Μιας πεντάρας νιάτα

Σήμερα η Κατερίνα γίνεται 28 χρόνων - κι αυτό το ρεπορτάζ δεν είναι το δώρο για τα γενέθλιά της. Θα προτιμούσε μια δουλειά που να την πληρώνει στην ώρα της, ένα ενοίκιο που να μπορεί να αντιμετωπίσει χωρίς να δανείζεται, μια διέξοδο που θα τη βγάλει από τον μονόδρομο της φυγής προς το εξωτερικό, με το οποίο όλο και πιο συχνά φλερτάρει. Η Κατερίνα δεν πιστεύει καθόλου στη χρησιμότητα αυτού του ρεπορτάζ, αφού «κανείς δεν συγκινείται» και, παρ' όλο που η ίδια ψήφισε, κατανοεί απολύτως εκείνο το 58,61% που σιώπησε στις 9 Ιουνίου, στέλνοντας με την αποχή του το πιο ηχηρό μήνυμα της κάλπης.

«Θα γίνω 28 ετών και η ζωή μου δεν είναι καθόλου όπως τη φανταζόμουν», λέει η Κατερίνα. Εχω πτυχίο επικοινωνίας. Εργάζομαι εδώ και μερικούς μήνες -αν και δεν πληρώνομαι- για μια ιδιωτική εταιρεία. Συγκατοικώ με μια φίλη μου για να μοιραστώ τα έξοδα. Δυστυχώς, χρειάζεται και οι γονείς μου να με στηρίζουν για να πληρώσω το ενοίκιο - ντρέπομαι κάθε φορά που ζητάω χρήματα, νιώθω ότι τους απογοητεύω. Τα κοινόχρηστα δεν πληρώνονται στην ώρα τους, το ηλεκτρικό ρεύμα επίσης. Η ζωή έχει γίνει απερίγραπτα πολύ ακριβή - ειδικά το σουπερμάρκετ. Είμαι πιο ανασφαλής από ποτέ».

Αυτή είναι η εισαγωγή μιας συζήτησης που κράτησε ώρες, κι όσο περνάει η ώρα μού γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Οσα η Κατερίνα μεταφέρει από το βίωμά της οι επιστήμονες τα έχουν καταγράψει σε μια σειρά από μελέτες, όπως αυτή που παρουσίασε φέτος το Ευρωπαϊκό Ιδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας. Οπως αναφέρει η έκθεση, «καθώς οι εισοδηματικές ανισότητες έχουν αυξηθεί μετά την οικονομική κρίση του 2007-2008, οι νέοι έχουν αναδειχθεί ως μία από τις όλο και πιο ευάλωτες ομάδες (...) Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών όσον αφορά τον βαθμό οικονομικής επιβάρυνσης που αντιμετωπίζουν οι νέοι.

»Ερευνες έχουν δείξει ότι ο επιπολασμός της οικονομικής πίεσης μεταξύ των νέων κυμαίνεται από 12,1% στα σκανδιναβικά κράτη-μέλη έως 49,5% στις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Αυτό έχει εκτεταμένες επιπτώσεις, καθώς η οικονομική πίεση συνδέεται με κακή αυτοαντίληψη της υγείας και χαμηλότερα επίπεδα ψυχολογικής ευημερίας. Αλλες έρευνες έχουν τεκμηριώσει τη σχέση μεταξύ της οικονομικής πίεσης και της μοναξιάς μεταξύ των νέων ενηλίκων».

Οταν ξέσπασε η κρίση ήμουν 35 ετών - και τότε και τώρα πιστεύω πως η γενιά μου πυροβολήθηκε κατάστηθα πάνω στο πιο ωραίο πέταγμά της κι ακόμα πληρώνει τα σπασμένα. Τι γίνεται όμως με τους νεότερους από εμάς, αυτούς που μοιάζει να μην μπορούν να ανοίξουν καθόλου τα φτερά τους; Ο Γιάννης είναι σήμερα 30 χρόνων - στο ξέσπασμα της κρίσης ήταν έφηβος. Εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας. Ζει σε ένα σπίτι 35 τ.μ. για το οποίο πληρώνει 500 ευρώ τον μήνα. Ο πατέρας του έχει πεθάνει και η μητέρα του ζει στο εξωτερικό, επομένως δεν μπορεί να έχει καμία οικονομική στήριξη από την οικογένειά του.

Ωστόσο, μπορεί και να νιώθει τυχερός, αφού η κοπέλα του, παρ' όλα της τα προσόντα, είναι άνεργη. «Στις κοινωνικές συναναστροφές, η πρώτη ερώτηση που κάνουν όλοι είναι τι δουλειά κάνετε και αν βγάζετε καλά λεφτά. Πλήττεται ο εγωισμός ενός ανθρώπου όταν δηλώνει άνεργος, επειδή κατατάσσεται άμεσα στην κατώτερη τάξη. Εγώ τον έναν μήνα δουλεύω, τον άλλο μήνα μπορεί να μην υπάρχει δουλειά. Η φίλη μου είναι άνεργη εδώ και 7 μήνες. Αυτή η οικονομική ανασφάλεια και των δυο μας δημιουργεί συχνά ένταση στη σχέση μας. Υπάρχει άγχος για το αύριο, παράπονο για τις συνθήκες, θυμός που η ζωή μας δεν λειτουργεί "κανονικά"».

«Το πρόβλημα με την ανεργία δεν είναι μόνο οικονομικό», λέει η Κατερίνα. «Αρχίζω να περιορίζομαι και κοινωνικά. Δεν μπορώ πια να βγαίνω συχνά, δεν μπορώ να συμβαδίζω με το πρόγραμμα των φίλων μου. Χάνω στιγμές κι αυτό μου προκαλεί μεγάλη θλίψη. Οι φίλοι μου, αν και εργάζονται, έχουν κι αυτοί αμέτρητα άγχη. Ψάχνουν διαρκώς τρόπους να βελτιώνονται, ώστε να μπορούν να παίρνουν λίγα περισσότερα χρήματα. Και όχι για να αγοράσουν κάποιο ακίνητο, όπως στόχευαν οι γονείς μας, αλλά για να βγάζουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα κάθε μήνα.

»Τα όνειρα έχουν περιοριστεί. Κανείς δεν μιλάει για οικογένεια στο άμεσο μέλλον, κανείς δεν στοχεύει να ανοίξει τη δική του επιχείρηση, κανείς δεν κάνει σχέδια για έπειτα από πέντε χρόνια. Ετσι, η ευχή μου για τα 28 μου χρόνια θα είναι ότι τουλάχιστον στα 29 μου δεν θα χρειάζομαι τη βοήθεια των γονιών μου για να έχω μια αξιοπρεπή ζωή».

«Εργασιακή επισφάλεια, μη ικανοποιητικοί όροι εργασίας και ανεργία αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία»

Συνεντευξη: Μαρία Καραμεσίνη, καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο

Η Μαρία Καραμεσίνη είναι καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, αλλά και πρώην πρόεδρος και διοικήτρια του ΟΑΕΔ - είναι ένας άνθρωπος δηλαδή που δεν μελετά απλώς τον κόσμο της εργασίας, αλλά έχει παρέμβει και στο πεδίο ώστε να τον αλλάξει. Με εξαιρετικά πλούσιο ερευνητικό έργο, έχοντας γράψει πολλά βιβλία και, κυρίως, με άποψη για τον κόσμο της δουλειάς, η κ. Καραμεσίνη είναι ιδανική συνομιλήτρια για να μας βάλει βαθιά στην εργασιακή ζούγκλα που οι πολιτικές λιτότητας έχουν κατασκευάσει για τους νέους ανθρώπους

● Πώς έχει εξελιχθεί η νεανική ανεργία από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης ώς σήμερα;

Η νεότητα δεν έχει αυστηρά ηλικιακά όρια, αλλά ορίζεται κοινωνιολογικά με βάση την απόκτηση οικονομικής ανεξαρτησίας και τη δημιουργία ξεχωριστού νοικοκυριού από αυτό των γονέων. Στη χώρα μας, όταν μιλάμε για νέους αναφερόμαστε συμβατικά στα άτομα 15 έως 29 ετών, ενώ η μέση ηλικία αποχώρησης από τη γονική στέγη είναι σήμερα τα 31 έτη. To 2023, το ποσοστό ανεργίας των νέων 15-29 ετών στην Ελλάδα ανερχόταν στο 22% και ήταν το δεύτερο υψηλότερο στην Ε.Ε. ύστερα από εκείνο της Ισπανίας. Είναι ακόμα πολύ υψηλότερο του 16%, όπου βρισκόταν το 2008, στο ξεκίνημα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, αλλά πολύ χαμηλότερο του 49%, όπου είχε φτάσει το 2013, στο απόγειο της ύφεσης που προκάλεσαν τα δύο πρώτα μνημόνια. Από το 2014 βρίσκεται σε τροχιά αποκλιμάκωσης, με εξαίρεση την πρόσκαιρη άνοδό του την περίοδο της πανδημίας.

Η νεανική ανεργία είναι περισσότερο βραχυχρόνια παρά μακροχρόνια, εφόσον απορρέει περισσότερο από τις συχνές αλλαγές δουλειάς, λόγω της μεγαλύτερης εμπλοκής των νέων σε συμβάσεις εργασίας ή έργου προσωρινής διάρκειας και του υψηλού ποσοστού νέων που παραιτούνται για να βρουν καλύτερη δουλειά

● Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νεανικής ανεργίας;

Τον κύριο όγκο των άνεργων νέων (69%) απαρτίζουν αυτοί που έχουν μόνο απολυτήριο Γυμνασίου ή Λυκείου ή το πολύ να έχουν φοιτήσει σε ΙΕΚ - οι πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης έχουν χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας. Αντίθετα, η νεανική ανεργία είναι σχετικά ισοκατανεμημένη μεταξύ των φύλων (51,5% γυναίκες - 48,5% άνδρες), αν και το γυναικείο ποσοστό ανεργίας (25%) είναι πολύ υψηλότερο του ανδρικού (19,5%). Τέλος, η νεανική ανεργία είναι περισσότερο βραχυχρόνια παρά μακροχρόνια, εφόσον απορρέει περισσότερο από τις συχνές αλλαγές δουλειάς, λόγω της μεγαλύτερης εμπλοκής των νέων σε συμβάσεις εργασίας ή έργου προσωρινής διάρκειας και του υψηλού ποσοστού νέων που παραιτούνται για να βρουν καλύτερη δουλειά. Εργασιακή επισφάλεια, μη ικανοποιητικοί όροι εργασίας και ανεργία αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία.

● Είναι η genz και οι millennials το κατ' εξοχήν πρεκαριάτο;

Οι millennials αναμφίβολα τσακίστηκαν από την υψηλή ανεργία της δεκαετίας 2009-2018, πολλοί έφυγαν για δουλειά στο εξωτερικό, όσοι έμειναν επέλεξαν να συσσωρεύουν πτυχία, ενώ βρέθηκαν να δουλεύουν με τον υποκατώτατο μισθό και αδήλωτοι. Μην ξεχνάμε όμως ότι και πάρα πολλοί από τους τότε σαραντάρηδες και πενηντάρηδες μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους του ιδιωτικού τομέα, που έχασαν τη δουλειά τους, ακόμα σήμερα βολοδέρνουν μεταξύ ανεργίας και μη σταθερών χαμηλόμισθων εργασιών και δυσκολεύονται να βγουν στη σύνταξη.

Οι σημερινοί νέοι της genz αντιμετωπίζουν μεν μια αγορά εργασίας με περισσότερες ευκαιρίες απασχόλησης, αλλά με χαμηλής ποιότητας θέσεις εργασίας. Αν και τα πτυχία αποτελούν όπλο απέναντι στην ανεργία, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό «υπερεκπαίδευσης» του νεανικού εργατικού δυναμικού στην Ε.Ε., αφού ένα πολύ υψηλό ποσοστό πτυχιούχων απασχολείται σε εργασίες που απαιτούν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες χαμηλότερου εκπαιδευτικού επιπέδου.

● Σε ποιες συνθήκες εργάζονται; Πώς τα οικονομικά δεδομένα της ζωής τους επηρεάζουν τη χειραφέτησή τους;

Πάνω από το 50% των νέων 15-24 ετών και το 30% αυτών 25-29 ετών απασχολούνται στην εστίαση, στα καταλύματα και στο εμπόριο, σε δουλειές χαμηλής ή μεσαίας ειδίκευσης, με αδήλωτη ή υποδηλωμένη εργασία, πολύ εκτεταμένα ωράρια, χωρίς ρεπό, πολύ κακές συνθήκες εργασίας. Εξάλλου, η εποχική και προσωρινή εργασία, η ψευτοανεξάρτητη εργασία (μπλοκάκια), ο δανεισμός και η εργολαβική εργασία είναι πολύ πιο συχνά στους νέους απ’ ό,τι στους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζόμενους και δεν παρέχουν προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης, ενώ οι χαμηλοί μισθοί και η μείωση της αγοραστικής τους δύναμης με την ακρίβεια τα τελευταία χρόνια και την εκτόξευση των ενοικίων κατά 38% την τελευταία πενταετία δεν επιτρέπουν την αυτόνομη διαβίωσή τους.

Περισσότεροι από τους μισούς νέους αποχωρούν από το πατρικό σπίτι σε ηλικίες άνω των 30. Από την άλλη πλευρά, δεν θεωρώ ότι μπορούμε να χαρακτηρίσουμε τους νέους συλλήβδην πρεκαριάτο. Κάποιοι, κυρίως αυτοί με τα λιγότερα προσόντα, θα παραμείνουν καθηλωμένοι εργασιακά στην επισφάλεια για πολλά χρόνια ή για πάντα. Αλλοι θα καταφέρουν να βρουν καλύτερες δουλειές ύστερα από προσπάθεια, ενώ στις ειδικότητες υψηλής ζήτησης όπου υπάρχουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού, π.χ. πληροφορική, η επαγγελματική αποκατάσταση είναι γρήγορη και οι μισθοί σχετικά ικανοποιητικοί. Υπάρχουν ταξικές διαφορές μεταξύ των νέων, άρα άνισες ευκαιρίες εξόδου από την επισφάλεια.

●Ποιες είναι οι κυβερνητικές πολιτικές ώς τώρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου; Πώς τις κρίνετε;

Οι κυβερνητικές πολιτικές περιλαμβάνουν προγράμματα απασχόλησης και κατάρτισης. Τα μαζικά προγράμματα «προεργασίας» για την απασχόληση νέων έως 29 ετών επί ένα επτάμηνο με τον κατώτατο μισθό και κρατική επιδότηση 100% του κόστους εργασίας είναι δημοφιλή, αλλά δεν γνωρίζουμε εάν οι θέσεις εργασίας διατηρούνται μετά την επιδότηση και οι νέοι εξασφαλίζουν σταθερή επαγγελματική ένταξη. Τα δε προγράμματα κατάρτισης σε ψηφιακές και άλλες δεξιότητες μπορεί μεν να παρέχουν στους άνεργους νέους εκπαιδευτικό επίδομα 1.000 ευρώ και βελτιωμένες πιθανότητες πρόσληψης, αλλά δεν γεννούν τις θέσεις εργασίας από τις οποίες εξαρτάται η εργασιακή τους απορρόφηση.

Οφείλω, τέλος, να επισημάνω ότι η συρρίκνωση του νεανικού εργατικού δυναμικού 15-29 ετών κατά 342.000 άτομα μεταξύ 2008 και 2023, εξαιτίας της μείωσης των γεννήσεων και της μαζικής μετανάστευσης στο εξωτερικό, αποτελεί ισχυρότερο παράγοντα μείωσης της ανεργίας των νέων την τελευταία δεκαετία απ’ ό,τι όλες μαζί οι κρατικές πολιτικές.

Μαύρη οικονομία, ρουσφέτια και παραπλανητικοί μισθοί, εμπόδια στην αγορά εργασίας

Βουλγαρία

Οι άνεργοι νέοι κάτω των 25 ετών στη Βουλγαρία αυξάνονται κατά περισσότερο από 46% το τελευταίο έτος, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat (από 13.000 τον Μάρτιο του 2023 σε 19.000 φέτος). Εκ πρώτης όψεως, τα στοιχεία είναι σοκαριστικά, αλλά οι ειδικοί σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού και οι εκπρόσωποι των επιχειρήσεων εκτιμούν ότι τα στοιχεία αυτά δεν είναι αποτέλεσμα προβλημάτων στην αγορά εργασίας. Ενας άλλος λόγος για την υψηλή ανεργία των νέων είναι ότι κάποιοι «ξεφεύγουν» από τις επίσημες στατιστικές, όπως οι εποχικά εργαζόμενοι στο εξωτερικό ή κάποιοι ελεύθεροι επαγγελματίες. Η μαύρη οικονομία (παραοικονομία που δεν πληρώνει φόρους) στη Βουλγαρία εκτιμάται στο 33% - το μεγαλύτερο ποσοστό στην Ε.Ε.

Σύμφωνα με τη Nadya Vasileva, επικεφαλής της Βουλγαρικής Συνομοσπονδίας Απασχόλησης (ένωση οργανισμών ανθρώπινου δυναμικού), «οι νέοι απολαμβάνουν όλα όσα τους προσφέρουν οι γονείς τους - οπότε δεν χρειάζεται να εργάζονται. Υπάρχουν επίσης νέοι που εργάζονται σε ξεχωριστά έργα δωρεάν για να κάνουν πρακτική άσκηση». Σύμφωνα με τη Eurostat (2022), οι Βούλγαροι φεύγουν από το πατρικό τους στα 30 τους - με τον μέσο Ευρωπαίο να εγκαταλείπει τη γονική εστία στα 26,4.

Ο Deyan Ivanov είναι 25 χρόνων κι αναζητά δουλειά εδώ και μήνες. Πώς βλέπει ο ίδιος την αγορά εργασίας; «Το να στοχεύεις σε μια καλή δουλειά δεν είναι τόσο εύκολο, ακόμη και όταν έχεις εμπειρία και προετοιμασία. Εδώ και δύο μήνες ψάχνω στον τομέα του μάρκετινγκ, των πωλήσεων, της υποστήριξης πληροφορικής και παρά την εμπειρία μου σε μεγάλες διεθνείς εταιρείες ακόμα και εκτός Βουλγαρίας, κανείς δεν με καλεί για συνέντευξη. Εχω μείνει με την εντύπωση ότι δεν προσλαμβάνονται τα πιο εξειδικευμένα στελέχη, αλλά υποψήφιοι με διασυνδέσεις», σχολίασε στο Mediapool. Πολλές φορές επίσης οι πόρτες παραμένουν κλειστές για τους νέους ανθρώπους λόγω έλλειψης εμπειρίας, πολλές εταιρείες προσφέρουν θέσεις πρακτικής άσκησης με πολύ χαμηλό ή και καθόλου μισθό, ενώ μέρος των προσφορών εργασίας είναι παραπλανητικό - οι εργοδότες έχουν γράψει μισθό και συνθήκες εργασίας στην αγγελία τα οποία στην πραγματικότητα αποδεικνύονται εντελώς διαφορετικά.

Υπάρχει μια κατακτημένη ποιότητα ζωής και οι νέοι Ισπανοί θέλουν ορισμένες ανέσεις

Ισπανία

Μοιραστήκαμε μαζί τους τη δύσκολη πορεία των PIGS, όπως αναρίθμητα άλλα που μοιραζόμαστε με τον ισπανικό λαό. Πώς είναι η αγορά εργασίας για τους νέους Ισπανούς σήμερα;

Ο Marco Hurtado είναι 25 ετών κι εργάζεται για μια εταιρεία που ασχολείται με τη διαχείριση περιεχομένου και πόρων για δημιουργούς, με την οποία ήρθε σε επαφή κατά το τελευταίο έτος του πτυχίου του, το 2021, και μετά την πρακτική του τού προσέφερε το συμβόλαιο που έχει έως και σήμερα. Γνωρίζει ωστόσο ότι η πορεία του είναι σπάνια σε σχέση με αυτήν των συνομηλίκων του, αφού γνωρίζει επίσης όλες τις αδυναμίες της αγοράς εργασίας.

«Τουλάχιστον ο τομέας της τεχνολογίας στην Ισπανία γίνεται όλο και πιο διαθέσιμος, αλλά οι διαδικασίες επιλογής είναι ένα άλλο θέμα. Στην περίπτωσή μου, έχω τρία χρόνια εμπειρίας και ακόμη και με αυτό μου λένε όχι από άλλες εταιρείες, αφού συχνά επιδιώκουν να προσλαμβάνουν άτομα που δεν χρειάζεται να εκπαιδεύσουν γιατί κάτι τέτοιο κοστίζει χρήματα και χρόνο. Σε γενικές γραμμές έχω μια απαισιόδοξη άποψη για την αγορά εργασίας. Οχι επειδή δεν υπάρχει προσφορά, αλλά επειδή υπάρχουν πολλά εμπόδια για την πρόσβαση σε ορισμένες θέσεις εργασίας, οι οποίες συχνά δεν πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις ή προϋποθέσεις για τους εργαζόμενους».

Ο Marco δύναται και είναι επιλεκτικός όταν αναζητά θέσεις εργασίας επειδή, για παράδειγμα, πρέπει να πληρώσει το νοίκι του. «Μπορώ να αποταμιεύσω, αλλά δεν μπορώ να αγοράσω σπίτι. Στην πραγματικότητα, σιγά σιγά ο μύθος που μας πούλησαν για την ιδανική ηλικία στην οποία πρέπει να έχουμε σπίτι καταρρέει, επειδή δεν είναι ρεαλιστικός. Ωστόσο, γνωρίζω ότι βρίσκομαι σε προνομιακή κατάσταση».

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει η ισπανική κυβέρνηση, η δυναμική του ποσοστού ανεργίας ενισχύεται μεταξύ του νεαρού πληθυσμού, ιδίως στην ηλικιακή ομάδα 16-24 ετών. Το πρώτο τρίμηνο του 2024 ανήλθε στο 27,7%, ενώ σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το τέταρτο τρίμηνο του 2023, το τελευταίο διαθέσιμο ήταν 28,4% (με τον μέσο όρο της Ε.Ε.-27 να διαμορφώνεται στο 14,7%). Πώς ζουν άραγε αυτοί οι νέοι άνθρωποι;

«Το δίλημμα να δουλεύεις για να ζεις ή να ζεις για να δουλεύεις εξακολουθεί να είναι πολύ έντονο στην κοινωνία μας», αναφέρει ο αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Pontificia Comillas, Pedro César Martínez Morán. «Η πρόσβαση στην αγορά εργασίας διαφέρει μεταξύ των προηγούμενων γενεών και της genz. Τα υψηλά ποσοστά εκπαίδευσης και τα μορφωτικά επίπεδα δημιούργησαν ανθρώπους που φιλοδοξούν σε ένα διαφορετικό επαγγελματικό προφίλ και αυτό ίσως καταδεικνύει τη "ζήτηση" και την "επιλογή" εκείνων που επιθυμούν να εργαστούν σε αυτό που σπούδασαν. Αν και είναι αλήθεια ότι αυτό που φαίνεται να ισχύει είναι πως οι νέες γενιές που αναδύονται και εντάσσονται φαίνεται να έχουν ένα ελαφρώς πιο κριτικό πνεύμα από τις προηγούμενες και δεν παίρνουν την πρώτη θέση εργασίας που τους παρουσιάζεται, αλλά συνεκτιμούν κι άλλου είδους παράγοντες, όπως τη δυνατότητα συμφιλίωσης της επαγγελματικής και της προσωπικής ζωής, το αν οι εταιρείες επιδιώκουν μια κουλτούρα αυτονομίας, ευελιξίας, αν έχουν μια ορισμένη κοινωνική συνείδηση ή μια ορισμένη δέσμευση σε κοινωνικούς σκοπούς.

Υπάρχει μια κατακτημένη ποιότητα ζωής και οι νέοι Ισπανοί θέλουν ορισμένες ανέσεις. Τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ισπανία παρατηρούμε μια μικρή αύξηση του κύκλου εργασιών. Φαίνεται ότι το κυρίαρχο παράδειγμα ήταν πως έχουμε μια ορισμένη παράδοση παραμονής στην ίδια εταιρεία για την ίδια εργασία. Αυτό αλλάζει σταδιακά με τους νέους ανθρώπους. Αν υπάρχει μια εταιρεία που δεν τους προσφέρει κάποια από τα στοιχεία που ζητούν, μεταπηδούν αλλού».

*Το άρθρο αυτό γράφτηκε στο πλαίσιο του προγράμματος PULSE, μιας ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που διευκολύνει τη διεθνή δημοσιογραφική συνεργασία και στην οποία συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα στην Ελλάδα η «Εφ.Συν.». Για το ρεπορτάζ αυτό συνεργάστηκαν οι Ana Somavilla, Lola García-Ajofrín (Ισπανία, El Confidencial) και Martina Bozukova, (Βουλγαρία, Mediapool.bg).

Η ομάδα του PULSE

Εφ.Συν.- Ελλάδα
OBCT [1] - Ιταλία
Delfi [2] - Λιθουανία
Deník Referendum [3] - Τσεχία
Der Standard [4] - Αυστρία
El Confidencial [5] - Ισπανία
Gazeta Wyborcza [6] - Πολωνία
Hotnews [7] - Ρουμανία
HVG [8] - Ουγγαρία
Il Sole 24 Ore [9] - Ιταλία
Mediapool [10] - Βουλγαρία
n-ost [11] (Γερμανία)
VoxEurop [12] (Γαλλία)

Links:
------
[1] https://www.balcanicaucaso.org/eng/
[2] https://www.delfi.lt/
[3] https://denikreferendum.cz/
[4] https://www.derstandard.at/consent/tcf/
[5] https://www.elconfidencial.com/
[6] https://wyborcza.pl/0,75247.html
[7] https://www.hotnews.ro/
[8] https://hvg.hu/
[9] https://www.ilsole24ore.com/
[10] https://www.mediapool.bg/
[11] https://n-ost.org/
[12] https://voxeurop.eu/it/
[13] https://drive.google.com/drive/folders/1YXurKE3SX7Lz6ekPFiYxPoXjHS6yZsab?usp=sharing
[14] https://ec.europa.eu/regional_policy/information-sources/logo-download-center_en
[15] http://www.efsyn.gr
[16] http://www.miir.gr

Τα περιεχόμενα του προγράμματος Pulse διανέμονται με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 2.5 IT. Η αναδημοσίευση προϋποθέτει υποχρεωτική αναφορά στους συντάκτες και στο πρόγραμμα με έναν άμεσο ενεργό σύνδεσμο προς την αρχική σελίδα του άρθρου.