Οι πολιτικοί που σφράγισαν τη Μεταπολίτευση

Με τον απόρρητο φάκελο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που παραδίδεται στο αναγνωστικό κοινό με την «Εφ.Συν.» αυτού του Σαββατοκύριακου, εγκαινιάζουμε την έκδοση μιας νέας σειράς φακέλων υπό τον γενικό τίτλο «ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΟΥ ΣΦΡΑΓΙΣΑΝ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥΣ ΦΑΚΕΛΟΥΣ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ». Η σειρά περιλαμβάνει επίσης τους φακέλους των: Ανδρέα Παπανδρέου, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, Κώστα Σημίτη, Χαρίλαου Φλωράκη, Ευάγγελου Αβέρωφ, Ηλία Ηλιού, Μπάμπη Δρακόπουλου, Λεωνίδα Κύρκου, Γρηγόρη Φαράκου, Παναγιώτη Κανελλόπουλου, Μανώλη Γλέζου κ.ά.

Με την έκδοση αυτής της σειράς στόχο έχουμε να συμβάλουμε στην ιστορική γνώση και να εμπλουτίσουμε τις ιστορικές πηγές με πρωτογενές, άγνωστο και αδημοσίευτο ιστορικό υλικό, μέσα από το οποίο θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα την εποχή που ζούμε και που με μια λέξη ονομάστηκε Μεταπολίτευση.

Η Μεταπολίτευση -ή η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, όπως αλλιώς ονομάζεται- δεν προέκυψε τυχαία κι ούτε ήταν επινόηση κάποιων ανθρώπων από το πουθενά. Πριν από τη Μεταπολίτευση είχε προηγηθεί η δικτατορία των συνταγματαρχών και πριν από τη δικτατορία είχαν προηγηθεί η ποινικοποίηση της Εθνικής Αντίστασης και οι διώξεις σε βάρος του ΕΑΜικού κινήματος, ο εμφύλιος πόλεμος και το μετεμφυλιακό καθεστώς μιας περιορισμένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, όπου μαζί με τις διώξεις του ΚΚΕ, της Αριστεράς και των προοδευτικών ανθρώπων, την εξάρτηση από τις ΗΠΑ και τις ξένες επεμβάσεις, κυρίαρχα στοιχεία ήταν η περιστολή των ελευθεριών και των δικαιωμάτων των πολιτών, η ύπαρξη στεγανών στον κρατικό μηχανισμό, στον στρατό και στα σώματα ασφαλείας, ο ανεξέλεγκτος ρόλος του Παλατιού. Ολα αυτά διαμόρφωναν το πολιτικό πεδίο παρά και ενάντια στη θέληση του ελληνικού λαού.

Αν και η σύγχρονη ιστορία μας μοιάζει με μια διαδοχή καταστάσεων όπου από τη μία περνάμε στη άλλη, στην πραγματικότητα η πορεία δεν ήταν εξελικτική. Για την ακρίβεια η εξέλιξη γίνεται όχι μόνο με συνέχειες αλλά και με τομές και με άλματα. Οι άνθρωποι που σημάδεψαν ή αλλιώς σφράγισαν την κάθε ιστορική περίοδο ήταν προϊόν της εποχής τους ανεξαρτήτως αν το έργο τους κρίνεται θετικά ή αρνητικά ή ποια γνώμη έχει ο καθένας γι’ αυτούς.

Με άλλα λόγια θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως με τη δημοσίευση των απόρρητων φακέλων στην Ασφάλεια, των πολιτικών που σφράγισαν τη Μεταπολίτευση, δεν κάνουμε Ιστορία με την έννοια της αξιολόγησης, της σύγκρισης και της σύνθεσης των ιστορικών πηγών. Ούτε θέλουμε να υπονοήσουμε ότι η Ιστορία είναι έργο προσώπων όσο κι αν αυτά συμβάλλουν σ’ αυτήν. Εκείνο που επιδιώκουμε είναι να παρουσιάσουμε μια κατηγορία ιστορικών τεκμηρίων, όπως είναι οι φάκελοι, που βοηθούν να συμπληρώσουμε την ιστορική μας γνώση και να τη διευρύνουμε, να κατανοήσουμε σε μεγαλύτερο βάθος συνθήκες και καταστάσεις για να μπορούμε να ερμηνεύσουμε πιο ολοκληρωμένα ιστορικά γεγονότα και εποχές.

Με αυτή την έννοια μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την περίοδο της Μεταπολίτευσης αν μαζί με το ιστορικό υλικό που υπάρχει γνωρίσουμε και το υλικό που κατέγραφαν οι διωκτικές αρχές στους φακέλους των ιστορικών προσώπων και μάλιστα εκείνων που πρωταγωνίστησαν στην πολιτική σκηνή μετά την αλλαγή του 1974.

Με τους πολιτικούς της Δεξιάς και της Κεντροδεξιάς η Ασφάλεια άρχισε να ασχολείται στα χρόνια της δικτατορίας. Οι καταγραφές στους φακέλους αυτών των προσώπων φανερώνουν μια εντελώς άγνωστα πλευρά που αφορά τον τρόπο με τον οποίο κινήθηκαν αυτά τα πρόσωπα, συνεργάτες και οπαδοί τους απέναντι στο καθεστώς των συνταγματαρχών αλλά και στον στόχο που ήταν η επαναφορά των κοινοβουλευτικών θεσμών. Στο πώς αντιλαμβάνονταν οι συγκεκριμένοι πολιτικοί την έξοδο από τη χούντα και στο πώς ενεργούσαν προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο φάκελος, για παράδειγμα, του Κωνσταντίνου Καραμανλή είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός σε αυτό το θέμα, φανερώνοντας, πέραν των άλλων, πώς φιλοτεχνήθηκε η εικόνα του ηγέτη που ήταν τοποθετημένος πάνω από πρόσωπα και κόμματα ώστε στο τέλος να εμφανιστεί ως σωτήρας της δημοκρατίας και «εθνάρχης». Δηλαδή ο άνθρωπος που αναγεννούσε την ενότητα του έθνους και κατά συνέπεια μπορούσε να θεωρείται και αρχηγός του.

Με τους πολιτικούς της Κεντροαριστεράς, της Αριστεράς και του ΚΚΕ οι διωκτικές αρχές ασχολήθηκαν πολύ νωρίς. Από τη δεκαετία του ’30 ή από τα χρόνια της Εθνικής Αντίστασης και της μεταπελευθερωτικής περιόδου. Τίποτα το παράξενο δεν υπάρχει σε αυτό καθώς οι φάκελοι φτιάχτηκαν στα χρόνια της μεταξικής δικτατορίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του κομμουνισμού, ενώ η έννοια της Αριστεράς πάντα προσδιοριζόταν σε σχέση με το ΚΚΕ. Από τη στάση, δηλαδή, που κρατούσαν απέναντι στο ΚΚΕ οργανώσεις και πολιτικές ομάδες.

Οι φάκελοι των κομμουνιστών, των αριστερών και κεντροαριστερών πολιτικών φανερώνουν πλήρως το καθεστώς των πολιτικών διώξεων και της ανελευθερίας που κυριάρχησε σε όλο σχεδόν τον 20ό αιώνα, τουλάχιστον μέχρι το 1974. Κατά συνέπεια μελετώντας αυτούς τους φακέλους μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα και βαθύτερα τις αλλαγές που έφερε η Μεταπολίτευση στην πολιτική και κοινωνική ζωή του τόπου, οι περισσότερες εκ των οποίων είχαν παραωριμάσει, ενώ η έλλειψή τους ήταν πηγή στρεβλώσεων και εκτροπών.

Ολα αυτά θα επιχειρήσουμε να τα κάνουμε κατανοητά στους αναγνώστες μας μέσα από επεξεργασία και έκδοση της νέας σειράς φακέλων της Ασφάλειας, ελπίζοντας ότι συμβάλλουμε ουσιαστικά στη διαμόρφωση της συλλογικής ιστορικής συνείδησης σε μια κρίσιμη εποχή που πολλά αγνοούνται, ακόμη πιο πολλά διαστρεβλώνονται και συχνά επιχειρείται να γραφεί εκ νέου η Ιστορία και κατά πώς συμφέρει όσους επιδίδονται σε τέτοιες προσπάθειες.
Γιώργος Πετρόπουλος Νίκος Χατζηδημητράκος Νικόλας Ζηργάνος Κώστας Μανιμανάκης Ελένη Κατσιγιάννη