«Το δικαίωμα να ελέγχεις το σώμα σου είναι κεντρικό σε κάθε δικαίωμα, όπως και το να ζεις μια αξιοπρεπή ζωή»

«Δικαίωμα στην άμβλωση: Από την Αμερική έως την Ευρώπη βάζουμε φρένο στην οπισθοχώρηση» - με αυτόν τον τίτλο το Ελληνικό Τμήμα της Διεθνούς Αμνηστίας, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Σπουδών Φύλου του Παντείου Πανεπιστημίου, διοργανώνει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εκδήλωση αύριο στο Πάντειο (αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα 2, 7 μ.μ.).

Σήμερα συζητάμε με τον Μικολάι Τσερβίνσκι, επικεφαλής Εκστρατειών και ειδικό σε θέματα Συνηγορίας της Διεθνούς Αμνηστίας Πολωνίας, και την Τάρα Ντέμαντ, διευθύντρια Προγραμμάτων, Συνηγορίας και Κυβερνητικών Υποθέσεων της οργάνωσης στις ΗΠA.

● Από την Πολωνία μέχρι τις ΗΠΑ το δικαίωμα στη νόμιμη άμβλωση βάλλεται άμεσα, ενώ σε χώρες όπως η Ελλάδα έχει αρχίσει να αμφισβητείται από υπερσυντηρητικούς κύκλους. Πώς φτάσαμε ώς εδώ;

Οι επιθέσεις στα δικαιώματά μας, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην άμβλωση, αφορούν τον έλεγχο της ζωής και των σωμάτων. Είτε προέρχονται από ανθρώπους με συγκεκριμένες θρησκευτικές πεποιθήσεις που επιθυμούν να τις επιβάλουν στους άλλους είτε πρόκειται για τρόπο να κερδηθεί πολιτική εξουσία, σε κάθε περίπτωση αυτές οι επιθέσεις πρέπει να αντιμετωπιστούν και να καταπολεμηθούν.

Υπάρχει συχνά μια «οπισθοδρόμηση» των δικαιωμάτων όταν έχουμε δει τόσες πολλές προόδους με άλλους τρόπους - και αυτές οι επιθέσεις στο δικαίωμα στην άμβλωση αποτελούν μέρος μιας πολύ ευρύτερης ατζέντας που αμφισβητεί την πρόοδο που έχει σημειωθεί στα ανθρώπινα δικαιώματα τα τελευταία πενήντα χρόνια.

● Στην Πολωνία, εδώ και δύο χρόνια, το Συνταγματικό Δικαστήριο απαγόρευσε ουσιαστικά τις νόμιμες αμβλώσεις. Τι αντίκτυπο έχει αυτή η απαγόρευση στη ζωή των γυναικών;

Αν και η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου ήταν ένα τεράστιο πλήγμα για τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα στην Πολωνία, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η Πολωνία ακόμη και πριν είχε έναν από τους πιο περιοριστικούς νόμους για τις αμβλώσεις στην Ευρώπη. Η ποινικοποίηση της υποβοήθησης της άμβλωσης και οι ασφυκτικοί περιορισμοί υπήρχαν για σχεδόν 30 χρόνια - και τότε οι νόμιμες αμβλώσεις στην Πολωνία ήταν απλώς ένα μικρό κλάσμα των αναγκών. Ωστόσο, τον τελευταίο χρόνο είδαμε πραγματικά τον αντίκτυπο της άρνησης του δικαιώματος στην άμβλωση. Προηγουμένως γίνονταν περίπου 1.000 νόμιμες αμβλώσεις ετησίως, ενώ το 2021 έγιναν μόλις περισσότερες από 100 αμβλώσεις - οι περισσότερες τον Ιανουάριο, πριν τεθεί σε ισχύ η απόφαση.

Η απόφαση είχε ανατριχιαστικές επιπτώσεις για τους γιατρούς. Είδαμε να διερευνώνται θάνατοι εγκύων που υπέφεραν από αυτή την κατάσταση. Βλέπουμε επίσης να χρησιμοποιείται ο ποινικός νόμος εναντίον όσων υποστηρίζουν γυναίκες για να κάνουν άμβλωση - από τη μητέρα που βοηθά την κόρη της ή το αγόρι που βοηθά τη φίλη του μέχρι την ακτιβίστρια Τζουστίνα Βιντρζίνσκα, που αντιμετωπίζει ποινή φυλάκισης έως και 3 ετών γιατί έδωσε χάπια για την έκτρωση σε μια γυναίκα που ήταν θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Οι περιορισμοί που επιβλήθηκαν στην Πολωνία σαφώς δεν προστατεύουν τους ανθρώπους, αλλά τους αρνούνται τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματά τους.

● Τον Ιούνιο το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ τερμάτισε την προστασία του δικαιώματος στην άμβλωση. Τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή;

Τουλάχιστον 14 Πολιτείες έχουν πλέον απαγορεύσει πλήρως ή σχεδόν πλήρως τις αμβλώσεις και άλλες Πολιτείες κινούνται στην ίδια κατεύθυνση. Αναμένουμε ότι έως το επόμενο έτος, έως και 26 Πολιτείες -περισσότερες από τις μισές στις ΗΠΑ- θα έχουν απαγορεύσει εντελώς ή σχεδόν πλήρως τις αμβλώσεις. Αυτή είναι μια τρομακτική προοπτική, σημαίνει ότι οι γυναίκες θα πρέπει να διανύσουν χιλιάδες μίλια -αν έχουν την οικονομική δυνατότητα- για να αναζητήσουν νόμιμη φροντίδα για την άμβλωση, ενώ οι περισσότερες θα αναγκάζονται να συνεχίσουν την εγκυμοσύνη.

Οι Πολιτείες κινούνται επίσης ώστε να περιορίσουν ή να ποινικοποιήσουν τη λήψη ή την ταχυδρομική αποστολή «χαπιών αμβλώσεων» - και ορισμένες Πολιτείες προσπαθούν να ψηφίζουν νόμους που ποινικοποιούν τα ταξίδια σε άλλη Πολιτεία ή τοποθεσία για να λάβουν νόμιμη φροντίδα για την άμβλωση. Ηδη γυναίκες και άνθρωποι που τις βοήθησαν για να κάνουν άμβλωση αντιμετωπίζουν δίκη. Αναμένουμε ότι αυτές οι περιπτώσεις θα αυξηθούν.

● Ποια είναι η σημερινή εικόνα για τα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στην Ευρώπη;

Σήμερα, σχεδόν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες επιτρέπουν την άμβλωση κατόπιν αιτήματος ή για ευρείς κοινωνικούς λόγους και μόνο μια πολύ μικρή μειοψηφία διατηρεί αυστηρά περιοριστικούς νόμους που απαγορεύουν την άμβλωση σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις. Είδαμε την απελευθέρωση των νόμων για τις αμβλώσεις σε μέρη όπως η Ιρλανδία, όμως δεν μπορούμε να θεωρήσουμε δεδομένη αυτή την πρόοδο. Βλέπουμε επίσης μια σειρά πρωτοβουλιών για τον περιορισμό της πρόσβασης στην αναπαραγωγική υγεία και τα δικαιώματα σε όλη την Ευρώπη. Η περίπτωση της Πολωνίας θα πρέπει να συσχετιστεί ως προειδοποιητικό σημάδι.

● Το backlash για τα δικαιώματα των γυναικών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη σημειώνεται την ώρα που οι γυναίκες ξεσηκώνονται στο Ιράν. Μήπως ήρθε η ώρα για ένα παγκόσμιο φεμινιστικό κίνημα;

Δεν είναι τυχαίο ότι βλέπουμε γυναίκες και υπερασπιστές του φεμινισμού να πρωτοστατούν σε μαζικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Ιράν. Αυτή τη στιγμή το κίνημα χρειάζεται μια παγκόσμια φεμινιστική ηγεσία όχι μόνο για τα πλήρη αναπαραγωγικά μας δικαιώματα, αλλά για όλα τα δικαιώματά μας - τα οποία είναι διασταυρούμενα και αλληλεξαρτώμενα.

Ενα κίνημα για τα δικαιώματα που έχει τις ρίζες του στη φεμινιστική ιδεολογία είναι ένα κίνημα που προωθεί την ισότητα και επικεντρώνει τις φωνές εκείνων που επηρεάζονται περισσότερο από την καταστολή. Τα δικαιώματα άμβλωσης δεν είναι σημαντικά μόνο για τις γυναίκες, τα κορίτσια και τα άτομα που μπορούν να μείνουν έγκυα, αλλά για όλους τους ανθρώπους: το δικαίωμα να ελέγχεις το σώμα σου είναι κεντρικό σε κάθε δικαίωμα, όπως και το να ζεις μια αξιοπρεπή ζωή.