Οταν αυτό που μένει είναι ένας αναστεναγμός

Εχει χαρισματική φωνή. Που την καλλιεργεί ως «επίμονος κηπουρός» περισσότερο από μισόν αιώνα τώρα. Μπορεί να έχει τραγουδήσει τα πάντα, με τους πάντες, σε όλη τη Γη - ένας καλλιτεχνικός «ιμπεριαλισμός» που κάποτε ενόχλησε ορισμένους. Αποτελεί πλέον μια εμβληματική και σίγουρα ιστορική προσωπικότητα του ελληνικού τραγουδιού. Ομως η μεγάλη του λατρεία παραμένει το αρχετυπικό: το ρεμπέτικο, για να επιβεβαιώσει τη λαϊκή ρήση «το αίμα νερό δε γίνεται». Και ήταν αυτή η λατρεία μαζί με την ευγνωμοσύνη του που... χοροστάτησαν στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου με αφορμή τις δύο συναυλίες που θα δώσει στις 4 και 5 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής με τίτλο «Στους Δρόμους του Ρεμπέτικου» και συνταξιδιώτες του τον Αγγελο Τριανταφύλλου στη σκηνοθεσία και βέβαια ερμηνευτές της νεότερης έως νεότατης γενιάς. Από τους γνώριμούς του συνεργάτες, τον Βασίλη υιό Βαγγέλη Κορακάκη και την Ασπασία Στρατηγού. Αλλά και τη Χριστίνα Μαξούρη που μάγεψε στα τραγούδια της Σωτηρίας Μπέλλου. Κι ακόμα τη Μαριάνα Κατσιμίχα -ναι, την κόρη του Πάνου- «όπως έλεγα πριν 40 χρόνια, “κάποια στιγμή, στην Κυψέλη, θα γεννηθεί ένα κοριτσάκι που θα τραγουδήσει σαν τη Νίνου”. Και να το, που έγινε», έτσι μας τη σύστησε. Και τους αδελφούς Μιχάλη και Παντελή Καλογεράκη: «εμείς ασχολούμαστε με τη μελοποιημένη ποίηση, αλλά μας αρέσει και το ρεμπέτικο, κάναμε τραγούδια την αλληλογραφία του Ρεμπώ με τον Βερλέν κι αλλάξαμε τα Ρεμπέτικα σε “Ρεμπώτικα”» εξήγησε ο Μιχάλης για τον τίτλο της εκπληκτικής δισκογραφικής δουλειάς τους που έφερε το ρεμπέτικο στο σήμερα, συνδυάζοντάς το με έναν ιστορικό, «καταραμένο» ποιητικό έρωτα.

Ο Γιώργος Νταλάρας μάς μίλησε για τους «ρεμπετόφιλους» που υπάρχουν όπου τους καλούν να παίξουν στην Ευρώπη. Για τις Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία, Ολλανδία, Γερμανία που έχουν πολλά «αξιοζήλευτα» συγκροτήματα που παίζουν ρεμπέτικα. Χαρακτήρισε το ρεμπέτικο «αλητάκο που γυρίζει τον κόσμο». Καταλάβαμε πως βλέπει το ρεμπέτικο σε όλα: όχι μόνο στους εκπροσώπους του και τους λαϊκούς συνθέτες, που πήραν τη σκυτάλη από αυτούς, αλλά και σε κάθε λαϊκή σύνθεση, από τους γίγαντες της ελληνικής μουσικής Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Ξαρχάκο, Μαρκόπουλο κ.ά., μέχρι τους σύγχρονους.

«Τα πρόσωπα, οι άνθρωποι, το βλέμμα τους, τα αισθήματα εκφράζονται αυθόρμητα χωρίς άλλες σκέψεις. Αυτό ήταν πάντα το ρεμπέτικο», εξήγησε. Γιατί το αγαπάει ο κόσμος; «Γιατί μπορεί να ξεκίνησε κάποτε ως περιθωριακό αλλά με έναν τρόπο ιδιαίτερα σαρκαστικό από τη μια πλευρά, επικριτικό από την άλλη, στοχεύει σε ό,τι θα ήθελε ο ταπεινός άνθρωπος να πει για όσα τον ενοχλούν. Σηκώνεται στις 7 το πρωί, πάει στη δουλειά του, έρχεται το απόγευμα, πρέπει να κοιτάξει το σπίτι του και τα παιδιά του. Δεν προλαβαίνει να γίνει αυτός ο “αναρχικός” -διότι υπάρχει κι ευγενής αναρχία- που θέλει να τα αλλάξει όλα, ο επαναστάτης, ο ασυμβίβαστος: έχει λοιπόν τα ρεμπέτικα να μιλάνε γι’ αυτόν. Γι’ αυτό, αυτό το είδος που ξεκίνησε από τα μέσα του 19ου αιώνα, υπάρχει ώς τις μέρες μας και κοιτάει το μέλλον με αισιοδοξία...».

Τα ξεχωρίζει βέβαια από τη μελοποίηση των μεγάλων ποιητών αλλά «προσέξτε: είναι πλήρες συναισθημάτων το αφήγημα του ρεμπέτικου που λέει “Ωσπου να ’ρθεί το δειλινό από την άλλη βγήκα”. Δεν είναι Ελύτης ή Γκάτσος, όμως δεν πετάς ούτε ένα κι από αυτά τα τραγούδια. Λέει ο άλλος “η ζωή μου όλη είναι ένα τσιγάρο, που δεν το γουστάρω κι όμως το φουμάρω”. Ο λαός καταλαβαίνει τι λέει από κάτω, σαν οδοστρωτήρας που τα πατάει όλα και μένει ένας αναστεναγμός. Θα εξακολουθούν λοιπόν να γράφονται τέτοια τραγούδια, γιατί κουβαλάνε μέσα τους μια ιστορία εκατοντάδων χρόνων. Ξενιτιά, αδικία, εγκατάλειψη, έρωτας, πάθος. Και κριτική, σαρκασμός κι αυτοσαρκασμός. Αρα, αυτό δεν είναι το πιο ροκ ελληνικό τραγούδι που έχουμε;».

Ο ίδιος εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την καταγωγή του: «Δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτό το τραγούδι και ευχαριστώ τον πατέρα μου, καταπληκτικό συνθέτη και εκπληκτικό τραγουδιστή, αλλά και τους θείους μου, όπως τον Βαγγέλη, που μου μάθανε τα πρώτα ακόρντα. Τους χρωστάω ευγνωμοσύνη. Και νομίζω ότι δεν μπορώ να αποβάλλω το ρεμπέτικο από μέσα μου. Ακόμη και στα τραγούδια του Κουγιουμτζή που λέω, τραγουδάει ένας ρεμπέτης Σμυρνιός από μέσα μου».

Ομως οι προσωπικές εξομολογήσεις δεν τελείωσαν εδώ. «Εγώ παρότι γεννήθηκα σε ρεμπέτικη οικογένεια δεν ακολούθησα το ρεμπέτικο τρόπο ζωής. Από παιδί 10-12 χρόνων και μετά, όταν άρχισα να αποστηθίζω εκατοντάδες τραγούδια και “φράσεις” από το μπουζούκι, είπα ότι θέλω να είμαι συνεπής και υγιής για να μπορέσω να κάνω ό,τι ονειρεύομαι. Κι αυτό δεν ήταν η ζωή που κάναν οι ρεμπέτες που πολλοί εξαφανίστηκαν από τα πάθη τους. Δεν μπόρεσαν να χαρούν ούτε το τραγούδι, ούτε το πάλκο, ούτε τις οικογένειές τους - κι αυτοί, μαζί και ο Λουκάς ο πατέρας μου, ήταν ένα παράδειγμα προς αποφυγήν...».

Ως μύστης μάς κοινώνησε τον μουσικό πλούτο του είδους από την Ανατολή, τη βυζαντινή μουσική και τους ψαλμούς, την ιστορία του και την πορεία του. «Το λαϊκό τραγούδι, το μπουζούκι, η λαϊκή έκφραση, δεν θα χαθούν ποτέ... Ακριβώς επειδή το ρεμπέτικο είναι στον δρόμο δεν τελειώνει ποτέ...», τόνισε.

Ομως εκεί που προδόθηκε περισσότερο η λατρεία του ήταν όταν εξηγούσε τη δυσκολία της επιλογής όσων θα παίξει, αναγκασμένος να αφήσει κάποια τραγούδια εκτός: «Δεν μπορείς να κάνεις πρόγραμμα με περισσότερα από 44-45 τραγούδια. Αυτός είναι ο εφιάλτης μου όταν επιλέγω ρεμπέτικα. Είναι σαν να μου λένε “κόψε αυτό το δάχτυλο”... Τελικά σκέφτηκα να κάνουμε στο πρόγραμμα και μερικές παρεμβάσεις παίζοντας π.χ. ένα τραγούδι του ’36-’37 που τραγουδάει ο Βαμβακάρης, “φάνταζες σα πριγκιπέσσα μα με πρόδωσες μπαμπέσα” και μετά να μπαίνει η καινούργια “Πριγκιπέσσα” του Μάλαμα που αναμφίβολα είναι κι αυτό ρεμπέτικο». «Φέρτε ξηρά τροφή» αστειεύτηκε η Αννα Νταλάρα, προειδοποιώντας πώς ο σύντροφός της θα μπορούσε να παίζει αυτό το ρεπερτόριο ακατάπαυστα. «Με την Αννα», είπε εκείνος, «τσακωνόμαστε, γιατί εγώ δεν έχω πολλούς φίλους, δεν είμαι εξωστρεφής... Είμαι αυτός που ξέρετε, που αντιπαθείτε. Είμαι εκεί συνέχεια με τα όργανα, με τους μπαγλαμάδες, συνέχεια να διαβάζω ιστορίες για τους τραγουδιστές ή να μιλάω ώρες με τον “θησαυρό” που λέγεται Παναγιώτης Κουνάδης για να μάθω πληροφορίες...».

Ο Γιώργος Νταλάρας θα μπορούσε να μας μιλάει ακόμα, με ενθουσιασμό. Μας υποσχέθηκε όμως ότι κάποια στιγμή θα ηχογραφήσει κι όλα τα ωραία σύγχρονα ρεμπέτικα που δεν είναι σουξέ, «κυνηγάνε όμως να σας κοιτάξουν στα μάτια ώστε το μικρό μπαγλαμαδάκι της ψυχής σας να χτυπήσει το ψιλό ρε»...

♦ Πληροφορίες: Μέγαρο Μουσικής, Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη. «Στους Δρόμους του Ρεμπέτικου». Σκηνοθεσία: Αγγελος Τριανταφύλλου. Κυριακή 4, Δευτέρα 5 Μαΐου, στις 21.00. Εισιτήρια 11 - 60€