Οι Εκδόσεις Επέκεινα εισάγουν για πρώτη φορά στα ελληνικά γράμματα τον σπουδαίο Τσέχο φιλόσοφο Γιαν Πατότσκα, με τη μετάφραση του εξίσου σπουδαίου έργου του Αιρετικά Δοκίμια στη Φιλοσοφία της Ιστορίας. Σε αυτό το έργο προσπαθεί να θέσει τα θεμέλια ενός φιλοσοφικού προτάγματος που σκοπό έχει τη σωτηρία του ευρωπαϊκού πολιτισμού από τον μηδενισμό κάθε πολιτισμικής αξίας και ιδιαίτερα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ένα ενδεικτικό παράδειγμα μηδενισμού: ο πόλεμος. Οι πόλεμοι που έγιναν –και ακόμη γίνονται– εντός της Ευρώπης και η ενεργή συμμετοχή της στους Παγκόσμιους Πολέμους αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτυχίας του ευρωπαϊκού πολιτισμού, διότι ισοπεδώθηκαν όλες οι δυνατότητες της ανθρώπινης ύπαρξης για νόημα, ελευθερία και ζωή. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να συνυπάρξει πλέον με τους άλλους, με αποτέλεσμα να ζει με αυτόν τον τρόπο την τραγωδία της εξουσίας, της ισχύος και της βαναυσότητας.
Η έννοια του «πολέμου» δεν θα έπρεπε να είναι εφαλτήριο για τη δημιουργία πολεμικών συρράξεων, αλλά η αιτία της εξάλειψής του. Αυτό, σύμφωνα με τον Γιαν Πατότσκα, προϋποθέτει την ενσυναίσθηση των πολεμικών θυμάτων, την «αλληλεγγύη των κλονισμένων», διότι αυτή η αλληλεγγύη «μπορεί να πει “όχι” στα μέτρα που καθιστούν μόνιμη την κατάσταση πολέμου […]».
Μια τέτοια αλληλεγγύη μπορεί να γεννηθεί χάρη στη δράση των διανοουμένων του εκάστοτε πνευματικού πολιτισμού, οι οποίοι έχουν καθήκον να εμπνεύσουν την πίστη και την ελπίδα για αλλαγή του κόσμου μέσω της «αλληλεγγύης των κλονισμένων». Στο κείμενό του για τη Χάρτα 77 ομάδα διανοουμένων για ανθρώπινα και πολιτικά δικαιώματα υποστηρίζει ότι αυτό το έργο είναι δύσκολο και οφείλουμε οι διανοούμενοι «να είμαστε έτοιμοι να υποστούμε ορισμένες ενοχλήσεις, να δεχτούμε να μας κρίνουν άδικα και ίσως μάλιστα να διακινδυνεύσουμε ακόμη και με σωματικά βασανιστήρια» για να πετύχουμε το πολυπόθητο αγαθό, το οποίο δεν είναι άλλο από την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την αξιοκρατία εντός και εκτός της δημόσιας σφαίρας.
Δυστυχώς αυτές οι φράσεις επαληθεύτηκαν για τον Γιαν Πατότσκα, διότι περιθωριοποιήθηκε και «κυνηγήθηκε» για τις ιδέες του σε τέτοιο βαθμό από την κυβέρνηση και τον Τύπο της Τσεχίας τις δεκαετίες του 1960 και του 1970, που ο Γάλλος φιλόσοφος Πολ Ρικέρ έγραψε στη Monde στις 19 Μαρτίου του 1977 –μερικές μέρες μετά τον θάνατο του Πατότσκα (13 Μαρτίου)– το εξής: «Επειδή ακριβώς ο Γιαν Πατότσκα δεν φοβήθηκε […] θανατώθηκε κυριολεκτικά από τις Αρχές». Αραγε, το να ζητάς το αυτονόητο θα έπρεπε να σημαίνει και την καταδίκη σου
Η ελληνική μετάφραση των Αιρετικών Δοκιμίων στη Φιλοσοφία της Ιστορίας του Γιαν Πατότσκα από τον εξαιρετικό μεταφραστή Φώτη Τερζάκη επιτρέπει πλέον στο ελληνόφωνο κοινό να θέσει τα εξής ερωτήματα: Ποιος είναι ο ρόλος του διανοούμενου στην εκάστοτε κοινωνία και κατά πόσον είναι δυνατή ή αδύνατη μια δημόσια σφαίρα που διέπεται από τη συλλογική εξέταση και επιμέλεια του εαυτού της; Αυτά είναι καίρια ερωτήματα για κάθε σύγχρονο πνευματικό πολιτισμό και πρέπει να απαντηθούν άμεσα· αλλιώς, ο κόσμος θα είναι ένα μεγάλο λάθος και βαμμένος με το αίμα των «κλονισμένων»!
*Μεταπτυχιακός φοιτητής Φιλοσοφίας, μεταφραστής και υπεύθυνος της οργανωτικής επιτροπής του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας ΙWPR (Institute for World Philosophical Research)
Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες, για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο smatzorou @efsyn.gr
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας