Δεν είναι τέρατα, είναι βιαστές

«Είδα γυναίκες, μητέρες και αδελφές να λένε ότι ο γιος, ο αδελφός ή ο σύζυγός τους ήταν εξαιρετικοί άντρες. Κι εγώ είχα έναν στο σπίτι. Ο βιαστής μπορεί να είναι μέσα στην οικογένειά σου, ανάμεσα στους φίλους σου». Η χθεσινή κατάθεση της Ζιζέλ Πελικό, στη δίκη εναντίον του πρώην συζύγου της που επί μια δεκαετία τη νάρκωνε και έφερνε άντρες να τη βιάζουν στο σπίτι τους στο Μαζάν (και 50 ακόμη κατηγορούμενων για βιασμό της), ήταν ένας σπαραγμός ψυχής μιας γυναίκας που δήλωσε «απόλυτα κατεστραμμένη», αλλά και ένα μανιφέστο τόλμης για να υπάρξει ένα «ποτέ ξανά» στην απερίγραπτη βία που γνωρίζουν οι γυναίκες και «να αλλάξει πλευρά η ντροπή».

Και μαζί ήταν η αποδόμηση του μύθου του «τέρατος», όρου που συσκοτίζει τη φύση των βιαστών στις πατριαρχικές κοινωνίες μας, όπως έγραφε η Μαρία Ζοάο Φαουστίνο, εκτελεστικό μέλος του Ευρωπαϊκού Λόμπι Γυναικών (EWL): «Οι αναγωγή των δραστών σε τέρατα είναι μια στρατηγική “ανακούφισης”, που μας επιτρέπει να πάρουμε αποστάσεις από τη φρίκη με έναν απατηλό τρόπο. Το φανταστικό τέρας έχει σημαινόμενο: μας κάνει να πιστεύουμε ότι “δεν είναι ένας από εμάς”.

Ο Ντομινίκ Πελικό το αποδεικνύει. Πότιζε την επί 50 χρόνια σύζυγό του με αγχολυτικά και υπνωτικά, τη “διαφήμιζε” σε πορνοσελίδα ως ένα αναλώσιμο προϊόν, έφερνε άντρες σπίτι του όπου τη βίαζαν ενώ βρισκόταν σε κωματώδη κατάσταση κι εκείνος φωτογράφιζε και βιντεοσκοπούσε. Κι όμως “το τέρας”, πριν ομολογήσει όλες αυτές τις φρικαλεότητες, ήταν για όσους τον ήξεραν “ένας καλός τύπος, ήσυχος οικογενειάρχης και αγαπητός παππούς”».

«Καλοί» προτού αποκαλυφθούν, όπως κατέθεσαν οι μάρτυρες υπεράσπισής τους, ήταν και οι άλλοι 50 από τους 83 που τη βίασαν (32 που εμφανίζονται στα βίντεο δεν έχουν ακόμη εντοπιστεί από τις Αρχές). Αντρες κάθε ηλικίας και επαγγέλματος: ανάμεσά τους πυροσβέστης, στρατιωτικός, δεσμοφύλακας, νοσηλευτής, δημοσιογράφος, εργάτης γης. Ηταν πατέρες, σύζυγοι, αδελφοί, παππούδες. Αντρες καθημερινοί, της διπλανής πόρτας.

Το πιο απεχθές δεν είναι που ο Πελικό οργάνωνε τον βιασμό της γυναίκας του από άγνωστους άντρες, αλλά που με περισσή ευκολία βρήκε δεκάδες πρόθυμους να το κάνουν. Και ότι αυτοί οι άντρες προσπαθούν ακόμα και τώρα να πείσουν πως δεν τη βίασαν. Πως ήταν ένας «ακούσιος βιασμός». Πως πίστεψαν ότι παρίστανε την κοιμισμένη ή έπαιζε κάποιο σεξουαλικό παιχνίδι. Πως ήταν απλώς ένα «λάθος» τους ή μια «εσφαλμένη κρίση» τους. Ή πως θεώρησαν ότι αρκούσε που είχαν τη συγκατάθεση του συζύγου της.

Οπως απεχθές είναι το πώς οι συνήγοροι των βιαστών την ταπεινώνουν και την απαξιώνουν με προσβλητικές ερωτήσεις και υπονοούμενα για τα ρούχα της, μήπως ήταν αλκοολική, αν το ευχαριστιόταν, ακόμη και αν ήταν χαζή που τόσο καιρό δεν κατάλαβε πως τη νάρκωνε. «Εχω νιώσει τόση ταπείνωση σε αυτή την αίθουσα», δήλωσε η Ζιζέλ Πελικό, συμπυκνώνοντας αυτό που νιώθουν οι βιασμένες γυναίκες στις δικαστικές αίθουσες. Ντροπή, σιωπή, αμφισβήτηση, απαξίωση είναι τα στοιχεία που συμβάλλουν στην επαναθυματοποίηση όσων έχουν επιζήσει από σεξουαλική βία. Μια νοοτροπία που αναπαρήγαγε ντροπιαστικά και ο Λουί Μπονέ, δήμαρχος του Μαζάν, που δήλωσε πως «θα μπορούσε να είναι και χειρότερα, δεν σκοτώθηκε και κανένας».

Ο Πελικό κι οι όμοιοι και συνένοχοί του δεν είναι τέρατα, είναι βιαστές. Θα μπορούσαν να είναι συνάδελφοί μας, φίλοι μας, σύντροφοί μας. Ο φιλικός γείτονας που χαιρετάμε στον φούρνο. Ο περαστικός που συναντάμε στον δρόμο μας. Ο οικογενειάρχης. Ο αξιαγάπητος παππούς. «Αντρες φτιαγμένοι από την ίδια σάρκα με εμάς, μεγαλωμένοι σε οικογένειες και σχολεία παρόμοια με τα δικά μας, κάποιος που αναγνωρίζουμε ως ίσο μας», όπως γράφει η Φαουστίνο. Κι όσο κι αν αυτή η περίπτωση είναι ακραία και φαντάζει πολύ μακριά από εμάς -και μπορεί πράγματι να είναι- η Ζιζέλ δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση, όπως δεν είναι και οι βιαστές της.

Γι’ αυτό και πάλι αναζωπυρώνεται η συζήτηση για το πώς ορίζεται ο βιασμός και το πόσο ανεπαρκές είναι το «όχι σημαίνει όχι» θέτοντας ξανά στην ατζέντα την αλλαγή της ποινικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με τον γαλλικό Ποινικό Κώδικα το έγκλημα του βιασμού ορίζεται ως «κάθε πράξη σεξουαλικής διείσδυσης οποιασδήποτε φύσης ή οποιαδήποτε στοματο-γενετήσια πράξη που γίνεται επί ενός ατόμου μέσω βίας, εξαναγκασμού, απειλής ή αιφνιδιασμού».

Γυναίκες σαν την Πελικό, στην οποία αφού ήταν λιπόθυμη δεν χρειαζόταν να ασκηθεί βία, καταναγκασμός ή απειλή, θα πρέπει να αποδείξουν ότι υπήρξε αιφνιδιασμός για να δικαιωθούν ως επιζώσες βιασμού, σχολίαζε η υπεύθυνη για θέματα γυναικών της Διεθνούς Αμνηστίας στη Γαλλία, Λόλα Σούλμαν. Σε αυτές τις δυσκολίες έρχονται να προστεθούν η δυσπιστία απέναντι στον λόγο των γυναικών, που οι δράστες επιχειρούν συχνά να εμφανίσουν ως «ψεύτρες», «υστερικές», «αναξιόπιστες». Κάπως έτσι εξηγείται το γεγονός ότι από τις 114.000 γυναίκες επιζώσες σεξουαλικής βίας που υπήρξαν το 2023 (ανάμεσά τους 25.000 βιασθείσες), περίπου το 80% δεν καταγγέλλει την επίθεση και το 80% όσων τελικά καταγγέλλουν βλέπουν τις υποθέσεις τους να απορρίπτονται πριν καν διερευνηθούν, ποσοστό που στις περιπτώσεις των βιασμών φτάνει το 94%.

Οι γυναικείες οργανώσεις ζητούν να αλλάξει αυτή η διάταξη ορίζοντας τον βιασμό στη βάση της έλλειψης συναίνεσης αλλά και να θεσπιστούν κανόνες για το πώς συμπεριφέρονται στις επιζώσες βίας στα δικαστήρια, θυμίζοντας πως η Γαλλία ήταν από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. που απέτρεψαν να ενταχθεί ο βιασμός ως ξεχωριστή ποινική κατηγορία (και μάλιστα στηριγμένη στην έλλειψη συναίνεσης) στην ευρωπαϊκή οδηγία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών που ψηφίστηκε τον Απρίλιο. Αλλά μετά τις τεράστιες αντιδράσεις που έχουν ξεσπάσει από αυτή την υπόθεση, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο υπουργός του Δικαιοσύνης, Ντιντιέ Μινγκό, φάνηκαν θετικοί σε μια σχετική μεταρρύθμιση του Ποινικού Κώδικα και ήδη στη γαλλική Βουλή επιτροπή μελετά αυτή την πρόταση, που υπόσχεται να φέρει σημαντικές αλλαγές τους επόμενους μήνες.

Ισως απέχουμε πολύ από το να αντιστραφεί ο κανόνας, όπως θέλει η Ζιζέλ Πελικό, ώστε «να αλλάξει πλευρά η ντροπή». Αλλά σίγουρα έχει συμβάλει να γίνει ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση που ονειρεύεται: «Μου λένε ότι είμαι γενναία. Δεν είναι γενναιότητα, είναι βούληση και αποφασιστικότητα για να προχωρήσει η κοινωνία μας».