Αναζητώντας τον μονόκερο

«Τους συνταξιούχους πρέπει να τους αφήνουν πια στην ησυχία τους –και να βάζουν οι καινούργιοι το μυαλό τους να δουλεύει. Ολα τα χρόνια του στην υπηρεσία είχε να κάνει με καθάρματα. Λίγες δεκαετίες τέτοιας ζωής φτάνουν για να θάψουν στο χώμα και την τελευταία ρανίδα της πίστης σου στον άνθρωπο. Μια πρόωρη ταφή, που προηγείται της δικής σου.»

Γνωρίσαμε τον Ιρλανδό συγγραφέα και ποιητή Σεμπάστιαν Μπάρι το 2007, όταν διαβάσαμε το εξαιρετικό «Μακριά, πολύ μακριά», αλλά και το «Εις γην Χαναάν», το πολυβραβευμένο «Η μυστική γραφή», το «Μέρες δίχως τέλος» και τη συνέχειά του, τα «Χίλια φεγγάρια». Εκτοτε, καταγράφηκε ως μια μεγάλης σπουδαιότητας λογοτεχνική φωνή, που δεν διστάζει να μιλήσει για τα πιο βαθιά τραύματα της ιρλανδικής κοινωνίας μ’ ένα δικό του, πολύ προσωπικό ύφος. Το όνομά του έχει βρεθεί δύο φορές στις λίστες των υποψηφίων του Βραβείου Μπούκερ. Πρόσφατα, κυκλοφόρησε το βιβλίο του, «Τον καιρό του θεού», από τις εκδόσεις Ικαρος, σε μετάφραση του Αγγελου Αγγελίδη και της Μαρίας Αγγελίδου.

Ηρωας του βιβλίου του είναι ένας συνταξιούχος αστυνομικός, που κατοικεί σ’ ένα βικτοριανής εποχής κάστρο, που βρίσκεται σε μια έρημη ιρλανδική ακτή. Μέσα σε μια απόλυτη σιωπή, με όλους τους αγαπημένους του νεκρούς, αναμετριέται με τα συναισθηματικά του όρια και φλερτάρει έντονα με την ιδέα να αυτοκτονήσει. Ο καινούργιος κόσμος του ταράζεται, όταν δύο παλιοί συνάδελφοί του του ζητούν να τους βοηθήσει να ξεσκεπάσουν ένα σκάνδαλο με παπάδες. Παράλληλα με αυτό το συμβάν, τον αναστατώνει και το γεγονός ότι μια νεαρή γειτόνισσα ζητά τη βοήθειά του. «Ενιωσε τις παλιές υποχρεώσεις, τις παλιές ευθύνες να σαλεύουν μέσα του».

Πού πάνε οι ντετέκτιβ όταν γερνούν; Αυτή φαίνεται να είναι μια σκέψη που απασχολεί τον Μπάρι. Η φράση από τον Ιώβ, πριν αρχίσει η αφήγηση, ίσως να σηματοδοτεί πολλά: «Βουλήσεται δε σοι μονόκερως δούλευσαι;». Θα είναι πρόθυμος ο μονόκερος να σε υπηρετήσει; Ο συγγραφέας θα δώσει πολύ γρήγορα την απάντηση, ένας ντετέκτιβ δεν σταματά ποτέ να είναι ντετέκτιβ. Κι έτσι αρχίζει ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, από αυτά που ξέρει να φτιάχνει ο Μπάρι.

Οσο για τον μονόκερο, παίζει έναν πραγματικά αινιγματικό ρόλο στην ιστορία μας. Τι κάνει; Φαίνεται να σηματοδοτεί κάτι σημαντικό σχετικά με τους όρους πραγματικότητας του βιβλίου. Ενας μονόκερος υπάρχει σε έναν κόσμο ονείρου, ετερότητας. Και εδώ είναι που ο Μπάρι συνομιλεί με τους μεγάλους προγόνους του, τους σημαντικούς Ιρλανδούς συγγραφείς. Τον Τζόις, τον Μπέκετ, τον Γέιτς, ακόμα και τον Στερν. Στα 66, ο ήρωάς του είναι περίπου στην ίδια ηλικία με τον συγγραφέα και, φυσικά, μιλά για τα κοινά συμπτώματα του να μεγαλώνει κανείς. Ενα από αυτά είναι πως σκαλίζει το παρελθόν του. Η υπόθεση για την οποία καλείται να βοηθήσει του θυμίζει κάτι που έχει επιλέξει να μη θυμάται. Την κακοποίησή του στο ορφανοτροφείο των «Χριστιανών Αδελφών». Μαθαίνουμε πως και η πεθαμένη πια σύζυγός του υπέστη κάτι παρόμοιο. Υπάρχουν αποσπάσματα στο βιβλίο που είναι αδύνατον ο αναγνώστης να μη νιώσει τον πόνο και την οργή αυτών των ανθρώπων μ’ έναν σωματικό τρόπο που μόνο η καλή λογοτεχνία μπορεί να καταφέρει.

Ο Μπάρι γεννήθηκε στο Δουβλίνο, τη δεκαετία του 1950, λίγα χρόνια αφότου η πρόσφατα ανακηρυγμένη Ιρλανδική Δημοκρατία διέκοψε τους τελευταίους επίσημους δεσμούς της με τη Βρετανία. Τότε, το νεαρό έθνος, αναζητώντας την ταυτότητά του ως μια χώρα καθολικής ευσέβειας και παράδοσης, έκανε πιστεύω του ότι ο λαός θα πρέπει να ζει όπως επιθυμεί ο θεός. Τα μετέπειτα σκάνδαλα των σεξουαλικών κακοποιήσεων νέων αγοριών και κοριτσιών από ιερείς ταρακούνησαν την κοινωνία, δημιουργώντας μαύρες σελίδες στην ιστορία της χώρας και στη συλλογική μνήμη.

Ενα από τα πιο σημαντικά θέματα, με τα οποία καταπιάνεται ο συγγραφέας, είναι η πίστη και η καίριας σημασίας ερώτηση: Πώς μπορεί κανείς να παραμείνει πιστός, όταν δοκιμάζεται τόσο σκληρά; Η αθάνατη και διαχρονική ιστορία του Ιώβ υποβόσκει σε όλο το μυθιστόρημα. Το μυθιστόρημα του Μπάρι είναι, εκτός από μια καλοδουλεμένη ιστορία, και ένα βαθύτατα υπαρξιακό αφήγημα. Ο ίδιος έχει περιγράψει τον εαυτό του ως ένα είδος ανθρώπινου ραδιοφώνου, που μαζεύει συχνότητες από παλιά. Η εξαίσια πρόζα του πράγματι σε κάνει να νιώθεις πως δεν διαβάζεις μόνον άλλα ζεις και ανάμεσα στους ήρωές του, που ναι μεν έχουν περάσει πολλά αλλά αντιμετωπίζουν τη ζωή στωικά και με μεγάλες δόσεις καλού ιρλανδικού χιούμορ.