Η ιστορία ενός συνθήματος που κυριαρχεί στην ελληνική πολιτική ζωή εδώ και τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες – και τίποτα δεν δείχνει ότι ανακόπτεται σε ορμή!
▶ 1967
Η αλλαγή αποτυπώνεται ως σύνθημα για πρώτη φορά από τον Ανδρέα Παπανδρέου, επτά χρόνια πριν από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, όταν ακόμη ήταν στην Ενωση Κέντρου! Προφητικός είναι ο κεντρικός τίτλος του «Εθνους» στις 10 Φεβρουαρίου 1967: «Ο Ανδρέας Παπανδρέου κηρύσσει τη μεγάλη αλλαγή».
Στη συνέχεια διαβάζουμε: «Η Ελλάδα στους Ελληνες, ο στρατός στο Εθνος, ο Λαός κυρίαρχος» - «Η συντριβή της δεξιάς αποτελεί τον κύριον στόχον μας». Φυσικά, 70 ημέρες μετά ήλθε η χούντα και όλα τα παραπάνω σχέδια μπήκαν, μαζί με τη χώρα, στον… γύψο για 7 χρόνια, 3 μήνες και 3 μέρες!
▶ 1974
Το ΠΑΣΟΚ ιδρύεται στις 3 Σεπτεμβρίου. 75 ημέρες μετά πραγματοποιούνται οι εθνικές εκλογές, στις οποίες αποσπά 13,58%! Μπορεί η «αδέξια Δεξιά» (όπως ο ίδιος ο Παπανδρέου την αποκαλούσε) να φαινόταν (ακόμα…) απρόσιτος στόχος, αλλά η αρχή είχε γίνει.
▶ 1977
Μετά τις εκλογές της 20ής Νοεμβρίου, η Νέα Δημοκρατία είναι για δεύτερη συνεχόμενη φορά νικήτρια. Ωστόσο, τίποτα στην πολιτική ζωή του τόπου δεν είναι πια το ίδιο! Το ΠΑΣΟΚ αποσπά ποσοστό 25,3%, γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά (το κυριότερο) με τη δυναμική του καταδεικνύει πως όλα τα παραπάνω είναι μόνο η αρχή! Και η αλλαγή; Ακόμα (κατ’ ουσίαν) απούσα!
Από τα 4 πρώτα σε ψήφους κόμματα, μόνο ένα τη χρησιμοποιεί σε αφίσα – και είναι η ΕΔΗΚ και όχι το ΠΑΣΟΚ!
Αν όμως αυτά συμβαίνουν στην επιφάνεια των πραγμάτων, στο βάθος τους η αλλαγή έρχεται – κυριολεκτικά και μεταφορικά! Τούτο καταδεικνύεται με λιτότητα όσο και σαφήνεια λόγου από τα αρχεία τού (διαχρονικά οξυδερκούς) βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο αναλύοντας το αποτέλεσμα των ελληνικών εκλογών συμπεραίνει: «Ο Καραμανλής έκανε πολλά για την Ελλάδα, αλλά αυτό ακριβώς το επίτευγμά του επέτρεπε στους Ελληνες να ψηφίσουν για αλλαγή».
▶ 1979
Τον Σεπτέμβριο, ο γενικός γραμματέας της Κ.Ε. του ΚΚΕ Χαρίλαος Φλωράκης, σε ομιλία του στο φεστιβάλ της ΚΝΕ-Οδηγητή, αναφέρει 41 (!) φορές τη λέξη «αλλαγή», τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Ολα τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης διακηρύσσουν την ανάγκη να αφαιρεθεί η εξουσία από τη Δεξιά και επαγγέλλονται την αλλαγή […] Υπάρχει βέβαια […] το ΠΑΣΟΚ, που επίσημα προβάλλει το σύνθημα της αλλαγής […] Ταυτόχρονα όμως το ΠΑΣΟΚ αναγορεύει τον εαυτό του σαν τον αποκλειστικό φορέα της αλλαγής. Δεν θεωρεί σκόπιμη ούτε ίσως και απαραίτητη τη συμπαράταξη των δυνάμεων που επιδιώκουν την αλλαγή σε μια αντιιμπεριαλιστική αντιμονοπωλιακή δημοκρατική κατεύθυνση».
1981: η ήττα της Δεξιάς, η νίκη της Αλλαγής
Είναι γνωστό πως η πατρότητα του όρου αλλαγή διεκδικείται από πολλές πλευρές. Πρόκειται για μια διαμάχη με σημασία κυρίως ιστορική – επί της ουσίας τα αμέσως επόμενα χρόνια τα ίδια τα γεγονότα θα καταστήσουν απολύτως αποδεκτή μία και μόνο παραδοχή: αλλαγή = ΠΑΣΟΚ!
◼ Μήνυμα Ανδρέα Παπανδρέου (Ιανουάριος): «Ξεκινάμε τον καινούργιο χρόνο με τη βεβαιότητα ότι το 1981 θα σημάνει ένα νέο ξεκίνημα […] που θα θέσει τα θεμέλια για την πορεία προς τη μεγάλη Αλλαγή […] προϋπόθεση για την αντιμετώπιση της πολύπλευρης κρίσης και για την προκοπή του έθνους είναι η Αλλαγή […] Το ΠΑΣΟΚ με την πλατιά λαϊκή συσπείρωση, συμπαράσταση και συμμετοχή στο κίνημα της Αλλαγής, θα μετατρέψει σε χειροπιαστή πραγματικότητα το όραμα του λαού μας».
◼ Β' πανελλήνια οικονομική εξόρμηση ΠΑΣΟΚ (Ιανουάριος): «Τώρα είναι ο καιρός. Κάντε το ΠΑΣΟΚ πανέτοιμο για την Αλλαγή. Τώρα η συμμετοχή σας στην οικονομική εξόρμηση είναι συμμετοχή στην αλλαγή».
◼ Μήνυμα για τα εφτά χρόνια από την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ (Σεπτέμβριος): «Η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη για την εθνική μας ανεξαρτησία και τη μεγάλη Αλλαγή δεν είναι πια ένα μακρινό όραμα, αλλά μια χειροπιαστή προοπτική».
◼ Ομιλία Γεώργιου Ράλλη στη Θεσσαλονίκη (Σεπτέμβριος): «Μην παίζετε στο πράσινο τραπέζι της Αλλαγής. Η Αλλαγή είναι η μάσκα που φορούν οι κομμουνιστές και το ΠΑΣΟΚ […] για να επιβάλουν τη δικτατορία του προλεταριάτου, καταργώντας κάθε έννοια δημοκρατίας».
Τα παραπάνω αποσπάσματα το μαρτυρούν εύγλωττα: η αλλαγή είναι παντού – φυσικά και στις αφίσες! Η Αλλαγή είναι εδώ – και μετά;
Στο λεξικό «Η Ελλάδα στη δεκαετία του '80», ο Βασίλης Βαμβακάς γράφει για «το πολιτικό σύνθημα μιας κοινωνίας σε μετάβαση». Σε άλλα σημεία του λήμματος αναφέρει: «…δηλωτικό της κεντρικότητας του όρου “αλλαγή” τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν η χρήση του πετυχημένου αυτού πολιτικού σλόγκαν από την εμπορική διαφήμιση πολλές φορές με χιουμοριστικό τόνο […] Σε κάθε περίπτωση, είτε αυτή αφορούσε το ιδιωτικό είτε το δημόσιο πεδίο, είτε στα σοβαρά είτε στα αστεία, το αίτημα της αλλαγής κατά τη δεκαετία του 1980 αποτέλεσε σταθερή συμβολική αναφορά».
Για το συναρπαστικό ταξίδι της αλλαγής μετά το 1981 και μέχρι τις ημέρες μας, θα συνεχίσουμε στο δεύτερο μέρος του άρθρου, που θα δημοσιευτεί την προσεχή εβδομάδα!
**Ο Νικόλαος Κατσουλώτος σπούδασε Γραφιστική στο Α.ΤΕΙ Αθήνας. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στην Οπτική Επικοινωνία με θέμα την πολιτική αφίσα, και υπ. δρ Ψηφιακών Τεχνών. Είναι graphic designer, αρθρογράφος και συγγραφέας.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας