Πλέον είναι φανερό ότι η κυβέρνηση έχει προσκολληθεί στην πιο ακραία μορφή καπιταλισμού: στον «καπιταλισμό μετόχων», ο οποίος δίνει προτεραιότητα στα βραχυπρόθεσμα κέρδη των «επενδυτών». Με τις επιλογές που κάνει, φαίνεται ότι αδιαφορεί για όλες τις αμετάκλητες καταστροφές που προκαλεί το κυνήγι των κερδών, με αποτέλεσμα το οικολογικό αποτύπωμα να έχει επεκταθεί πολύ πέρα από αυτό που μπορεί να αντέξει η γη, τα κοινωνικά συστήματα να καταρρέουν και η οικονομία να θεωρεί ότι οι αποκλεισμοί είναι απαραίτητοι προκειμένου να υπάρξει ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση –όπως όλες οι μνημονιακές κυβερνήσεις–, αγνοώντας τις ελληνικές ιδιαιτερότητες, επιβάλλει μια ακραία εκδοχή του καπιταλισμού την οποία ακόμα και οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές του θεωρούν ότι, αν δεν μεταρρυθμιστεί, δεν θα επιζήσει.
Κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι ο καπιταλισμός έβαζε πάντα πρώτα τους μετόχους. Αυτό δεν είναι έτσι. Σίγουρα ο καπιταλισμός συνυπάρχει με την ανασφάλεια και αυτό το διαπιστώνει κανείς διαβάζοντας την παγκόσμια Πολιτική Ιστορία, η οποία σε μεγάλο βαθμό περιλαμβάνει κεφάλαια που περιγράφουν τις αντιδράσεις των απελπισμένων ανθρώπων και την προσπάθεια των εξουσιών να ελαφρύνουν ή έστω να αμβλύνουν την ανασφάλεια, ώστε να μην ανατραπεί το πολιτικό status.
Για παράδειγμα, μετά την Παρισινή Κομμούνα, το 1833 ο Μπίσμαρκ, που δεν έκρυβε τον φόβο του για παρόμοια εξέγερση στη Γερμανία, υιοθέτησε το πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης για να προστατέψει τους εργάτες από τους κινδύνους και την απώλεια της ικανότητας να εργάζονται λόγω ασθένειας, ατυχήματος ή γηρατειών. Επίσης υποχρέωσε τους εργοδότες να καταβάλλουν τα 2/3 των εισφορών, ενώ επιδότησε το ασφαλιστικό ταμείο γήρατος.
Το πρόγραμμα κοινωνικών παροχών αποτέλεσε πρότυπο για τα αντίστοιχα σχέδια των άλλων ευρωπαϊκών κρατών, όπως για παράδειγμα για τη Αγγλία, την περίοδο της κυβέρνησης των Φιλελευθέρων λίγο πριν από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπό το πρίσμα αυτό, το κράτος πρόνοιας δεν ήταν «ελεημοσύνη», αλλά συνειδητή προσπάθεια των πολιτικών ελίτ –ακόμα και των πιο αντιδραστικών– να βρουν μια ασταθή ισορροπία στα συγκρουόμενα συμφέροντα των «μετόχων» με τους υπολοίπους, η οποία θα εξασφαλίζει τη διατήρηση του συστήματος.
Στα μέσα του 20ού αιώνα, ως απάντηση στη μαζική ανεργία, στις στερήσεις που προκάλεσε η Μεγάλη Υφεση και στην πολιτική απήχηση της Ρωσικής Επανάστασης και του φασισμού, οι εξουσίες ενστερνίστηκαν την ιδέα του κράτους πρόνοιας και δημιούργησαν διαφορετικούς συνδυασμούς ειδικών προγραμμάτων, που στον πυρήνα τους είχαν την ασφάλιση των ηλικιωμένων και των ανέργων, την ασφάλιση από διάφορους απρόβλεπτους κινδύνους που σχετίζονται με την ικανότητα των ανθρώπων να αποκτούν εισόδημα από την εργασία τους, πολιτικές για τη στήριξη της οικογένειας κ.ά.
Στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η προσπάθεια να επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ της «ανασφάλειας» και του «κέρδους» οδήγησε στην επέκταση του κράτους πρόνοιας με πολιτικές που αφορούν την εκπαίδευση, την πλήρη συμμετοχή των γυναικών και των μειονοτήτων στην κοινωνία κ.ά.
Στην πραγματικότητα, μέχρι την εμφάνιση του Ρίγκαν υπήρχε ένα άγραφο –και άρρητο– κοινωνικό συμβόλαιο ανάμεσα στον κόσμο της εργασίας, των επιχειρήσεων και της πολιτικής εξουσίας, το οποίο εξασφάλιζε ότι τα κέρδη της οικονομικής ανάπτυξης θα μοιράζονταν με ευνοϊκότερες αναλογίες για τους πιο ευάλωτους και ότι στην ευημερία θα συμμετείχαν περισσότεροι άνθρωποι από ό,τι σε οποιαδήποτε περίοδο της ανθρώπινης ιστορίας. Βέβαια –και– αυτό το «συμβόλαιο» ενείχε την αδικία, αφού οι «μέτοχοι» εξακολούθησαν να αποσπούν τη μερίδα του λέοντος.
Ολα άλλαξαν όταν οι πολιτικές ελίτ όχι μόνο επέτρεψαν αλλά και υποστήριξαν τις οικονομικές ελίτ να πράττουν πράγματα που πρωτύτερα όχι μόνο δεν θα έκαναν αλλά ούτε και θα σκέφτονταν καν να κάνουν. Ο «καπιταλισμός των μετόχων» ήταν πλέον πραγματικότητα και το νέο –αναπόδεικτο– δόγμα ήταν ότι «αφού αυξάνεται ο συνολικός πλούτος κερδίζουν όλοι» (φυσικά παρέλειψαν να αναφερθούν ότι οι ηγεσίες φρόντιζαν να δίνουν στους μετόχους «φρατζόλες» και στους υπόλοιπους «ψίχουλα»).
Στις τέσσερις δεκαετίες από το 1980, η οικονομική ανισότητα όλων των μορφών αυξήθηκε και έφτασε σε δυσθεώρητα επίπεδα. Οι πολυεθνικές κυριάρχησαν στις αγορές και μπόρεσαν να επιβληθούν στις κυβερνήσεις. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας αναπτύχθηκε και αποσυνδέθηκε από την πραγματική οικονομική ανάπτυξη. Το περιβάλλον λεηλατήθηκε προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη.
Σήμερα όλο και περισσότεροι υποστηρίζουν ότι ο «καπιταλισμός των μετόχων» έχει οδηγήσει τις κοινωνίες σε αδιέξοδο. Ακόμα και κορυφαίοι υπέρμαχοι της ελεύθερης αγοράς αναγνωρίζουν ότι η μετατροπή του κέρδους σε αυτοσκοπό οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε εντάσεις, συγκρούσεις και ανατροπές. Ακόμα και ο Klaus Schwab, ιδρυτής του World Economic Forum, προειδοποιεί για το επερχόμενο αδιέξοδο. Συγκεκριμένα, στο άρθρο «Ο καπιταλισμός πρέπει να μεταρρυθμιστεί για να επιζήσει. Από τους μετόχους στους συμμέτοχους» (Capitalism Must Reform to Survive. From Shareholders to Stakeholders), που δημοσιεύτηκε πριν από τρία χρόνια, δεν δίστασε να προειδοποιήσει:
«[...]με τη σημερινή μορφή του, ο καπιταλισμός έχει φτάσει στα όριά του. Αν δεν μεταρρυθμιστεί εκ των έσω, δεν θα επιζήσει» και συνεχίζει: «[…]Ο μόνος τρόπος για να σωθεί ο καπιταλισμός είναι να επιστρέψουμε και –να διπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας– στο μοντέλο των συμμετόχων που ανακαλύψαμε και στη συνέχεια ξεχάσαμε πριν από δεκαετίες. Αλλά με την κοινωνική, οικονομική και περιβαλλοντική κατάσταση, που είναι πλέον αρκετές φορές χειρότερη από ό,τι ήταν, θα χρειαστεί περισσότερο από ποτέ να κάνουμε αλλαγές που υπερβαίνουν τα απλά λόγια».
Τώρα θα σκεφτείτε, τι τον έπιασε χρονιάρες μέρες και σκαλίζει το παρελθόν; Φταίνε τα επιχειρήματα που ακούστηκαν από τη συμπολίτευση αλλά και από μέρος της αντιπολίτευσης, που κάνουν κάθε άνθρωπο που γνωρίζει έστω και λίγο την ιστορία των δύο προηγούμενων αιώνων να αναρωτηθεί: Είναι τόσο εθελότυφλοι που δεν βλέπουν την καταιγίδα που θα ξεσπάσει εξαιτίας των… μετόχων που με τις ευλογίες τους μετατρέπονται σε κατακτητές;
Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας