Σπάζοντας υπέρ των εφήβων την κουλτούρα της σιωπής

Ξεκινάμε από τις συστάσεις: ο «Μικρός Βορράς» είναι ο μεγαλύτερος περιοδεύων θίασος ρεπερτορίου εφηβικού και παιδικού θεάτρου, και τώρα, μετά από 13 χρόνια δράσεων, παραστάσεων και εμπειρίας, επιλέγει το «Θέατρο Forum» ως εργαλείο για ν’ ανοίξει τον διάλογο με το νεανικό κοινό πάνω σε ένα καίριο ζήτημα που ανήκει σε αυτή τη γενιά: την παιδική και εφηβική βία, ενδοσχολική και όχι μόνο.

Το «Θέατρο Forum» είναι ένα είδος θεάτρου του καταπιεσμένου και εμφανίστηκε ως τεχνική στη Βραζιλία, τη δεκαετία του ‘60, από τον θεωρητικό του θεάτρου και πολιτικό ακτιβιστή Augusto Boal. Στόχος του ήταν να φτιάξει ένα πλαίσιο ουσιαστικού διαλόγου, έτσι ώστε κάθε καταπιεσμένη φωνή να μπορεί να εκφραστεί. Στη νέα αυτή παράσταση του Μικρού Βορρά, με τίτλο «Teen Talk Bullying», με την τεχνική του Boal και μέσα από συγκεκριμένες εκπαιδευτικές διαδικασίες, οι μαθητές παίρνουν στα χέρια τους την κατάσταση και αλλάζουν τη ροή των πραγμάτων. Αυτό που επιτυγχάνεται κυρίως είναι πως «αποδυναμώνεται η κουλτούρα της σιωπής», όπως μας λέει ο σκηνοθέτης της παράστασης, Τάσος Ράτζος. «Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που επιλέχθηκε αυτό το θεατρικό είδος για τις παραστάσεις μας για το εφηβικό κοινό. Αυτός είναι και ο λόγος που οι παραστάσεις του Μικρού Βορρά υποστηρίζονται από το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην εκπαίδευση», συνεχίζει.

Συνομιλήσαμε μαζί του, καθώς όχι μόνο το εγχείρημα φαίνεται εξαιρετικά μελετημένο και δομημένο, ώστε να γίνει αποδέκτης του ενδιαφέροντος των εφήβων (πράγμα διόλου εύκολο), αλλά και γιατί τα περιστατικά βίας ανάμεσα στα παιδιά φαίνεται πως έχουν ξεπεράσει πια κάθε προηγούμενο. «Πράγματι, ο εκφοβισμός και η ωμή βία συμβαίνουν πια σε καθημερινή βάση και σε τόση συχνότητα που κινδυνεύουμε να τη συνηθίσουμε!», μας λέει ο κ. Ράτζος.

«Κάναμε μια πολύ μεγάλη έρευνα, κυρίως σε καταγεγραμμένα και δημοσιευμένα περιστατικά σχολικής βίας, μελετήσαμε το φαινόμενο του εκφοβισμού και όλες τις διαστάσεις του και, το κυριότερο, ανατρέξαμε στα δικά μας προεφηβικά βιώματα και ανασύραμε από τη μνήμη μας πώς ακριβώς νιώσαμε, όταν βρεθήκαμε για πρώτη φορά εμείς οι ίδιοι θύματα αυτής της βίας. Αυτή η προσωπική έρευνα είναι τρομερά σημαντική για τον ηθοποιό - εμψυχωτή που παίρνει μέρος στο θέατρο Forum, γιατί μόνο όταν βιώσει ξανά αυτό το δυσάρεστο γεγονός της εφηβικής του ηλικίας μπορεί να αντιληφθεί πόσο σημαντικό είναι να μιλάμε σήμερα γι’ αυτόν τον κύκλο της βίας. Σήμερα, ξέρουν όλοι πια ότι υπάρχει η λεκτική, η σωματική, η ψυχολογική, η διαδικτυακή, η βία της απομόνωσης και η σεξουαλική βία. Επίσης, ξέρουμε ότι η βία ασκείται πάνω σε πλάσματα τα οποία έχουν κάτι διαφορετικό. Οι σχολικές κοινότητες θέλουν μεγάλη προσοχή στη συμπερίληψη του διαφορετικού και πολύ σοβαρή εκπαίδευση γι’ αυτό. Τα παιδιά στα οποία συνήθως στοχεύει το bullying είναι παιδιά με φανερή διαφορετικότητα, τα οποία η υπόλοιπη σχολική κοινότητα δυσκολεύεται να κατανοήσει και να αποδεχτεί. Ειπλέον, μιλήσαμε με ειδικούς, ψυχολόγους, εκπαιδευτικούς και, φυσικά, με τα ίδια τα παιδιά και τους γονείς τους. Μελετήσαμε στοιχεία που αφορούν την αύξηση των περιστατικών βίας, την ψυχολογία των θυμάτων και των θυτών, καθώς και την επιρροή των κοινωνικών δικτύων και της κουλτούρας τους πάνω στους εφήβους».

Γιατί, όμως, τόση βία; «Η απάντηση πρέπει να δοθεί με καθαρά πολιτικούς όρους», τονίζει ο κ. Ράτζος. «Τι έχει γίνει από το υπουργείο Παιδείας στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τα τελευταία χρόνια, που να βοηθάει τους μαθητές να αποκτήσουν διόδους εκτόνωσης; Ας συνυπολογίσουμε ότι αυτοί οι μαθητές έχουν περάσει έναν διετή εγκλεισμό, λόγω του Covid. Και, το κυριότερο, ότι βρίσκονται σε έναν μαθησιακό εφιάλτη, με ορίζοντα τις πανελλήνιες. Και δεν έχουν καμία υποστήριξη. Στα σχολεία δεν υπάρχουν καλλιτεχνικά μαθήματα, δεν υπάρχουν ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, τίποτα δηλαδή που να μπορεί να τους χαλαρώνει και να τους εκτονώνει με υγεία. Ολο αυτό, λοιπόν, που καταγράφεται ως “αστείο”, υποδηλώνει την πλήρη απουσία ενσυναίσθησης. Η οποία, βεβαίως, δεν καλλιεργείται ως διά μαγείας -χρειάζεται μια ολοκληρωμένη μαθησιακή στόχευση, όραμα και σχεδιασμός. Ολα όσα δηλαδή λείπουν από το σχολικό λεξιλόγιο...

»Επιπλέον, οι νέες πολιτικές αυστηροποίησης της νεανικής παραβατικότητας, και εννοώ το νέο νομικό πλαίσιο για τον εκφοβισμό, δεν μπαίνουν στην ουσία του θέματος. Δεν ακουμπάν σε καμία περίπτωση τη ρίζα του φαινομένου -παρά, ίσως μόνο, όταν παροτρύνει τους εκπαιδευτικούς “να κάνουν δράσεις”, χωρίς ωστόσο να τους έχουν εκπαιδεύσει για τις δράσεις αυτές! Ολα τα υπόλοιπα είναι αυτονόητα και κινούνται στην περιοχή της πυρόσβεσης και όχι της πρόβλεψης. Στην περιοχή της τιμωρίας, όχι στην αναζήτηση των αιτιών και στην προσπάθεια για έναν κόσμο με πιο ουσιαστική επικοινωνία. Είναι όμως πολύ θετικό ότι αναγνωρίζεται το πρόβλημα και μπαίνει στο τραπέζι, αλλά δεν αρκεί», συνεχίζει. Για το κράτος ξέρουμε. Την κοινωνία, όμως, την απασχολεί πραγματικά το ζήτημα; Τους γονείς; «Μεγάλωσα σε μια γενιά που οι γονείς έλεγαν στον δάσκαλο «να δέρνει τα παιδιά, για να μάθουν γράμματα». Η επόμενη γενιά πιπίλιζε το μοτίβο «δεν πειράζει, μωρέ, παιδιά είναι, θα παίξουν και λίγο ξύλο». Τα σημερινά παιδιά ξέρουν πολύ καλά πού αρχίζει και πού σταματάει το όριο του εκφοβισμού. Σίγουρα ως κοινωνία είμαστε πολύ πιο μπροστά, χρειάζεται όμως να υποστηριχθούν τόσο οι έφηβοι όσο και οι άνθρωποι που ασχολούνται μαζί τους. Φαίνεται ότι ακόμα και τα πιο απλά πράγματα στο κομμάτι του εκφοβισμού δεν είναι αυτονόητα. Μας παίρνει πάντα πολύ χρόνο, όταν παρουσιάζουμε την παράστασή μας σε εφήβους, μέχρι να συνεννοηθούμε για ένα πράγμα που είναι αυτονόητο: πως η βία φέρνει πάντα βία. Ο θυμός, όπως και όλα τα συναισθήματα, είναι κομμάτι της ζωής μας -το κλειδί είναι να μαθαίνουμε πού διοχετεύουμε τη συναισθηματική μας ένταση και αυτό είναι δουλειά του συνόλου της κοινωνίας.

»Κάθε μας παράσταση είναι μια βουτιά σε αχαρτογράφητα νερά, γιατί το κάθε σχολείο είναι διαφορετικό. Εμείς δεν κουκουλώνουμε την αλήθεια, φανερώνουμε με την τεχνική του θεάτρου Φόρουμ, που είναι μια τεχνική προσομοίωσης της πραγματικότητας, όλο τον προβληματισμό που έχει υπάρξει στο σχολείο. Και η παράσταση δεν χαρίζεται σε κανέναν: οι μαθητές καλούνται να μεταμορφωθούν σε καθηγητές… αλλά να γίνουν ακόμα και.. διευθυντές του σχολείου, προκειμένου να φανερώσουν την δική τους ανάγκη. Ταυτόχρονα, κάθε παράσταση μας δίνει δύναμη και ελπίδα ότι αυτά τα νέα παιδιά θα βρουν τον δρόμο ν’ αλλάξουν αυτόν τον κόσμο. Η συνύπαρξη και η αλληλεπίδραση μαζί τους μας γεμίζουν συγκίνηση και ελπίδα. Και, ναι, υπάρχει πολλή αλήθεια στους εφήβους μας. Ας τους ακούσουμε. Ας τους δώσουμε βήμα», καταλήγει.

ℹ️ Στη Θεσσαλονίκη, η νέα παραγωγή Teen Talk Bullying κάνει πρεμιέρα μεθαύριο, Σάββατο στις 17.00 στο Θέατρο InSitu (Κασσάνδρου 42, κρατήσεις: 6934600074). Παραστάσεις έως και 30/11 στη Θεσσαλονίκη. Μετά θα περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα. Για να έρθει ο Μικρός Βορράς σε θέατρο ή στο σχολείο της περιοχής σας: www.mikrosvorras.gr και στο 6934 600074. Σύλληψη ιδέας – εμψύχωση: Χριστίνα Κρίθαρη. Παίζουν - εμψυχώνουν: Ανθούλα Αηδώνη, Πάνος Κεφαλούρος, Ιόλη Κώνστα Πολύζου, Αφροδίτη Νικολιουδάκη.