρόλο της Πολιτείας στην υπογραφή εγκρίσεων που αποδίδουν τον απαραίτητο θεσμικό “μανδύα” σε προειλημμένες αποφάσεις. Δυστυχώς δεν είναι η πρώτη φορά που αγνοείται και απαξιώνεται το αποτέλεσμα ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, είτε με την πλήρη εγκατάλειψη του έργου, είτε με τη μεταγενέστερη απευθείας ανάθεσή του σε άλλους μελετητές. Πλήθος αξιόλογων συναδέλφων έχουν να μαρτυρήσουν αντίστοιχες εμπειρίες».

Οι αρχιτέκτονες καθιστούν σαφές ότι ο σκοπός της παρέμβασής τους «...δεν αφορά την αποκατάσταση κανενός προσωπικού ζητήματος ηθικής ή νομικής τάξης. Επισημαίνουμε εξάλλου ότι σύμφωνα με την προκήρυξη του διαγωνισμού “η υποχρέωση ανάθεσης της μελέτης στον βραβευθέντα μελετητή διατηρείται για τη διοργανώτρια αρχή μέχρι τέσσερα (4) έτη”, τα οποία έχουν προ πολλού παρέλθει, όπως και οι ελπίδες μας να δούμε κάποτε υλοποιημένη τη βραβευμένη πρότασή μας για το μουσείο...».

Αισθάνθηκαν ωστόσο την «ανάγκη» να πάρουν θέση στον δημόσιο διάλογο που έχει ανοίξει, στον οποίο ευχόμαστε κάποια στιγμή να συμμετάσχει και το υπουργείο Πολιτισμού, που συνήθως μένει αμέτοχο (ολόκληρη η επιστολή στην efsyn.gr).

Εφ' όλης της ύλης «σημείωμα» έγραψε και ο Νίκος Μπελαβίλας στον προσωπικό του λογαριασμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο αρχιτέκτονας, συγγραφέας, καθηγητής, διευθυντής Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος του ΕΜΠ και γνώστης του θέματος παραθέτει αναλυτικό ιστορικό που ξεκινάει το 2010. «...Ηταν μια ιδέα που δρομολογήθηκε από τον τότε κρατικό ΟΛΠ στα πλαίσια ενός εύστοχου ευρύτερου προγράμματος, της Πολιτιστικής Ακτής. Θα περιλάμβανε μία έκταση 180 περίπου στρεμμάτων με τον γειτονικό αρχαιολογικό χώρο της Ηετιώνειας Πύλης, τις Μόνιμες Κτιστές Δεξαμενές του 1898, τον Ταινιόδρομο Σιτηρών με τους αναρροφητικούς γερανούς δίπλα στο ιστορικό πλωτό μουσείο “Liberty”. Ενας ισχυρός πόλος πολιτισμού στην καρδιά του λιμανιού».

Ο Νίκος Μπελαβίλας εστιάζει στην πρόσφατη γνωμοδότηση και σχολιάζει: «Η πανηγυρική ανακοίνωση για την έγκριση των μελετών του Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων από το Συμβούλιο Μουσείων αξίζει όντως να μας κάνει να χαρούμε. Αλλά αιωρείται ένα πρώτο μεγάλο ερωτηματικό: Γιατί οι μελέτες και το πρώτο βραβείο του διεθνούς διαγωνισμού πετάχτηκαν στα σκουπίδια και εμφανίστηκε μία άλλη μελέτη, αγνώστου πατρός και σκοτεινών διαδικασιών ανάθεσης, η οποία εκτός των άλλων έχει πολλά-πολλά προβλήματα σε σχέση με το εμβληματικό ιστορικό και αρχαιολογικό τοπίο του σιλό; Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ) εξέδωσε μία ιδιαίτερα σκληρή ανακοίνωση και έχει δίκιο. Το ίδιο θέμα έθεσε και η πρόεδρος του Συλλόγου Αρχαιολόγων (ΣΕΑ).

Δεύτερο και ίσως ακόμη πιο σημαντικό ερώτημα: Οντως η παλαιά διοίκηση του ΟΛΠ είχε κρατήσει απόθεμα για την κατασκευή του έργου ύψους 60 εκατ. ευρώ; Δεν είναι λίγα! Τι έγιναν αυτά τα χρήματα; Γιατί πάμε στο Ταμείο Ανάκαμψης για 75 εκατ. ευρώ, όταν υπήρχε αυτό το δεσμευμένο ποσόν.

Τρίτο και ακόμη πιο κρίσιμο ερώτημα: Με ποια ακριβώς σχέση θα λειτουργήσει το νέο μουσείο μέσα σε παραχωρημένα ακίνητα στην Cosco; Διότι μιλάμε ξεκάθαρα για δημόσιο μουσείο με αρχαιολογικούς θησαυρούς ασύλληπτης αξίας, για ένα από τα σημαντικότερα αποθετήρια της αρχαιολογικής κληρονομιάς που διαθέτει η χώρα μας και ολόκληρος ο κόσμος [...] Ποια περιοχή, ποιες προσβάσεις, ποιες είσοδοι θα συνδέσουν το μουσείο με την πόλη, με τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους, με τους πειραϊκούς σταθμούς των μέσων σταθερής τροχιάς; Τι θα γίνει με την Πολιτιστική Ακτή, με τα υπόλοιπα μνημεία, τον Σιδηροδρομικό Σταθμό του Αγίου Διονυσίου, τις Μόνιμες Κτιστές Δεξαμενές, τον Ταινιόδρομο Κράκαρη και το πλωτό μουσείο “Liberty” που οι φήμες το θέλουν να φεύγει από τον Πειραιά για να δέσει δίπλα στο “Αβέρωφ” στο Τροκαντερό;

Και τελευταίο αλλά όχι έσχατο ερώτημα: Πού βρίσκεται το σπουδαίο Ιστορικό Αρχείο του ΟΛΠ, αυτό που διασώζει όλη την ιστορία του μεγάλου λιμανιού μας. Εχει χαθεί εκτός ελέγχου σε κάποιες αποθήκες της Cosco ή θα το ψάχνουμε αλλού;

Για την Αθήνα και τον Πειραιά, το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων και η Πολιτιστική Ακτή είναι ένα από τα εγχειρήματα μακράς πνοής, ένα όραμα μετασχηματισμού του χαρακτήρα της δημόσιας πόλης και του λιμανιού της προς το καλό. Δεν υπάρχει λόγος να σκιάζεται αυτή η πορεία από γκρίζες κηλίδες», καταλήγει.