Μια παράσταση που γεννήθηκε στο Μουσείο Ορσέ

Μια φορά και έναν πολύ πραγματικό καιρό, πίσω στον 13ο αιώνα, όταν η Ιταλία δεν είχε ακόμη ενοποιηθεί, οι πόλεις-βασίλεια ήταν διαρκώς σε πόλεμο. Οι άρχοντες της Ραβένας και του Ρίμινι αποφάσισαν ειρήνη και τα παιδιά τους να παντρέψουν είπαν για να την κατοχυρώσουν. Η Φραντσέσκα ήταν 15 χρόνων, αρχοντοπούλα της Ραβένας και ξακουστή για την ομορφιά της. Ο γιος του άρχοντα του Ρίμινι ήταν ο Τζιοβάνι ο Λειψός, άνθρωπος δύσμορφος πολύ και μεγαλύτερός της. Ενας νόμος της εποχής επέτρεπε στον άρχοντα, αν ήταν σε πόλεμο, να παντρευτεί διά αντιπροσώπου. Εβαλαν, λοιπόν, τον αδερφό του, Πάολο τον Ωραίο, δίπλα της. Οι δυο νέοι ερωτεύτηκαν ακαριαία.

Το πρωί, όμως, η κοπέλα δίπλα σε άλλον άνδρα ξύπνησε. Παρ’ όλη την απάτη, έμεινε μαζί με τον Τζιοβάνι για δέκα χρόνια, πάντα ερωτευμένη με τον αδερφό του. Σαν το κατάλαβε ο άνδρας της, τους σκότωσε και τους δύο. Ο θρύλος, λέει, πως με μια κίνηση του ξίφους του και τους δύο διαπέρασε, έτσι όπως ήταν αγκαλιασμένοι. Η ιστορία ξεχάστηκε έως ότου ο Ντάντε Αλιγκέρι φιλοξενήθηκε στο σπίτι του άρχοντα της Ραβένας, για τον τραγικό έρωτα των δύο έμαθε και για πάντα μαζί τούς έβαλε στην «Κόλασή» του. Ετσι στην ιστορία έμεινε το ζευγάρι μέσα από τους στίχους του Δάντη και δεκάδες ζωγράφοι τούς απαθανάτισαν στους πίνακές τους.

Εξακόσια χρόνια μετά, το 1880, λίγο μετά την Παρισινή Κομμούνα, ο Ναπολέων ο Γ’ ενώ είχε ισοπεδώσει όλο το Παρίσι και στον βαρόνο Οσμάν είχε δώσει εντολή να ξαναχτίσει την ομορφότερη πόλη του κόσμου, αποφάσισε να αναστήσει και το Palais d’ Orsay, που είχαν κάψει οι κομμουνάροι. Ο τότε 40χρονος αλλά ακόμη άσημος (άρα και φθηνός) γλύπτης Ογκίστ Ροντέν ανέλαβε να φτιάξει την πύλη του. Για τον ίδιο έγινε έργο ζωής: θα έφτιαχνε την «Πύλη της Κόλασης» όπου θα αναπαριστούσε όλες τις μορφές από το αριστούργημα του Δάντη. Ποτέ δεν την τελείωσε... Κομμάτια της έφτιαξε μεγάλα αγάλματα, ωστόσο, που διάσημο τον έκαναν ώς τα τώρα: τον «Σκεπτόμενο Ανθρωπο» αλλά και το «Φιλί», που ήταν εμπνευσμένο από τον έρωτα του Πάολο και της Φραντσέσκα.

Την ίδια περίοδο, ο Ροντέν έκανε σχέση με την Καμίγ Κλοντέλ, μία από τις σπουδαιότερες γλύπτριες της Ιστορίας, που πήγε να μαθητεύσει κοντά του, σε μια εποχή που η γυναίκα δεν μπορούσε διόλου εύκολα να γίνει αποδεκτή ως σοβαρή καλλιτέχνις. Η Καμίγ, αδερφή του αργότερα πασίγνωστου συγγραφέα Πολ Κλοντέλ, ήταν διάνοια στον τομέα της και πολύ ερωτευμένη με τον Ροντέν. Ο ίδιος είχε πολλές παράλληλες σχέσεις, επιδίωκε τη διασημότητα, με αποτέλεσμα η Καμίγ να πέσει σε βαθιά κατάθλιψη, να γίνει αυτοκαταστροφική ως προς τα ίδια τα έργα της και να μην αντέξει ούτε τις απιστίες του Ροντέν ούτε την υποκρισία της εποχής - και ως προς τη γυναίκα. Το αποτέλεσμα ήταν ο Ροντέν να την εγκαταλείψει, ο αδερφός της να την κλείσει σε άσυλο και εκεί να μείνει για τριάντα ολόκληρα χρόνια, ώσπου πέθανε από ασιτία (ο αδερφός της, που η ίδια λάτρευε, δεν έστειλε ποτέ χρήματα) και να ταφεί στο νεκροταφείο του ασύλου, καθώς ούτε για τον τάφο της δεν έστειλε ποτέ χρήματα ο -διάσημος ήδη- Πολ. Οσο για την «Πύλη της Κόλασης», αυτή ανολοκλήρωτη βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο Ροντέν, ενώ το Ορσέ έγινε σιδηροδρομικός σταθμός και μετά μουσείο.

Εκεί βρέθηκε ο Γιάννης Καλαβριανός, είδε το πρόπλασμα της Πύλης, καθώς και πίνακες με τον Πάολο και τη Φραντσέσκα και εμπνεύστηκε το θεατρικό «Η Πύλη της Κόλασης» που ξεκινάει την 1η Νοεμβρίου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Παρακολουθήσαμε πέρασμα της παράστασης και μεταφερθήκαμε όχι μόνο στον 13ο ή τον 19ο αιώνα, καθώς οι δύο ιστορίες «απεικονίζονται» επί σκηνής ως γλυπτά ή ως σκηνές από πίνακες, αλλά σε έναν κόσμο που υπάρχουν ακόμη αυτό που λέμε (διόλου συχνά πια) «ιστορίες αγάπης». «Tο θέμα είναι πάντα το πρόσχημα, η αφετηρία. Το έργο μιλάει για δύο πραγματικές ερωτικές ιστορίες. Αλλά δεν είναι μια παράσταση αφιερωμένη σε τέσσερα ιστορικά πρόσωπα» μας λέει ο σκηνοθέτης και συγγραφέας του έργου, Γιάννης Καλαβριανός. «Ηξερα πως ήθελα να φτιάξω μια παράσταση για τον χρόνο, για το τι αφήνουμε πίσω ως ανάμνηση του περάσματός μας από τη ζωή, για τους ανθρώπους που δυσκολεύονται, για τα κορίτσια και τα αγόρια που παντρεύτηκαν χωρίς να ξέρουν καλά καλά το γιατί και για εκείνα που ερωτεύτηκαν και κυνήγησαν τον έρωτά τους ώς το τέλος. Είχα τα θέματα, αλλά δεν είχα την ιστορία.

»Οταν είδα στο Μουσείο Ορσέ τον πίνακα του Αλεξάντρ Καμπανέλ, όπου ο παράνομοι εραστές Πάολο και Φραντσέσκα πέφτουν την ίδια στιγμή νεκροί, και στο βάθος έβλεπα την “Πύλη της Κόλασης” του Ροντέν, που επίσης έζησαν με την Καμίγ Κλοντέλ έναν αντίστοιχο καταδικασμένο έρωτα, ήξερα πως βρήκα επιτέλους την ιστορία μου. Το ότι τα πραγματικά γεγονότα ξεκίνησαν στο Μουσείο Ορσέ, εκεί ακριβώς όπου γεννήθηκε και η ιδέα της παράστασης, ήταν μια απίστευτη σύμπτωση που τα έδεσε όλα. Δύο ιστορίες από τον 13ο και τον 19ο αιώνα που είναι τελικά μία: αυτή της αιώνιας ανθρώπινης περιπέτειας».

Η παράσταση είναι εξαιρετική: ο σκηνοθέτης έχει επιλέξει τέσσερα πρόσωπα (Γιώργος Γλάστρας, Κωνσταντίνος Ζωγράφος, Χριστίνα Μαξούρη, Λυγερή Μητροπούλου) που ανασυνθέτουν τις δύο ιστορίες με πολύ προσωπικό, αληθινό, ποιητικό και ρέοντα ταυτόχρονα τρόπο. Είναι τέτοια η δομή του κειμένου και οι ερμηνείες (που πάντα εφάπτονται του σκηνοθετικού οράματος) που ο θεατής όχι μόνο δεν κουράζεται, αλλά αδημονεί για την επόμενη λέξη, την επόμενη σκηνή.

Ο Καλαβριανός έχει δημιουργήσει μια εικαστική παράσταση, όσο φαινομενικά μυθιστορηματική, τόσο ρεαλιστικά αληθινή. Με 600 χρόνια διαφορά οι δύο ιστορίες, συνδέονται συνεκτικά: ο πατριαχικός λόγος είναι πάντα εκεί, οι κοινωνικές συμβάσεις που πνίγουν ανθρώπους, συναισθήματα και δημιουργίες, επίσης. Και φυσικά η γυναίκα ως, για μία ακόμη φορά, αντικείμενο ιδιοκτησίας αλλά και σπαρακτικά δυναμικής έκφρασης. Ολοι οι ηθοποιοί επενεργούν δραστικά με τη φωνή, το σώμα και τις ανάσες τους ακόμη, ώστε να αναδειχτεί αυτό που ονομάζουμε «η μαγεία του θεάτρου» και τόσο έχουμε ξεχάσει. Και για ακόμη μια φορά (την είχαμε ήδη ξεχωρίσει στην «Εκάβη» της Ιούς Βουλγαράκη) είδαμε τη Λυγερή Μητροπούλου, μια νέα ηθοποιό, να νικάει με την ερμηνεία της τον χρόνο, σε μια παράσταση που θέτει, μεταξύ άλλων, και αυτό το ερώτημα: Ποιος ξεπερνάει τον χρόνο; Για ποιον ο κόσμος γίνεται απόκοσμος; Πώς και έχουμε ανάγκη από ιστορίες αγάπης σε μια εποχή όπου ακόμη και η λέξη θεωρείται ξεπερασμένη και στη θεωρητική και στην πρακτική της διάσταση;

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Από 1η Νοεμβρίου, κάθε Τετ. 18.30, Παρ. 21.00, Σάββ. 21.15, Κυρ. 18.30 στο Θέατρο του Νέου Κόσμου (Κεντρική Σκηνή - Αντισθένους 7 & Θαρύπου, τηλ. 210-9212900). Προπώληση: nkt.gr