Επαναπροώθηση από κρατική δομή στη Λέσβο

Το βράδυ της Τετάρτης, 17 Φεβρουαρίου, μια ομάδα 13 προσφύγων αφγανικής καταγωγής, πέντε άνδρες, τρεις γυναίκες και πέντε παιδιά, έφτασαν με βάρκα από την Τουρκία στη βόρεια Λέσβο για να ζητήσουν άσυλο.

Κατευθύνθηκαν στην πλησιέστερη δομή υποδοχής, αυτήν στα Μεγάλα Θέρμα, ακολουθώντας τη συμβουλή της οργάνωσης Aegean Boat Report, από την οποία ζήτησαν βοήθεια κάνοντας από τις 8.03 μ.μ. ώς τις 8.18 μ.μ. τρεις αναπάντητες κλήσεις μέσω της εφαρμογής whatsapp, στέλνοντας πέντε σύντομα ηχητικά μηνύματα και εντέλει το γεωγραφικό τους στίγμα, σύμφωνα με το υλικό που έθεσε στη διάθεση της εφημερίδας η οργάνωση.

↳ Το γεωγραφικό στίγμα που έστειλαν με τη θέση του κοντέινερ που χρησιμοποιεί η αστυνομία στα Μεγάλα Θέρμα κοντά στη δομή καραντίνας

Μία ώρα μετά, στις 9.26, έστειλαν στην οργάνωση το γεωγραφικό τους στίγμα, που τους δείχνει να βρίσκονται στην τοποθεσία της δομής, και ύστερα από ένα λεπτό δυο ηχητικά μηνύματα: «Είμαστε μέσα στο καμπ. Αλλά λένε “θα πάτε για τεστ κορονοϊού τώρα, έρχεται λεωφορείο και θα πάτε για τεστ κορονοϊού”, αλλά δεν ξέρουμε πού θα πάμε». Αργότερα η οργάνωση επιβεβαίωσε από διαφορετικές πηγές μέσα στη δομή την άφιξη των προσφύγων.

Πρόσφυγες της δομής ενημερώνουν ότι έδωσαν στους νεοφερμένους κουβέρτες της Υπατης Αρμοστείας και φρούτα για τα παιδιά και ότι οι νεοφερμένοι χρησιμοποίησαν τις τουαλέτες της δομής. Ενημερώνουν επίσης ότι μετά την αποχώρηση των νεοφερμένων ρώτησαν την αστυνομία πού τους πάνε και πήραν την απάντηση ότι τους πάνε για τεστ κορονοϊού, απάντηση που τους φάνηκε περίεργη γιατί τεστ κορονοϊού δεν γίνονται το βράδυ, απέφυγαν όμως να ρωτήσουν περισσότερα.

Οι μαρτυρίες και τα στοιχεία για όσα ακολούθησαν τις επόμενες ώρες συνιστούν άλλη μια παράνομη και βίαιη επιχείρηση επαναπροώθησης εκ μέρους των ελληνικών αρχών και πιθανότατα επισύρουν βαρύτατες πειθαρχικές και ποινικές ευθύνες για τους εμπλεκόμενους αστυνομικούς και λιμενικούς, αν διερευνηθεί η υπόθεση και διαπιστωθούν οι πράξεις τους.

↳ Βίντεο μέσα από το κοντέινερ που χρησιμοποιεί η αστυνομία στα Μεγάλα Θέρμα, κοντά στη δομή καραντίνας

Η συγκεκριμένη επιχείρηση υπερβαίνει άλλη μια κόκκινη γραμμή εκ μέρους των ελληνικών αρχών: πρόκειται για την πρώτη γνωστή επιχείρηση επαναπροώθησης στα νησιά που γίνεται μέσα σε επίσημη κρατική δομή υποδοχής, που υπάγεται στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Σοβαρές καταγγελίες για επαναπροωθήσεις μέσα από προσφυγικές δομές έχουν καταγραφεί για συγκεκριμένες δομές της βόρειας Ελλάδας, ποτέ όμως στα νησιά.

Αν αυτή είναι η δράση των αστυνομικών αρχών μέσα σε μια κρατική δομή υποδοχής, ο καθένας μπορεί να φανταστεί τα χειρότερα για επιχειρήσεις που διεξάγονται σε απομονωμένα σημεία, χωρίς την παρουσία μαρτύρων.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ασυδοσία των αστυνομικών και λιμενικών αρχών, προϊόν συστηματικής άρνησης να διερευνηθούν επίμονες καταγγελίες και μαρτυρίες ετών για παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης στα σύνορα, εκθέτει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και προσωπικά την πρόεδρο Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και την αρμόδια επίτροπο Ιλβα Γιόχανσον. Μετά την καταστροφή της Μόριας τον Σεπτέμβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε πανηγυρικά την αποστολή Ευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας στη Λέσβο, ώστε να εφαρμοστούν πιλοτικά οι διαδικασίες υποδοχής και ασύλου που προτείνει η Επιτροπή στο πολυσυζητημένο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου.

Στις 3 Δεκεμβρίου, οι ελληνικές αρχές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας με στόχο μεταξύ άλλων τη «βελτιωμένη διαχείριση των αφίξεων με πλήρεις διαδικασίες υποδοχής και ταυτοποίησης, που περιλαμβάνουν έλεγχο υγείας και ασφαλείας σε έναν χώρο ειδικά φτιαγμένο». Οι δηλώσεις της προέδρου της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και της επιτρόπου Γιόχανσον έκαναν σαφές ότι στη Λέσβο η υποδοχή προσφύγων είναι στο εξής υπόθεση της Ε.Ε.

«Με τη σημερινή μας συμφωνία, η Ευρώπη και η Ελλάδα προχωρούν χέρι χέρι το έργο για τους ανθρώπους στα νησιά. Θα δημιουργήσουμε αξιοπρεπείς συνθήκες για τους νεοεισερχόμενους πρόσφυγες και μετανάστες και θα υποστηρίξουμε τις κοινότητες των ελληνικών νησιών», δήλωσε η κ. Φον ντερ Λάιεν. Την ώρα που η Επιτροπή πιέζει ασφυκτικά τη Frontex να ερευνήσει σε βάθος τις καταγγελίες για εμπλοκή της σε επαναπροωθήσεις, αναμένει κανείς τις πρωτοβουλίες εκείνες για την πειστική διερεύνηση καταγγελιών που συμβαίνουν σε μια διαδικασία στην οποία η ίδια η Επιτροπή ανακοινώνει την εμπλοκή της.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από την Aegean Boat Report, που βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας, στις 10.36 η ομάδα των νεοφερμένων έστειλαν στην οργάνωση νέο γεωγραφικό στίγμα που τους δείχνει δυτικά της δομής, σε σημείο δίπλα στον δρόμο, εκεί όπου η οργάνωση επιβεβαίωσε από μαρτυρίες ντόπιων ότι βρίσκεται ένα κοντέινερ που το χρησιμοποιεί κατά καιρούς η αστυνομία.

Πέντε λεπτά μετά, ακολούθησε αναπάντητη κλήση από τους πρόσφυγες και στις 10.49 βίντεο από το κινητό, που τους δείχνει στριμωγμένους μέσα σε κοντέινερ, με μόνο φως τον φακό του κινητού, άλλους όρθιους, άλλους ξαπλωμένους κατάχαμα σκεπασμένους με γκρι κουβέρτες ή με μπουφάν, με τα παιδιά στα γόνατα.

Το επόμενο ηχητικό μήνυμα καταγράφεται στη 1.27 μετά τα μεσάνυχτα της Τετάρτης, 17 Φεβρουαρίου, προς Πέμπτη, 18 Φεβρουαρίου: «Ναι, κύριε, Μας είπαν “θα πάτε πίσω στην Τουρκία”. Και παίρνουν πολλά κινητά, τις τσάντες, όλα, πολλά κινητά και τσάντες, όλα». Δυο λεπτά μετά, οι πρόσφυγες στέλνουν βίντεο με τους ίδιους στριμωγμένους μέσα σε φουσκωτή σχεδία τύπου liferaft, με τα παιδιά στην αγκαλιά τυλιγμένα σε μπουφάν.

Οπως αναφέρουν τα θύματα σε αναλυτική συνέντευξη με την οργάνωση, ένας από τους δύο αστυνομικούς που βρίσκονταν σε υπηρεσία στα Μεγάλα Θέρμα τούς συνόδεψε σε απόσταση περίπου 15 λεπτά με τα πόδια μέχρι το κοντέινερ, όπου υποτίθεται ότι θα έκαναν το τεστ κορονοϊού. Περίμεναν μισή ώρα απέξω, μέχρι που ήρθε άλλος αστυνομικός που είχε τα κλειδιά του κοντέινερ. Τους κλείδωσαν και έφυγαν.

↳ Βίντεο μέσα από την φουσκωτή σχεδία τύπου liferaft

Περίπου μία ώρα μετά, αφού είχαν πέσει για ύπνο τα παιδιά, έφτασαν με βαν σκούρου χρώματος τέσσερις ένστολοι με καλυμμένα τα πρόσωπα και κλομπ. Αρχισαν να χτυπούν πάτωμα και τοίχους, ζήτησαν με άγριο τρόπο από τους πρόσφυγες να σηκωθούν, τους έκαναν σωματική έρευνα, με ιδιαίτερα ανάρμοστο τρόπο στις γυναίκες, και τους πήραν τσάντες, χρήματα και κινητά, εκτός από κάποια κινητά που είχαν παραπέσει.

Τους ανάγκασαν να μπουν στο βαν, ο ένας πάνω στον άλλο. Εμειναν εκεί περίπου μία με δύο ώρες, χωρίς να μπορούν να δουν έξω γιατί δεν υπήρχε παράθυρο. Σταμάτησαν σε λιμάνι, όσο μπορούσαν να διακρίνουν, γιατί τους διέταξαν να κοιτούν στο έδαφος και όποιον σήκωνε το βλέμμα τον χτυπούσαν με το κλομπ. Εμφανίστηκαν τέσσερις ένστολοι, άγνωστοι αν ήταν οι ίδιοι του κοντέινερ ή άλλοι, τους έβγαλαν έναν έναν από το βαν χτυπώντας τον καθένα δυο-τρεις φορές όπως κατέβαινε. Τους ξαναχτύπησαν καθώς τους ανέβαζαν με τη βία σε γκρι φουσκωτό, σαν τα διασωστικά φουσκωτά που χρησιμοποιεί το Λιμενικό, και έφυγε με μεγάλη ταχύτητα, συνοδεία τριών λιμενικών και ενός οδηγού.

Συνάντησαν στα ανοιχτά άλλο μεγάλο σκάφος, σταμάτησαν για περίπου ένα λεπτό, οι λιμενικοί μίλησαν στο γουόκι τόκι και ξαναξεκίνησαν. Λίγη ώρα αργότερα, σταμάτησαν. Ενας λιμενικός φούσκωσε τη γνωστή πνευστή σχεδία τύπου λάιφραφτ και ανάγκασαν τους πρόσφυγες να επιβιβαστούν.

Οι λιμενικοί έφυγαν και ύστερα από περίπου δύο ώρες έφτασε το τουρκικό λιμενικό να τους διασώσει, ενημερωμένο από την οργάνωση κα τους ίδιους τους πρόσφυγες που τηλεφώνησαν. Το τελευταίο βίντεο που έστειλαν οι πρόσφυγες στην οργάνωση είναι από το λεωφορείο που τους μεταφέρει από τα παράλια της Τουρκίας μετά τη διάσωσή τους. 

↳ Βίντεο μετά την επαναπροώθηση στην Τουρκία στο λεωφορείο καθ'οδόν προς την Ανδριανούπολη

♦  Βλ. την ενημέρωση στην ιστοσελίδα της οργάνωσης Aegean Boat Report: «Small Children Left Drifting In»

* Διόρθωση: Το αρχικό κείμενο ανέφερε λάθος τον αριθμό της ομάδας προσφύγων. Ο αριθμός έχει διορθωθεί.