Το γλυκό τραγούδι του έξω κόσμου

«Αν δεν ήταν το κόλπο που είχε βρει η Γιάγια για να επικοινωνεί μαζί μου, θα είχα παραιτηθεί τελείως από τη ζωή. Ακόμη και όταν καταφέρνει να μου ψιθυρίσει μόνο δυο λέξεις, αυτές γεννούν σκέψεις που με κρατούν απασχολημένη για την υπόλοιπη μέρα. Δεν υπερέβαλλε όταν έλεγε πως το διάβασμα θα με έσωζε. Με το που τελείωνε ένα βιβλίο, μου το έδινε∙ όμως οι λέξεις του δεν με άγγιζαν. Από τότε, ωστόσο, που άρχισε να μου διαβάζει με τη βαθιά φωνή της, οι λέξεις φτιάχνουν εικόνες που με ρουφάνε κατευθείαν μέσα τους. Η καθημερινότητά μου έχει αλλάξει. Διαβάζοντας, γίνομαι πιο ώριμη. Τα βιβλία μού ανοίγουν τα μάτια. Πολλές φορές καταφεύγω στις σελίδες τους για να υποδυθώ έναν ρόλο, να γίνω κι εγώ ένας απ’ τους χαρακτήρες». 

Μπορεί η λογοτεχνία να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων; Συχνά πυκνά οι λογοτεχνικοί κύκλοι συζητούν γι’ αυτό το ρητορικό ερώτημα που συνήθως προκύπτει έπειτα από την ανάγνωση ενός επιδραστικού βιβλίου. Καταλήγουμε πως όχι, η λογοτεχνία δεν μπορεί να αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων, αλλά μπορεί εν δυνάμει να μας βάλει μέσα στη ζωή πολλών ανθρώπων που περνούν τις ίδιες χαρές και τα ίδια βάσανα ή να μας ανοίξει ένα παράθυρο σε κόσμους που δεν είχαμε διανοηθεί πως υπάρχουν. Στην περίπτωση της Κάρμεν, ηρωίδας στο βιβλίο της Ολίβια Ρουίζ «Ακου τη βροχή που πέφτει», η λογοτεχνία τη βοηθά να βγει από τα μαύρα σκοτάδια ενός επικίνδυνου έρωτα και μιας φυλακής.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κριτική, σε μετάφραση της Φωτεινής Βλαχοπούλου

Η Ρουίζ είναι Γαλλίδα τραγουδοποιός και ηθοποιός ισπανικής καταγωγής, της οποίας οι παππούδες εγκατέλειψαν την Ισπανία για να γλιτώσουν από τον Εμφύλιο Πόλεμο. Το ανοιχτό τους τραύμα από την αιμάσσουσα εκείνη περίοδο τους έκανε να μην αναφερθούν ποτέ ξανά στον Εμφύλιο. Το οικογενειακό αυτό παρελθόν ήταν η αφορμή και η έμπνευση για να γραφτεί το βιβλίο αυτό.

Η Κάρμεν, αφηγήτρια της δικής της ιστορίας, μας μεταφέρει στην καθημερινή ζωή της οικογένειάς της, τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, σε ένα μικρό χωριό του γαλλικού Νότου, τη Μαρσεγιέτ.

Αυτή και οι αδελφές της ζουν και δουλεύουν μαζί σε ένα ξενοδοχείο που παράλληλα είναι και η μοναδική ταβέρνα-καφενείο στο χωριό. Εκεί ζουν άνθρωποι απλοί, που δεν μπορείς εύκολα να τους κατατάξεις σε κατηγορία. Κουβαλούν μέσα τους τον τόπο τους, την ιστορία του, τα δύσκολα βιώματά τους. Η Κάρμεν κάνει τις δουλειές της, κυρίως όμως πλήττει. «Οι σχέσεις μου με τις αδερφές μου είναι εκρηκτικές∙ όλη την ώρα με κατσαδιάζουν επειδή τάχα μου λείπει η φιλοδοξία, με κατηγορούν ότι φυτοζωώ, ενώ εγώ σκίζομαι στο παλιοκαφέ τους».

Θέλει να δραπετεύσει και η ευκαιρία τής δίνεται όταν μια παρέα ταυρομάχων φτάνει ξαφνικά ένα βράδυ στο μαγαζί τους, πάνω που ήταν έτοιμη να κλείσει. Ερωτεύεται ακαριαία τον Αντόνιο τον αρχηγό τους, έναν διάσημο διεθνώς ταυρομάχο, και τον ακολουθεί στην Κάσα Γκράντε, την αγροικία του στα περίχωρα της Μαδρίτης. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα εκτροφείο βοοειδών, που εκτρέφει κυρίως ταύρους που χρησιμοποιούνται σε θεάματα. Ο Αντόνιο αναθέτει στην Κάρμεν τις δουλειές του σπιτιού και κάποια θελήματα. Εν αγνοία της γίνεται το βαποράκι του. Σύντομα εκείνος την εγκαταλείπει και εκείνη φυλακίζεται για εμπόριο ναρκωτικών στις φυλακές της Βέντας όπου συνωστίζονται εκατοντάδες γυναίκες με άθλιες συνθήκες διαβίωσης.

Η ηλικιωμένη Γιάγια, μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της φυλακής, τη βοηθά να αντέξει τα εφτά χρόνια της φυλάκισής της, ταΐζοντάς την αγάπη και λογοτεχνία. «Φοράει» τις μπότες του δον Κιχώτη, ξαναβρίσκει τη θέληση να ζήσει «ελπίζοντας πως κάποια μέρα θα ηχήσει ξανά στα αυτιά της το γλυκό τραγούδι του έξω κόσμου».

Η Κάρμεν θα αποφυλακιστεί, θα επιστρέψει στις αδερφές της σακατεμένη και ναρκομανής, αλλά τελικά θα τα καταφέρει με τη βοήθεια του Εσκούτο, ενός νεαρού άνδρα που στερείται λέξεων, πλην όμως σφύζει από συναισθήματα.

Το βιβλίο της Ολίβια Ρουίζ σε καθηλώνει χωρίς προσπάθεια και λογοτεχνικά τεχνάσματα. Σε «κρατά» σε εγρήγορση μιλώντας σου την απλή γλώσσα των ανθρώπων που φέρουν μέσα τους τη βιωμένη εμπειρία της απώλειας μιας πατρίδας, ενός έρωτα, ενός ιδανικού. Και βέβαια ξαναθυμίζει τη μεγάλη «La Retirada», την πρωτοφανή στα χρονικά έξοδο σχεδόν 500.000 μαχητών του δημοκρατικού στρατού και των δημοκρατών πολιτών από την Ισπανία μετά τη θριαμβευτική επέλαση των φασιστικών στρατευμάτων του Φράνκο στη Βαρκελώνη. Οι πρόσφυγες διέσχισαν τα Πυρηναία με τα πόδια και πολλοί πέθαναν από την πείνα, το ψύχος και τους βομβαρδισμούς από τις δυνάμεις του Φράνκο.

Πριν από αυτό το βιβλίο, η Ρουίζ είχε γράψει τη «Συρταριέρα με τα χρώματα» που μιλούσε για τη φυγή της οικογένειας της Κάρμεν με τη «μεγάλη έξοδο» των δημοκρατών. Το βιβλίο πούλησε πάνω από 100.000 αντίτυπα.

Με το δεύτερο βιβλίο της, «Ακου τη βροχή που πέφτει», μας προσφέρει μια ιστορία, τραγική αλλά και με ελπίδα ταυτόχρονα, που τονίζει το ουσιώδες: αυτό που μας συνδέει με τους άλλους και με τον εαυτό μας είναι η αποδοχή και η αγάπη. Και φυσικά η λογοτεχνία και τα καλά βιβλία.