Η COP29 «ξεπλένει» το Αζερμπαϊτζάν

Το Αζερμπαϊτζάν φιλοξενεί την επόμενη σύνοδο κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα (COP29), από τις 11 έως τις 22 Νοεμβρίου. Η προτεινόμενη ατζέντα του παραλείπει τις συζητήσεις για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και αποκλείει τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών. Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Το Αζερμπαϊτζάν αύξησε πρόσφατα την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου και στοχεύει να διαφοροποιήσει την οικονομία του επεκτείνοντας την εξόρυξή τους.

Αντίθετα, η χώρα κάλεσε σε μια παγκόσμια ειρηνευτική εκεχειρία καθ’ όλη τη διάρκεια της διάσκεψης. Σε μια ανοιχτή επιστολή στις 21 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος της COP29 και υπουργός Οικολογίας και Φυσικών Πόρων του Αζερμπαϊτζάν, Μουχτάρ Μπαμπάγεφ, έγραψε ότι η διάσκεψη «είναι μια μοναδική ευκαιρία να γεφυρωθούν οι διαφορές και να βρεθούν μονοπάτια προς τη διαρκή ειρήνη... Η καταστροφή των οικοσυστημάτων και η ρύπανση που προκαλείται από συγκρούσεις επιδεινώνουν την κλιματική αλλαγή και υπονομεύουν τις προσπάθειές μας να προστατεύσουμε τον πλανήτη».

Ετσι, το Αζερμπαϊτζάν τοποθετείται ως ειρηνοποιός. Αλλά αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το ιστορικό της χώρας που βαρύνεται με στρατιωτική επίθεση, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, που την έχουν φέρει αντιμέτωπη με κατηγορίες για γενοκτονία. Το Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποιεί την COP29 και για «πράσινο ξέπλυμα» και για να «ξέπλυμα ειρήνης» στην παγκόσμια εικόνα του, ενώ στην πραγματικότητα εξακολουθεί να έχει επεκτατικές εδαφικές φιλοδοξίες.

Γενοκτονία

Τον Σεπτέμβριο του 2020, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε έναν πόλεμο έξι εβδομάδων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μια συνοριακή περιοχή την οποία διεκδικούν τόσο η Αρμενία όσο και το Αζερμπαϊτζάν. Ο πόλεμος είχε αποτέλεσμα περισσότερα από 7.000 θύματα, με το Αζερμπαϊτζάν να ανακτά τα περισσότερα από τα εδάφη που είχε χάσει σε προηγούμενες συγκρούσεις. Με τη μεσολάβηση της Ρωσίας επιτεύχθηκε κατάπαυση του πυρός, αλλά η ένταση συνεχίστηκε.

Το 2023, το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε και πάλι στρατιωτική επιχείρηση και ανέκτησε γρήγορα τον έλεγχο της υπόλοιπης περιοχής. Η επίθεση ανάγκασε περισσότερους από 100.000 Αρμένιους να τραπούν σε φυγή και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το οποίο είχε κηρύξει την ανεξαρτησία του από το Αζερμπαϊτζάν το 1991, διαλύθηκε επίσημα τον Ιανουάριο του 2024. Μια νέα έρευνα έδειξε ότι πολλά σπίτια στην περιοχή έχουν έκτοτε λεηλατηθεί.

Δύο διεθνείς νομικοί, ο Χουάν Ερνέστο Μέντεζ και ο Λουίς Μορένο Οκάμπο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι στρατιωτικές εκστρατείες του Αζερμπαϊτζάν το 2020 και το 2023 στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ συνιστούσαν γενοκτονία. Ο Μέντεζ τόνισε ότι η στρατηγική του Αζερμπαϊτζάν ήταν να προκαλέσει «σοβαρή σωματική ή ψυχική βλάβη» στους Αρμένιους. Και ο Οκάμπο έδωσε έμφαση στη χρήση της πείνας, της άρνησης ιατρικής βοήθειας και του αναγκαστικού εκτοπισμού. Συνέκρινε τις τακτικές του Αζερμπαϊτζάν με τη Γενοκτονία των Αρμενίων κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και επίσης με το Ολοκαύτωμα.

Βιασμοί γυναικών

Οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν χρησιμοποίησαν συστηματικά σεξουαλική βία κατά των Αρμενίων κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, κυκλοφορώντας μηνύματα που ενθάρρυναν τον βιασμό και τη δολοφονία Αρμενίων γυναικών. Και οι οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα παρείχαν επίσης φρικτές αναφορές για τη σωματική και ψυχολογική κακοποίηση που υπέστησαν εκατοντάδες Αρμένιοι όμηροι που κρατούνται ακόμη.

Ομως, από θέση στρατιωτικής αδυναμίας, ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν πρότεινε μια συνθήκη ειρήνης τον Μάιο του 2024. Αυτό συνεπαγόταν την αποδοχή των βασικών απαιτήσεων του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένης της αναγνώρισης Ναγκόρνο-Καραμπάχ ως μέρους του Αζερμπαϊτζάν. Παρά αυτές τις παραχωρήσεις, το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε να συμμετάσχει σε ειρηνευτικές συνομιλίες. Αντίθετα, έχει διατυπώσει μια σειρά από νέα αιτήματα, τα οποία περιλαμβάνουν αλλαγές στο σύνταγμα της Αρμενίας.

Το Αζερμπαϊτζάν παίζει επίσης ρόλο σε συγκρούσεις αλλού. Δύο ημέρες πριν από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η Μόσχα και το Μπακού υπέγραψαν μια συμφωνία που ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν, Ιλχάμ Αλίεφ, δήλωσε ότι «φέρνει τις σχέσεις μας στο επίπεδο μιας συμμαχίας». Η ρωσο-αζερική συμμαχία έχει καταστήσει το Αζερμπαϊτζάν κρίσιμο αγωγό για το σπάσιμο των δυτικών κυρώσεων.

Η καταστολή

Οι ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου στο Αζερμπαϊτζάν τετραπλασιάστηκαν μετά την εισβολή, επιτρέποντας στο Αζερμπαϊτζάν να καλύψει τις εγχώριες ενεργειακές του ανάγκες και να εξάγει το υπόλοιπο. Στην πραγματικότητα, το γενικό εμπόριο του Αζερμπαϊτζάν με τη Ρωσία αυξήθηκε κατά 17,5% το 2023, φτάνοντας τα 4,3 δισ. δολάρια ΗΠΑ.

Πριν από λίγες μέρες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμά του επισήμανε τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του διεθνούς δικαίου από το Αζερμπαϊτζάν, καταδίκασε την καταστολή ακτιβιστών, δημοσιογράφων και ηγετών της αντιπολίτευσης, έκανε έκκληση για απόσυρση των στρατευμάτων από εδάφη της Αρμενίας και κάλεσε την Ε.Ε. να τερματίσει την εξάρτησή της από το φυσικό αέριο του Μπακού. Οι ευρωβουλευτές ενθάρρυναν τους ηγέτες της Ε.Ε. να χρησιμοποιήσουν τη διάσκεψη ως ευκαιρία για να αντιδράσουν για τις κακές επιδόσεις της χώρας στον τομέα αυτό.

Λίγο νωρίτερα η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ότι κατά την προετοιμασία της συνόδου κορυφής για το κλίμα COP29, τα κράτη πρέπει να ασκήσουν πίεση στις αρχές του Αζερμπαϊτζάν για να αντιστρέψουν την καταστολή της κοινωνίας των πολιτών, να απελευθερώσουν όσες και όσους κρατούνται μόνο και μόνο επειδή άσκησαν ειρηνικά το δικαίωμά τους στην ελευθερία της έκφρασης και να διασφαλίσουν ότι οι συμμετέχουσες και συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων των ακτιβιστριών και ακτιβιστών και των δημοσιογράφων, μπορούν να συμμετάσχουν ελεύθερα και πλήρως στην εκδήλωση.