Ενα ταξίδι στους σκοτεινούς διαδρόμους της εξουσίας όπου περπάτησε ο ταλαντούχος ηθοποιός και εξίσου χαρισματικός οπορτουνιστής του Μεσοπολέμου, ο Γκούσταφ Γκρίντγκενς, κάνει τρία βράδια της εβδομάδας ο Νικόλας Βαγιονάκης στη θεατρική σκηνή του Ιδρύματος Κακογιάννη. Ο ήρωας του έργου ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο.
Ηταν ο «σύντροφος», ο αντι-ναζί καλλιτέχνης στο Θέατρο Τέχνης του Αμβούργου, την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Αυτός που λίγο αργότερα κατόρθωσε να γίνει διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου με τις πλάτες του πρωθυπουργού του Γ’ Ράιχ.
Ενας τρομερός αριβίστας που, με άλλοθι την τέχνη και μόνο την τέχνη, αναβιώνει μέσα από τη σόλο παράσταση που έχει σχεδιάσει και σκηνοθετήσει ο Βαγιονάκης, βασισμένη σε διασκευή του «Μεφίστο - το μυθιστόρημα μιας καριέρας» του Κλάους Μαν.
● Μετά το «Wilson & Wilson» του Εντγκαρ Αλαν Πόε και το «Kafka’s Freaks», το «Μephisto», του Κλάους Μαν, είναι ο τρίτος μονόλογος που ανεβάζετε την τελευταία πενταετία. Γιατί το επιλέξατε;
Σε ένα κείμενο διεισδύεις διαφορετικά ανάλογα με το σε ποια φάση της ζωής σου το διαβάζεις. Οταν ξαναδιάβασα το βιβλίο, τραντάχτηκα. Το έργο υπενθυμίζει ένα πολύ σκοτεινό κομμάτι της Ιστορίας κι όχι μόνο της συγκεκριμένης περιόδου του Γ’ Ράιχ.
Τρανταχτό παράδειγμα και της κοινωνικής καταστροφής αλλά και μιας κακοποιημένης πνευματικά μορφής του ήρωα, ο οποίος είναι ο τύπος πολλών ανθρώπων. Δεν είναι εγκρατής, αλλά άρρωστα φιλόδοξος. Δεν εκτιμά τίποτε από αυτά που έχει και πάντα θέλει κάτι μεγαλύτερο, κάτι λαμπρότερο. Η αχαριστία του τον οδηγεί να πουλήσει όλα τα ιδανικά του.
● Είναι ο ναρκισσισμός το όχημα που μπορεί να παρασύρει και σήμερα τον καλλιτέχνη να γίνει υποχείριο της όποιας εξουσίας;
Αυτός ο τύπος ανθρώπου δεν συναντάται μόνο ανάμεσα σε καλλιτέχνες. Μπορεί να είναι ένας δημοσιογράφος, ένας επιχειρηματίας, οποιοσδήποτε έχει αποκτήσει δύναμη. Στον ίδιο άνθρωπο μπορεί να συναντήσουμε και το μεγαλείο και τη φοβερή χυδαιότητα.
● Η συνεχής επιβράβευση στον χώρο του θεάτρου μπορεί να οδηγήσει στη μετάλλαξη του καλλιτέχνη, από το μεγαλείο στη χυδαιότητα;
Οχι, δεν είναι κανόνας. Μην ξεχνάτε ότι και οι τρεις συγγραφείς, Κλάους Μαν, Πόε και Κάφκα, ήταν επιτυχημένοι αλλά δεν πούλησαν τα ιδανικά τους. Και οι τρεις έφυγαν πολύ νωρίς. Αποφάσισαν ότι δεν μπορούσαν να αποδεχτούν αυτόν τον κόσμο. Δεν σημαίνει ότι κάποιος που ανεβαίνει, καταλήγει έτσι. Πρέπει να υπάρχει και η προδιάθεση.
Ο Χέφγκεν (σ.σ.: αυτό είναι το όνομα του ήρωα στο έργο) από την αρχή αναζητά το άλλοθι που θα του δώσει άφεση αμαρτιών. Πατά επί πτωμάτων για να αναρριχηθεί, αλλά πάντα έχει τη δικαιολογία. Το μότο του είναι: «Eγώ είμαι απλώς ένας ηθοποιός και τίποτε άλλο».
● «Zω το όνειρο, το απόλυτο όνειρο. Τι σημασία έχει αν δεν ονειρεύομαι;», λέει ο ήρωας...
Ναι, γιατί ενώ γίνεται ένας καραγκιόζης, ένας συνένοχος και γελωτοποιός του Γ’ Ράιχ, μόνο επιφανειακά κερδίζει. Ουσιαστικά όλα αυτά τα αποκτήματα που τον περιβάλλουν είναι ένα βάραθρο, μια γκιλοτίνα και το τέλος του είναι οδυνηρό.
● Μελετώντας για τη διασκευή του έργου, αναγνωρίσατε κινδύνους από την αναβίωση του φασισμού σήμερα;
Ναι, με φοβίζει η φασιστική νοοτροπία την οποία συναντώ ακόμη και σε νέα παιδιά. Αναζητώ τα αίτια. Υπάρχει ένας θυμός που πρέπει να αναλύσουμε κοινωνιολογικά. Η εξουσία πάντα κατορθώνει να διασπά την τεράστια δύναμη που έχει ο λαός, η κοινωνία ως σύνολο.
Κι από την άλλη, ο κόσμος έχει μια θρομβότητα, σαν να μην ξέρει τι πραγματικά τον συμφέρει. Οι συνθήκες, η ανέχεια, τα απανωτά χαστούκια που δέχεται, τώρα πάλι με την εισβολή στην Ουκρανία, δεν βοηθούν τον άνθρωπο στοιχειωδώς να φτιάξει τη ζωή του.
● Εννοείτε την επαναφορά σε μια κανονικότητα;
Δεν θέλω να λέω αυτήν τη λέξη, τη σιχαίνομαι. Εννοώ την απουσία κάποιων δεδομένων που κάποτε υπήρχαν. Για παράδειγμα, εάν παίρνεις έναν μισθό 500 ευρώ και θέλεις να αποκτήσεις μια στέγη για το παιδί σου, να μπορείς να βάζεις 20 ευρώ τον μήνα, για 20 χρόνια.
Ούτε αυτό μπορεί να γίνει σήμερα για τη μεγάλη πλειονότητα. Κυριαρχούν οι ματαιώσεις και η ασάφεια. Κι αυτό στην πανδημία απογειώθηκε. Γιατί το επιφανειακό μήνυμα που επικράτησε ήταν ότι όλοι είμαστε ίσοι την ώρα που ανισότητα απογειώνεται.
📌 Η παράσταση «Μephisto» του Ν. Βαγιονάκη είναι μια χρυσή ευκαιρία για όσους δεν έχουν ακόμη συναντηθεί με το έργο του Κλάους Μαν να τον ανακαλύψουν διαβάζοντας το βιβλίο του. Πριν ή μετά την παράσταση, δεν έχει σημασία.
Μετάφραση-διασκευή: Ειρήνη Δερμιτζάκη. Σύντομα το έργο ανεβαίνει και στη Θεσσαλονίκη
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας