Μια καλή ταινία για να γνωρίσει κανείς τον Ζαχαριάδη

Ξεκινούν επισήμως οι προβολές της ταινίας-ντοκιμαντέρ για τη ζωή του Νίκου Ζαχαριάδη στον ιστορικό κινηματογράφο «STUDIO New Star Art Cinema» (Σταυροπούλου 33 και Σπάρτης) και σύντομα θα διοργανωθούν παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα. Η ταινία είναι ρωσικής παραγωγής. Φέρει τον τίτλο «Αλύγιστος Νίκος», σε σκηνοθεσία Αντρέι Νικίσιν, παραγωγή Ντμίτριι Μιζγκούλιν και σενάριο Ντμίτριι Μιζγκούλιν και Σήφη Ζαχαριάδη, γιου του Νίκου Ζαχαριάδη από τον γάμο του με τη Ρούλα Κουκούλου, που υπήρξε μέλος του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ.

Την Τετάρτη το απόγευμα, στον εν λόγω κινηματογράφο, έγινε η επίσημη πανελλαδική πρεμιέρα της ταινίας. Μία ημέρα νωρίτερα η ταινία προβλήθηκε για τους δημοσιογράφους ενώ είχε προηγηθεί (λίγες ημέρες πριν) προβολή της σε στελέχη του ΚΚΕ, καθώς ο Νίκος Ζαχαριάδης υπήρξε γ.γ. του κόμματος, το οποίο με απόφαση της πανελλαδική του συνδιάσκεψης το 2011 τον αποκατέστησε πλήρως για τις κατηγορίες που του είχαν αποδοθεί στο παρελθόν.

Μια ταινία για τον Ζαχαριάδη υπήρξε όνειρο και στόχος πολλών ανθρώπων στο παρελθόν χωρίς ωστόσο να υπάρξει τελικό αποτέλεσμα.

Ο αείμνηστος Κώστας Κουτσομύτης είχε επιχειρήσει να κάνει τη ζωή του Ζαχαριάδη σίριαλ στην ελληνική τηλεόραση. Το μόνο τελικά που έμεινε από εκείνη την προσπάθεια είναι το σενάριο, το οποίο κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις Εκδόσεις Κέδρος το 2016 (Κουτσομύτης Κώστας, Μαυρουδής Ευάγγελος: «Το κόκκινο τανγκό - Νίκος Ζαχαριάδης, η άνοδος και η πτώση ενός ηγέτη»).

Στη Ρωσία

Ενδιαφέρον για μια ταινία για τον Νίκο είχε δείξει και ο σκηνοθέτης και εκδότης των Εκδόσεων Προσκήνιο, Αγγελος Σιδεράτος, ο οποίος μάλιστα είχε επισκεφθεί τη Ρωσία και τα μέρη όπου έζησε ο ιστορικός ηγέτης του ΚΚΕ σε μια προσπάθεια να συγκεντρώσει υλικό και να διερευνήσει συνεργασίες στη ρωσική πλευρά. Επίσης, Ρώσοι δημιουργοί είχαν ξεκινήσει ανάλογες προσπάθειες οι οποίες έμειναν στη μέση.

Εκείνος που ενδεχομένως θα κατάφερνε να φτιάξει ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για τον Ζαχαριάδη ήταν ο Γιώργος Κοτανίδης, αλλά ο πρόωρος θάνατός του έβαλε τέλος στην προσπάθειά του. Ο μεγάλος ηθοποιός είχε σχεδιάσει την ταινία για τον Νίκο με έναν ιδιαίτερα πρωτοποριακό τρόπο. Θα ήταν μια ταινία που θα παρακολουθούσε τη ζωή του μέσα από τα μέρη όπου πέρασε και έζησε. Μια διαδρομή ζωής και δράσης δηλαδή, συνδεδεμένη με τους τόπους και τις εποχές που διαμόρφωσαν την ιστορική προσωπικότητα του ηγέτη του ΚΚΕ.

Πριν από αυτή την προσπάθεια ο Γιώργος Κοτανίδης είχε διερευνήσει στην πράξη το ιστορικό στίγμα του Νίκου Ζαχαριάδη στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, στην Αριστερά και στο ΚΚΕ, με το θεατρικό του έργο «Ομπίντα» (πικρία-κακοκάρδισμα), το οποίο σάρωσε (δεν έπεφτε καρφίτσα στις παραστάσεις) το 2017-2018, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και όπου άλλου παίχτηκε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εκείνο το θεατρικό αναπαριστούσε τις τελευταίες ώρες της ζωής του Νίκου Ζαχαριάδη.

Ο «Αλύγιστος Νίκος» είναι μια ταινία καλλιτεχνικά άρτια. Ο σκηνοθέτης Αντρέι Νικίσιν καταφέρνει να δέσει το σενάριο με ιστορικό, κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό, το οποίο κρατάει τον θεατή απόλυτα προσηλωμένο στην εικόνα και στην αφήγηση. Ο αφηγηματικός του λόγος είναι λιτός, κατανοητός, τεκμηριωμένος εκεί που χρειάζεται (ακόμη κι αν προκαλεί διαφωνίες) αλλά και έντονα δραματικός, καθώς ανάλογα με τα γεγονότα προσαρμόζει τον τόνο της αφήγησης ώστε να καταφέρνει να περάσει στον θεατή και τα ανάλογα συναισθήματα. Ο Νικίσιν, που είναι ταυτόχρονα και ο αφηγητής στην ταινία, στην πραγματικότητα υποδύεται έναν θεατρικό ρόλο. Δεν είναι ξένος, δεν είναι απόμακρος, αλλά βαθιά συμμέτοχος σε αυτά που διηγείται και ο θεατής βλέπει μπροστά του.

Ισχυρό στοιχείο της ταινίας είναι η δραματοποίηση. Οχι με την έννοια της μετατροπής του σεναρίου σε δραματικό έργο αλλά με την έννοια της χρήσης ηθοποιών στον ρόλο ιστορικών προσώπων (Ζαχαριάδης, Στάλιν, Αλέξης Πάρνης κ.ά.). Δεν πρόκειται για ηθοποιούς που μιλούν, που παίζουν κάποιον ρόλο βασισμένοι στον λόγο, αλλά για αναπαράσταση ιστορικών στιγμών της ζωής του Νίκου Ζαχαριάδη όπου οι ηθοποιοί -αναπαριστώντας τα ιστορικά πρόσωπα που πρωταγωνιστούν σε ιστορικά γεγονότα- ζωντανεύουν εικόνες του παρελθόντος με κινήσεις και εκφράσεις του σώματός τους δίνοντας ζωή, χρώμα και το κατάλληλο συναίσθημα στην αφήγηση.

Δεν χωράει αμφιβολία πως η ταινία είναι μια ρωσική ματιά στον Νίκο Ζαχαριάδη. Εξίσου βέβαιο είναι πως η ζωή αυτού του ανθρώπου είναι τόσο πλούσια και με τόσο έντονες στιγμές και στίγματα στην Ιστορία που δύσκολα θα μπορούσε να γίνει ταινία χωρίς να μείνουν πράγματα εκτός. Ακόμη πιο βέβαιο είναι πως αν αναζητούσε κανείς στην Ελλάδα απόψεις για το τι θα έπρεπε να περιείχε μια ταινία για τον Ζαχαριάδη, σίγουρα θα λάμβανε τόσες όσες και οι άνθρωποι με τους οποίους θα είχε μιλήσει. Μια ταινία όμως δεν κρίνεται από αυτό που έχει στο μυαλό του ο καθένας ή από το πώς θα τη γύριζε κάποιος άλλος. Κρίνεται όπως είναι - γι’ αυτό που είναι.

Για «αρχάριους»

Ο «Αλύγιστος Νίκος» είναι μια καλή ταινία για να ξεκινήσει κανείς να μαθαίνει για τον Ζαχαριάδη. Δεν είναι για τους βαθείς γνώστες της ιστορίας του και της Ιστορίας του κομμουνιστικού κινήματος, δεν αντικαθιστά το διάβασμα βιβλίων και τη χρησιμότητα της ιστορικής έρευνας και γνώσης. Δεν είναι ταινία για να λύσει ή να απαντήσει στις διαφορές που υπάρχουν στην Αριστερά για το ιστορικό πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται. Είναι όμως μια καλή ευκαιρία για να προκαλέσει συζητήσεις. Ισως μάλιστα θα ήταν καλό οι προβολές που θα γίνουν να συνοδεύονται με οργάνωση συζητήσεων, καθώς ο κόσμος έχει πολλά ερωτήματα και αναζητά απαντήσεις. Αυτό έκανε στις θεατρικές παραστάσεις του ο Γιώργος Κοτανίδης και αποδείχτηκε απείρως χρήσιμο.