Η κληρονομιά του Γιάννη Μπουτάρη

Το χρίσμα του Γιάννη Μπουτάρη αποδεικνύεται βαρύ χαρτί για τη Θεσσαλονίκη. Στις προηγούμενες εκλογές, τρεις παρατάξεις διεκδίκησαν την υποστήριξή του, χωρίς σαφές αποτέλεσμα. Σε αυτές, αρχικά μάθαμε ότι θα κατέβαινε με τον βιομήχανο και πρόεδρο του ΣΒΒΕ, Θανάση Σαββάκη. Οταν αυτό το σενάριο κάηκε, επέλεξε τον πρώην αντιδήμαρχό του, Σπύρο Πέγκα, αποτελώντας το βασικό χαρτί της παράταξής του. Παράλληλα, άλλα στελέχη της «Πρωτοβουλίας» διεκδικούν ένα μέρος της κληρονομιάς της για την παράταξη του Στέλιου Αγγελούδη.

Φαίνεται ότι το όνομα «Μπουτάρης» κινεί ακόμα ένα δυνατό αίσθημα νοσταλγίας στην πόλη μας.

Οι τρεις πηγές της νοσταλγίας

Πώς κατάφερε να χτίσει μια τέτοια υστεροφημία; Χωρίς να πρωτοτυπήσω, νομίζω ότι μπορούμε να διακρίνουμε τρεις βασικούς παράγοντες αυτής της επιτυχίας.

Ο πρώτος ήταν φυσικά το προσωπικό στιλ του «κυρ Γιάννη». Σε αντίθεση με τους συνηθισμένους πολιτευτές, ο Γιάννης Μπουτάρης μιλούσε και συμπεριφερόταν σαν κανονικός άνθρωπος. Σε μια εποχή κρίσης, αυτή η σπάνια ιδιότητα, το ότι δεν έμοιαζε σαν «ένας από αυτούς», έπαιρνε πολιτικές και μάλιστα αντισυστημικές διαστάσεις.

Οσο χαρισματικός και να είναι όμως, ένας ηγέτης δεν φτάνει. Ο δεύτερος παράγοντας επιτυχίας λοιπόν νομίζω ότι ήταν η «Πρωτοβουλία». Η «Πρωτοβουλία» δεν ήταν μια «πρωτοβουλία του Μπουτάρη», όπως οι σημερινές παρατάξεις Πέγκα ή Αγγελούδη. Υπήρξε, τουλάχιστον στην αρχή της, μια πραγματική συλλογικότητα, με ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα που δεν φοβόταν τις ρήξεις.

Ο τρίτος παράγοντας ήταν η εύγλωττη αντίθεση μεταξύ της «Πρωτοβουλίας» και της κυρίαρχης τότε τριπλέτας Παπαγεωργόπουλου-Ψωμιάδη-Άνθιμου. Η «Πρωτοβουλία» λειτούργησε για την πόλη ως η διέξοδος από το σκοτάδι της δεξιάς ηγεμονίας. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του Μπουτάρη για την εξόντωση της Εβραϊκής Κοινότητας, για παράδειγμα, ήταν σαν να λύνουν τα μάγια δεκαετιών.

Αυτή η αντιδεξιά στάση είναι, νομίζω, αυτή που τροφοδοτεί σήμερα, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, τη συλλογική νοσταλγία. Αυτό που κρατά ο κόσμος από τον Μπουτάρη είναι η εικόνα του να τρώει ξύλο από φασίστες, όχι να κάνει κομπρεμί με τον Σαββάκη.

Πέρα από την «αισιόδοξη μνήμη»

Προς Θεού, δεν τα θυμίζω αυτά μπας και δανειστούμε και εμείς λίγη από τη δόξα του, υπάρχει ήδη πολύς ανταγωνισμός σε αυτή την αγορά. Εμείς, αντίθετα, έχουμε το θάρρος να παραδεχθούμε ότι εκπροσωπούμε μια άλλη, ανταγωνιστική, πολιτική παράδοση.

Γιατί μπορεί αυτά τα ανοίγματα να άλλαξαν την ατμόσφαιρα στην πόλη, αλλά δεν άλλαξαν τη ζωή των κατοίκων της – και δη των φτωχότερων. Οι δύο θητείες Μπουτάρη συνέπεσαν με τη δεκαετία του ελληνικού δράματος. Η ανεργία στην πόλη θέριζε, χιλιάδες άνθρωποι έψαχναν στα σκουπίδια, ο κόσμος συγκεντρωνόταν στις πλατείες, αλλά ο Μπουτάρης έμεινε στην άλλη πλευρά.

Κι αν αυτά ακούγονται κάπως απόμακρα, ας προσπαθήσουμε να θυμηθούμε τι άλλαξε όλη αυτή την οκταετία στους ελεύθερους χώρους, το πράσινο, τη συγκοινωνία, την ανακύκλωση: η πλατεία Ελευθερίας (που ξεκίνησε ένα εξάμηνο πριν από τη λήξη της θητείας), ο (μισός) πεζόδρομος της Αγίας Σοφίας και τα κολονάκια. Θετικά, δεν λέω – αλλά μάλλον λίγα.

Πίσω ολοταχώς;

Τι βαραίνει τελικά στη ζυγαριά; Στην πολιτική δεν υπάρχουν απόλυτα μεγέθη, μόνο σχετικά. Γι’ αυτό, μετά τα 4 χρόνια Ζέρβα –ο οποίος έθεσε νέα στάνταρντ στην έννοια της αποτυχίας– πραγματικά κατανοώ όποια θυμάται με νοσταλγία τον Μπουτάρη.

Όμως, όμως: καμία ριζική αλλαγή στη ζωή δεν έρχεται με την οπισθοχώρηση. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε ο Μπουτάρης ούτε η «Πρωτοβουλία» του 2006. Καμία από τις παρατάξεις που διεκδικεί την κληρονομιά του δεν τους μοιάζει. Το αντιδεξιό πνεύμα έδωσε τη θέση του στη συλλογή δυσαρεστημένων δεξιών πολιτευτών. Το πρόγραμμά τους είναι μια σούπα που προσπαθεί να μη δυσαρεστήσει κανέναν. Αντί για συλλογικές προσπάθειες, έχουμε «Ομάδες» απολύτως αρχηγικές, χωρίς καν κάποιον χαρισματικό αρχηγό.

Τελικά, έχουμε τρεις προσωποπαγείς παρατάξεις –Ζέρβα, Πέγκα και Αγγελούδη– που προέρχονται από την ίδια μήτρα, έχουν τις ίδιες δεσμεύσεις απέναντι στον επιχειρηματικό κόσμο, συγκλίνουν προς το ίδιο κέντρο, μοιράζονται τις ίδιες υποσχέσεις. Καμία από αυτές όμως δεν έχει σχέση με τον ριζοσπαστισμό, με τη συλλογικότητα, με τη ζωντάνια της «Πρωτοβουλίας».

Κάπου εδώ, θα μπορούσα να ισχυριστώ ότι εμείς είμαστε πιο κοντά σε αυτά τα χαρακτηριστικά. Δεν θέλω να το κάνω όμως, δεν θέλω να πιούμε νερό από μια ξένη πηγή. Ο Μπουτάρης έδωσε το δαχτυλίδι στον Πέγκα, κι όποιος θέλει να ψηφίσει με αυτό το κριτήριο –τις οδηγίες του Μπουτάρη– ας ψηφίσει Πέγκα.

Εμείς πάλι πιστεύουμε ότι το μέλλον της πόλης δεν μπορεί να βασιστεί στην ανακύκλωση των ίδιων ανθρώπων, των ίδιων πολιτικών. Ο δικός μας ριζοσπαστισμός έχει άλλες, νέες πηγές και άλλους, νέους στόχους. Κι αν το συλλογικό μας εγχείρημα χρειαστεί με τη σειρά του κάποιο χρόνο ώσπου να αναπτυχθεί, να συνδεθεί με την πόλη, να προετοιμαστεί καλύτερα, τι να κάνουμε, έτσι γίνονται οι πραγματικές αλλαγές.

*Μέλος της συλλογικής εκπροσώπησης της «Πόλης Ανάποδα»