Χρώματα στην ιερότητα της ύπαρξης

Κυκλοφόρησε στα ελληνικά το δεύτερο βιβλίο της επταλογίας (βιβλική αναφορά) του Νορβηγού, νομπελίστα συγγραφέα Γιον Φόσε «Εγώ είναι ένας άλλος» (εκδόσεις Gutenberg). Πρόκειται για επτά ημέρες της ζωής του ζωγράφου Ασλε (Κυριακή έως Σάββατο) και το δεύτερο βιβλίο αναφέρεται στην τέταρτη και πέμπτη ημέρα της εβδομάδας.

Το βιβλίο επικεντρώνεται στην εφηβική ηλικία του ζωγράφου, στα πρώτα του βήματα στη ζωγραφική, στη γνωριμία του με τον γκαλερίστα Μπάιερ, με τη γυναίκα του Αλες, καθώς και με τον συνονόματό του ζωγράφο Ασλε.

Ο ηλικιωμένος ζωγράφος μονολογεί καθώς κοιτάζει το φιόρδ από το παράθυρο του σπιτιού του με τον σκύλο καθισμένο στα πόδια του, αλλά και όταν οδηγεί, συνήθως στο χιόνι.

Ο Ασλε σκέφτεται τον δρόμο που θέλει να ακολουθήσει στη ζωγραφική, αναζητεί στους πίνακές του το φως και το θεϊκό στοιχείο, συνομιλεί με τους νεκρούς του (την αδελφή Αλίντα, τους γονείς, τη γιαγιά του και την αγαπημένη του γυναίκα Αλες), επαναφέροντάς τους στο παρόν.

Ο μονόλογος του Ασλε ακολουθεί μια ροή συνείδησης που διστάζει, αναμοχλεύει, παρεκκλίνει, επανέρχεται. Η σκέψη του στοχάζεται με επαναλήψεις και σιωπές.

Ο λόγος του θίγει υπαρξιακά, φιλοσοφικά ερωτήματα σχετικά με την πίστη και τον Θεό. Ο στοχασμός βυθίζεται στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής και μετά ανεβαίνει στην επιφάνεια της καθημερινότητας ξανά. Πρόκειται για μια μυστικιστική αναζήτηση σχετικά με το μυστήριο της ζωής.

Αναφερόμενος στο φως, στη ζωγραφική, στην πίστη και στον Θεό ο Ασλε διατυπώνει: «Πρέπει να περιμένω να έρθει το φθινόπωρο ή ο χειμώνας για να μπορέσω να τους δω όπως πρέπει στο σκοτάδι, για να δω αν φωτίζουν και για να τους κάνω να φωτίζουν πιο πολύ ή πιο σωστά ή όπως κι αν το πω, ο πίνακας πρέπει να έχει μέσα του το φωτεινό σκοτάδι [...] και μετά σκέφτομαι ότι το να ζωγραφίζω δεν το έκανα για πάρτη μου επειδή ήθελα εγώ ο ίδιος να ζωγραφίζω, αλλά για να υπηρετήσω έναν ανώτερο σκοπό [...] το να θεωρώ τον εαυτό μου καθολικό, ναι, δεν είναι απλά πίστη, αλλά τρόπος να υπάρχω στη ζωή και στον κόσμο, που μπορεί να μοιάζει με το να είμαι καλλιτέχνης, αφού το να είσαι ζωγράφος είναι κι αυτός τρόπος ζωής [...] και σκέφτομαι ότι σε όλους τους ανθρώπους υπάρχει μια βαθιά λαχτάρα, γιατί πάντα λαχταράμε κάτι, και νομίζουμε πως είναι το ένα ή το άλλο, αυτό ή εκείνο, το δείνα ή το τάδε, αλλά στην πραγματικότητα λαχταράμε τον Θεό, γιατί ο άνθρωπος είναι πάντα μια προσευχή, μέσα από τη λαχτάρα του ο άνθρωπος είναι μια προσευχή, σκέφτομαι...».

Στο βιβλίο αναφέρονται ο χριστιανός μυστικιστής του Μεσαίωνα Μάιστερ Εκχαρτ, ο Μπέκετ και ο Αυστριακός ποιητής Γκέοργκ Τρακλ. Γίνεται, επίσης, έμμεση αναφορά στον Νορβηγό ζωγράφο Eilif Peterssen (1852–1928).

Τα πρόσωπα στο βιβλίο του Φόσε έχουν έναν ακίνητο ρόλο που θυμίζει την αιωνιότητα. Τα μικρά τους ονόματα, Ασλε, Αλες, Οσλαϊκ..., είναι παραλλαγές του ίδιου ονόματος. Περιστατικά της ζωής του Ασλε, αλλά και η αισθητική της χρωματικής αντίθεσης στη ζωγραφική υπαινίσσονται έναν κόσμο σε διαρκή διττότητα. Η γραφή είναι ποιητική με μουσικό ρυθμό που υπνωτίζει, κάτι σαν λιτανεία ή προσευχή.

Η λογοτεχνία του Φόσε διαδίδει τη σιωπή. Οπως μονολογεί ο Ασλε «υπάρχει μια σιωπή κρυμμένη σε ό,τι υπάρχει κι αυτή η ησυχία είναι η βαθύτερη αλήθεια, σκέφτομαι, κι αυτή η ησυχία είναι η δημιουργική σιωπή του Θεού». Ο Φόσε γνωρίζει ότι όταν δοκιμάσει κανείς να προφέρει τα πιο σημαντικά πράγματα, το ανείπωτο χάνεται. Γνωρίζει, επίσης, ότι καμία λέξη και κανένα «πιστεύω» δεν μπορεί να περιγράψει την αόρατη οντότητα που ονομάζεται Θεός. Μόνον η λογοτεχνία μπορεί να πει κάτι ή να στοχαστεί πάνω σ’ αυτό που στο βιβλίο αναφέρεται ως «η απούσα παρουσία» του Θεού. Οι σκέψεις και οι στοχασμοί του καθολικού Ασλε αφορούν όλες τις θρησκείες και τα δόγματα αφού το ανείπωτο είναι καθολικό και παγκόσμιο.

Η λογοτεχνία του Φόσε εξαλείφει τα όρια ανάμεσα στον χώρο και τον χρόνο, ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο και δημιουργεί έναν ενιαίο χωρόχρονο στον οποίο η θεία παρουσία ενώνει όλες τις υπάρξεις. Στο σύμπαν αυτό, το εγώ θα μπορούσε να είναι κάποιος άλλος.

Τον τίτλο του βιβλίου «Εγώ είναι ένας άλλος» δανείζεται ο Φόσε από τον Αρθούρο Ρεμπό, ο οποίος, σε επιστολή του σχετικά με την ποίηση, πρώτος αναφέρει τη ρήση αυτή.

*Πρ. ανώτερο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζωγράφος, βιβλιόφιλη

—

Τη σελίδα αυτήν δεν τη φτιάχνουν επαγγελματίες κριτικοί βιβλίου. Γράφεται από αναγνώστες που απευθύνονται σε αναγνώστες για να τους μιλήσουν για κάποιο βιβλίο που τους συνεπήρε. Αν θέλετε να μοιραστείτε όσα νιώσατε διαβάζοντας ένα βιβλίο, στείλτε το κείμενό σας (το πολύ 700 λέξεις) στο [email protected]