Αθήνα, 5°C
Αθήνα
Ελαφρές νεφώσεις
5°C
5.9° 2.8°
1 BF
73%
Θεσσαλονίκη
Αραιές νεφώσεις
7°C
8.1° 5.9°
2 BF
67%
Πάτρα
Αυξημένες νεφώσεις
9°C
10.0° 8.8°
4 BF
63%
Ιωάννινα
Βροχοπτώσεις μεγάλης έντασης
5°C
4.9° 4.9°
2 BF
100%
Αλεξανδρούπολη
Αραιές νεφώσεις
-2°C
-2.1° -2.1°
0 BF
86%
Βέροια
Αυξημένες νεφώσεις
5°C
5.4° 5.4°
0 BF
86%
Κοζάνη
Αραιές νεφώσεις
1°C
1.4° 1.4°
0 BF
80%
Αγρίνιο
Αυξημένες νεφώσεις
7°C
6.7° 6.7°
1 BF
94%
Ηράκλειο
Αραιές νεφώσεις
8°C
7.8° 6.6°
2 BF
71%
Μυτιλήνη
Ελαφρές νεφώσεις
5°C
5.4° 2.9°
1 BF
64%
Ερμούπολη
Σποραδικές νεφώσεις
9°C
9.3° 9.3°
3 BF
54%
Σκόπελος
Αραιές νεφώσεις
9°C
9.2° 9.2°
2 BF
51%
Κεφαλονιά
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
12.0° 12.0°
5 BF
86%
Λάρισα
Αυξημένες νεφώσεις
4°C
4.0° 4.0°
0 BF
75%
Λαμία
Αυξημένες νεφώσεις
7°C
7.2° 4.5°
0 BF
79%
Ρόδος
Αίθριος καιρός
7°C
8.8° 7.1°
3 BF
40%
Χαλκίδα
Ελαφρές νεφώσεις
-1°C
1.1° -1.2°
0 BF
93%
Καβάλα
Αραιές νεφώσεις
5°C
5.5° 2.3°
2 BF
70%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
4°C
4.2° 4.2°
2 BF
96%
Καστοριά
Αυξημένες νεφώσεις
2°C
2.4° 2.4°
0 BF
84%
ΜΕΝΟΥ
Πέμπτη, 13 Φεβρουαρίου, 2025
vivlio-karavatos
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
Θανάσης Καράβατος: (Ψυχ)Ιατρική & Λογοτεχνία, Σειρά Συνάψεις, Εκδόσεις Τόπος, 2022

Η Λογοτεχνία ως «χωνευτήρι γνώσεων»

Η επισήμανση του ενδιαφέροντος για τη συσχέτιση της επιστήμης με τη λογοτεχνία «κρατάει από πολύ παλιά», σημειώνει ο συγγραφέας, καθώς η Ιατρική, πιο συγκεκριμένα, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία ήδη με τα έργα του Ομήρου.

«Από πού αντλεί τα θέματά του ο συγγραφέας;» αναρωτιόταν ο Φρόιντ αρχίζοντας τη διάλεξή του με θέμα τον συγγραφέα και τη φαντασία, που δόθηκε στη Βιέννη το 1907. «Από τη φαντασία του», είπε κι άρχισε από το παιδικό παιχνίδι για να φτάσει στον ήρωα των μυθιστορημάτων, περνώντας από τα όνειρα. Από τη μεριά της, η κοινωνιολογία της λογοτεχνίας θα πει πως «το μυθιστόρημα αντικατοπτρίζει λίγο πολύ την κοινωνία της εποχής». Βέβαια, η λογοτεχνία (η τέχνη γενικότερα) δανειζόταν πάντα από τη μεγάλη δεξαμενή των επιστημονικών γνώσεων κάθε εποχής. Οχι φυσικά μόνο από αυτές, πλην όμως ο Ροΐδης τοποθετούσε πρώτο πρώτο τον επιστήμονα στον κατάλογο των «διηνεκών τού συγγραφέως συνεργατών».

Τα μόλις προηγηθέντα συμπεριλαμβάνονται στο έβδομο εκ των 18 κειμένων της συναγωγής μελετημάτων και άρθρων, πιο συγκεκριμένα, του μελετήματος που φέρει τον τίτλο «Ο δυϊστικός κόσμος του Γεωργίου Βιζυηνού» – συμπερίληψη μάλλον αναμενόμενη, δεδομένου ότι η διδακτορική διατριβή (1881) του κορυφαίου νεοέλληνος διηγηματογράφου Γεωργίου Βιζυηνού εξέταζε «Το παιδικό παιχνίδι σε σχέση με την Ψυχολογία και την Παιδαγωγική». Το συγκεντρωτικό αυτό τομίδιο, στο σύνολό του, εισάγει το αναγνωστικό κοινό σε πολύ ενδιαφέροντα ζητήματα και ζητούμενα, προκύπτοντα από έργα ελληνικά και ξένα, όπως εκείνα των Διονυσίου Σολωμού («Λόγος περί “ψυχισμού”»), Γρηγορίου Ξενόπουλου («Ο έρωτας στα χρόνια της θεωρίας του εκφυλισμού»), Émile Zola («Από την “πειραματική ιατρική” του Claude Bernard στο “πειραματικό μυθιστόρημα” του Émile Zola»), R. L. Stevenson («Διπλή ηθική, διπλή προσωπικότητα και διπλός εγκέφαλος στη βικτωριανή Αγγλία»), ενώ σε προγενέστερο βιβλίο του από τις ίδιες εκδόσεις ο Θανάσης Καράβατος (ομότιμος καθηγητής Ψυχιατρικής και, επίσης, διευθυντής της τριμηνιαίας Επιθεώρησης Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών και Επιστημών του Ανθρώπου «Σύναψις») ασχολείτο με τη «νευροεπιστήμη» του 19ου αιώνα στο έργο του Εμμανουήλ Ροΐδη.

Η Ιατρική είναι «η λιγότερο επιστημονική μεταξύ των επιστημών, όντας πιο κοντά στις Επιστήμες του Ανθρώπου, καθώς είναι ιδιαίτερα αισθητός ο “λογοτεχνικός” της χαρακτήρας στην κλινική της πράξη», γράφει η καθηγήτρια Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Rennes (Γαλλία) Edwige Comoy Fusaro, την οποία και παραθέτει, μεταξύ αρκετών άλλων, ο Θ. Καραβάτος στον «Πρόλογό» του, ενώ ο ίδιος συμπληρώνει σχετικά με την προαναφερθείσα «κλινική πράξη» ότι εντός αυτής της συνθήκης δημιουργεί ο γιατρός την αναγκαία «θεραπευτική σχέση», προκειμένου να συζητήσει με τον πάσχοντα/την πάσχουσα και να αναζητήσει, με την κλινική εξέταση, την παθολογική σημειολογία, την οποία «θα “μεταφράσει” νοσολογικά, καταφεύγοντας στην τρέχουσα επιστημονική γνώση, για να διατυπώσει μια διάγνωση και να καθορίσει μια θεραπεία».

Σίγκμουντ Φρόιντ

Οσο για τη θέση που θεωρεί τη λογοτεχνία «χωνευτήρι των γνώσεων για την κοινωνία», προέρχεται από τον χώρο της ιστορικής επιστήμης, όπου υποστηρίζεται ότι η λογοτεχνία «έχει την ικανότητα να παράγει, με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής της», ένα σύνολο ηθικών, επιστημονικών, φιλοσοφικών, ιστορικών και κοινωνιολογικών γνώσεων. Βέβαια, σύμφωνα και με τον (διδάκτορα της Ιατρικής) Gérard Danou, που διδάσκει Λογοτεχνία, στην Ιατρική προέχει «το “δραν” της γνώσης, ενώ στη λογοτεχνία το “λέγειν” της γνώσης». Στον Αιώνα των Φώτων, όταν οι κατηγορίες του «λογοτεχνικού» και του «ιατρικού» δεν ήταν ακόμη «συγκροτημένα πεδία» (ο σαφής διαχωρισμός μεταξύ επιστημών και γραμμάτων, κατ’ αρχάς στο ακαδημαϊκό επίπεδο, έγινε τον 19ο αιώνα), η πρώτη συγκέντρωνε «έργα φιλοσοφίας, πολιτικής, οικονομίας, ιστορίας, λαϊκής επιστήμης» μαζί με έργα μυθοπλασίας, θεατρικά, ποιήματα, «αλλά και όσα τα σχολίαζαν». Ο Alexandre Wenger, με σπουδές στη Λογοτεχνία και την Ιστορία της Ιατρικής, διαπιστώνει την πρώιμη συνεργασία γιατρών και συγγραφέων [εξάλλου, δεν έλειψαν ποτέ τα παραδείγματα των δημιουργών οι οποίοι/ οποίες –χωρίς να είναι γιατροί, διότι υπάρχει και αυτή η μεγάλη ομάδα ατόμων, διαιρεμένη, επιπλέον, σε αρκετές υποκατηγορίες, που «ομνύουν» και στον Ιπποκράτη και στην τέχνη– αντλούν από έγκυρες (ζωντανές) πηγές τις ιατρικές πληροφορίες τους πριν τις συμπεριλάβουν στα έργα τους], ιδίως στα θέματα της σεξουαλικότητας (η μεγάλη «περιπέτεια» της υστερίας αρχίζει από την αρχαία Αίγυπτο, επισημαίνει ο Θανάσης Καράβατος) ή, βέβαια, της «μελαγχολίας».

Η επισήμανση του ενδιαφέροντος για τη συσχέτιση της επιστήμης με τη λογοτεχνία (η οποία, οπωσδήποτε, δεν έχει/είχε μόνον οπαδούς αλλά και πολέμιους) «κρατάει από πολύ παλιά», σημειώνει ο συγγραφέας, καθώς η Ιατρική, πιο συγκεκριμένα, εμφανίστηκε στη λογοτεχνία ήδη με τα έργα του Ομήρου (η αείμνηστη χειρουργός-οφθαλμίατρος, διδάκτωρ Ιστορίας της Ιατρικής, Σεβαστή Χαβιάρα-Καραχάλιου είχε δημοσιεύσει επανειλημμένως μελέτες για τα πάθη και τα τραύματα των οφθαλμών στα ομηρικά έπη, όπως και για τις αυτόθι «πρώτες αναφορές» στη «Θλίψη-Κατάθλιψη»), ενώ υφίσταται επίσης το ερώτημα της αποδοχής της επιστημονικότητας ή/και της λογοτεχνικότητας του «επιστημονικού μυθιστορήματος», του «παραλογοτεχνικού είδους» που ξεκίνησε με τον Ιούλιο Βερν και τον H. G. Wells και (φαίνεται να) άντεξε στον χρόνο ως «λαϊκή επιστήμη», ως «γέφυρα ανάμεσα σε σοφούς και αμαθείς».

Η συναγωγή του Θανάση Καράβατου απευθύνεται σε όσες/όσους διψασμένες/διψασμένους για γνώση και εμβάθυνση στην «ανθρώπινη κατάσταση», γι’ αυτό και της αξίζει μια σαφώς καλύτερη τυποτεχνική επιμέλεια, ειδικά στις βιβλιογραφικές σημειώσεις, οι οποίες, με την παρούσα εμφάνισή τους, μπερδεύουν ακόμη και το εξασκημένο αναγνωστικό κοινό.

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Η Λογοτεχνία ως «χωνευτήρι γνώσεων»

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας