Αναφωνώντας «γιούπι!»

Συμπληρώθηκαν φέτος 240 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του επιστολογραφικού μυθιστορήματος «Επικίνδυνες σχέσεις» του Πιερ Σοντερλό ντε Λακλό (1741-1803), του οποίου η πλοκή εξυφαίνεται μέσα από 175 επιστολές που ανταλλάσσουν οι χαρακτήρες του. Κεντρικοί ήρωες δύο πρώην εραστές: η αυτόφωτη, αδάμαστη και αδίστακτη Μαρκησία ντε Μερτέιγ, που προσπαθεί να χειραγωγήσει τους πάντες, και ο Υποκόμης ντε Βαλμόν, περισσότερο σκανδαλοθήρας παρά ηδονοθήρας, που βλέπει τις γυναίκες ως τρόπαια τόνωσης της ματαιοδοξίας του, πετυχαίνοντας το μέγιστο όταν η γυναίκα-θύμα ομολογεί το πάθος της για τον κατακτητή της.

Προκειμένου η Μαντάμ ντε Μερτέιγ να εκδικηθεί έναν άνδρα που την εγκατέλειψε για χάρη της νεαρής Σεσίλ, ο Βαλμόν αναλαμβάνει να διαφθείρει την άβγαλτη παρθένα, ενώ παράλληλα στρέφει τα βέλη του και προς την ενάρετη και νιόπαντρη Μαντάμ ντε Τουρβέλ. Ο Βαλμόν επιτυγχάνει και στους δύο στόχους: καθιστά έγκυο τη Σεσίλ, ενώ καταφέρνει να τον ερωτευτεί παράφορα η Μαντάμ ντε Τουρβέλ. Ομως, την ερωτεύεται κι αυτός. Και όταν αλαλάζοντας θριαμβευτικά εναποθέτει τις αποδείξεις των επιτυχιών του στα πόδια τής Μαντάμ ντε Μερτέιγ, αυτή, όχι μόνο δεν του προσφέρει την ερωτική νύχτα που του είχε υποσχεθεί, αλλά αντίθετα τον αποδιώχνει κυνικά, μη μπορώντας να δεχτεί ότι ερωτεύτηκε κάποια άλλη. Αλλά και επειδή βρίσκεται αντιμέτωπη με την κενότητα του όλου εγχειρήματος.

Υπήρξαν κινηματογραφικές μεταφορές του βιβλίου από τον Ροζέ Βαντίμ το 1959 και από τους Μίλος Φόρμαν και Στίβεν Φρίαρς το 1989. Η ταινία του Φρίαρς ανοίγει με εναλλασσόμενα πλάνα των δύο πρωταγωνιστών που καλλωπίζονται, δεχόμενοι τις περιποιήσεις πληθώρας υπηρετών και παρατρεχάμενων. Η ταινία κλείνει με τον Βαλμόν να κείται νεκρός σε μια μονομαχία για λόγους τιμής, ενώ η Μαντάμ ντε Μερτέιγ απομονώνεται στο σπίτι της, αφού έχει δεχτεί την καθολική αποδοκιμασία και τα έντονα γιουχαΐσματα από το παρισινό κοινό μιας θεατρικής παράστασης, το οποίο έχει πληροφορηθεί τα «κατορθώματά» της.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε σε τέσσερις τόμους και σε δύο χιλιάδες αντίτυπα στο Παρίσι το 1782, δηλαδή μόλις επτά χρόνια πριν από την εκδήλωση της Γαλλικής Επανάστασης, την οποία κάποιοι θεωρούν ότι καλλιέργησε και υποδαύλισε, παρουσιάζοντας τον κυνισμό, τον αμοραλισμό, τη φαυλότητα της αριστοκρατίας της εποχής. Βέβαια, αυτό δεν εμπόδισε ένα αντίτυπο του βιβλίου να βρεθεί με καλυμμένα εξώφυλλα στη βιβλιοθήκη της Μαρίας Αντουανέτας. Σύσσωμη, η λογοτεχνική κριτική συγκλίνει στο εξής: το βιβλίο είναι διαχρονικό, αφορά κάθε εποχή. Και τη δική μας… όπου κάποιοι αποκαλούν «υποκινούμενο όχλο» όσους αγανακτούν, θεωρώντας ίσως ότι το μόνο που θα έπρεπε να ακούγεται είναι: «Γιούπι!».

* (Ph.D.)2, αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής – Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης