Η Ευθύνη του Συγγραφέα

Για ποιο λόγο, άραγε, δεν γράφονται πια μεγάλα έργα; Ιδιαιτέρως θεατρικά έργα; Κι αναρωτιόμαστε όλοι: τι έπαθαν οι θεατρικοί συγγραφείς, σε όλο τον κόσμο;

Πολλά από τα νέα έργα που διαβάζουμε, ελληνικά και ξένα, έχουν ενδιαφέρον, μερικά μάλιστα έχουν και φρεσκάδα. Δεν έχουν όμως τη δύναμη, το πάθος, το μεγάλο θέμα, τον ζωντανό διάλογο και, προπάντων, δεν έχουν τον αέρα εκείνον που θα προβληματίσει, θα ξεσηκώσει, θα ερεθίσει και θα ξαναφέρει στο θέατρο το πλατύ κοινό.

Αλλα εξαντλούνται σε προσωπικές ή περιθωριακές θεματολογίες. Αλλα μοιάζουν με απελπισμένες κραυγές. Αλλα εκμεταλλεύονται όλα τα μελοδραματικά ή σεξουαλικά απωθημένα μας και τα περισσότερα, δυστυχώς, στοχεύουν με κάθε τρόπο στο ταμείο.

Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό σε όλο τον κόσμο; Και γιατί συμβαίνει τα τελευταία 50 χρόνια, από την εποχή δηλαδή που άρχισε η τηλεόραση να κυβερνάει τον κόσμο; Μήπως αυτή είναι η κυριότερη αιτία;

Το 1965, ένας από τους μεγαλύτερους Αγγλους συγγραφείς, ο Πίτερ Σάφερ, δελεάστηκε από τις λίρες της λονδρέζικης τηλεόρασης και αφοσιώθηκε σε αυτήν. Οταν το 1970 «συνήλθε» και προσπάθησε να ξαναβρεί τον γνήσιο εαυτό του, ήταν αργά. Είχε χάσει πια τον «δρόμο» του. Τον εξόντωσε και η «κριτική» του κατεστημένου!

Μετά το 1985, έγινε το ίδιο και στην πατρίδα μας. Οι περισσότεροι, δυστυχώς, συγγραφείς έγιναν σύμβουλοι ή σεναριογράφοι στην τηλεόραση. Και όσοι προσπαθούν ακόμη να παραμείνουν ζωντανοί, παλεύουν όσο αντέχουν. Ωσπου να τους εξαφανίσουν αυτοί που κρατάνε, παγκοσμίως, τα νήματα της εμπορευματοποίησης των Γραμμάτων και των Τεχνών. Αυτοί που μπάζουν τους πάντες και τα πάντα στο παιχνίδι τους. Από τον «καλύτερο» υπουργό Πολιτισμού μέχρι και τον πλουσιότερο «χορηγό»... Στο «πνεύμα» της σύγχρονης χρηματιστηριακής αντίληψης της παγκόσμιας αγοράς.

Μας τα λέει καθαρά ο Γάλλος θεατρικός συγγραφέας Ζαν Σαραζάκ: «Οι παραγωγοί μας, οι καναλάρχες μας, οι δημόσιες σχέσεις μας, όλοι και όλα, μας “κοινωνούν”, πλέον, στον τζόγο της εμπορικής επιτυχίας, της μεγάλης ακροαματικότητας και της γενικευμένης εμπορευματοποίησης του πολιτισμού».

Μια άλλη ουσιαστική αιτία της αλλοτρίωσης, δηλαδή της αποξένωσης των νέων θεατρικών συγγραφέων μας, με αποτέλεσμα την εκποίηση του ταλέντου τους και των ανησυχιών τους, είναι η ανεύθυνη, ανερμάτιστη και περιστασιακή πολιτιστική πολιτική σχεδόν όλων των κρατικών και δημοτικών μας θεάτρων. Οπως σε όλο τον κόσμο, δυστυχώς.

Στην Αγγλία γίνεται κάτι χειρότερο, όπως λέει ο Μ. Μπίλιγκτον. «Τα κρατικά θέατρα “σπρώχνουν” τους νέους συγγραφείς για να γράψουν έργα διαμαρτυρίας και αντίστασης. Οχι όμως αποκαλύπτοντας τις βαθιές ρίζες της κοινωνικής εξαθλίωσης, αλλά τις... βάρβαρες αντιδράσεις των εξαθλιωμένων...»!

Υπάρχει και μια τρίτη και χειρότερη αιτία αλλοτρίωσης και ευτελισμού των νέων συγγραφέων μας. Ο κακός θεατής! Αυτοί που «θεατρίζονται» για να... σκάσουν από το γέλιο σε κάποιο «θεατράδικο» και ύστερα να πάνε να φάνε και να πιούνε στα γνωστά στέκια τους...

Υπάρχει ελπίδα να σταματήσει ο κατήφορος; Νομίζω, ναι, υπάρχει. Αν αυτοί οι έστω λιγοστοί άξιοι και... μη προνομιούχοι θεατρικοί συγγραφείς, περιφρονημένοι και πένητες, κρατηθούν όρθιοι, όσο μπορούν. Η επιμονή στις αρχές τους υπάρχει ελπίδα να συγκινήσει και να επηρεάσει τους νέους που έρχονται.

Για να μη χαθεί ποτέ η πίστη μας ότι: «... ο θεατρικός συγγραφέας δεν είναι υπάλληλος του κράτους. Δεν είναι δούλος του επιχειρηματία. Δεν είναι ένας καλός φωτογράφος κάθε εποχής. Είναι ο ποιητής και ο προφήτης. Είναι το χέρι που μπήγει το νυστέρι βαθιά στην πληγή. Για να καλυτερέψει και όχι για να αποτελειώσει τον Ανθρωπο. Να τον ξυπνήσει και όχι να τον αποκοιμίσει...».

Ο Ντιντερό μάς τα λέει όλα, με λίγες μόνο λέξεις:

«Η Τέχνη δεν έχει καμιά υποχρέωση να είναι πολυτέλεια των “ολίγων και εκλεκτών”... Κάθε Τέχνη οφείλει να έχει κοινωνική αποστολή και χρησιμότητα».