Πόσο ανεξάρτητες είναι οι Αρχές για να συνδράμουν στη νομιμότητα

Προκαλεί εξαιρετικό ενδιαφέρον η για πρώτη φορά διοργάνωση επιστημονικού συνεδρίου (1-2 Νοεμβρίου) με πρωτοβουλία των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών και με θέμα τη συμβολή των Αρχών σε ένα ευρωπαϊκό δημοκρατικό κράτος δικαίου. Tο συνέδριο θα εξετάσει θέματα όπως η «ενίσχυση της ανεξαρτησίας και η δημοκρατική λογοδοσία των Αρχών και η βελτίωση του θεσμικού τους πλαισίου, ώστε να μπορούν να επιτελούν την υψηλή αποστολή τους».

Σύμφωνα με τους διοργανωτές, το αντικείμενο είναι «η διερεύνηση της συμβολής των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών στην εμπέδωση της αρχής της νομιμότητας». Διαχρονικά οι λεγόμενες Ανεξάρτητες Αρχές, που είτε προστατεύονται από το Σύνταγμα είτε έχουν νομοθετηθεί κατόπιν Ευρωπαϊκών Οδηγιών, υφίστανται μεγάλη «ταλαιπωρία» στη χώρα μας με αποκορύφωμα τις πλέον προκλητικές παρεμβάσεις του «επιτελικού κράτους» όχι μόνο στη συγκρότηση, αλλά και στο έργο των πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένων Αρχών και ειδικά στην ΑΔΑΕ, στο ΕΣΡ και στο ΑΣΕΠ. Η δε «κορυφαία» εξέλιξη, να καλούνται ως ύποπτοι τα μέλη της ΑΔΑΕ που αντικαταστάθηκαν άρον άρον από την κυβέρνηση, δεν θα συνοδεύει απλώς την υστεροφημία του Ι. Ντογιάκου (στο κάτω κάτω ο ίδιος το επέλεξε αυτό), αλλά θα σημαδεύει ανεξίτηλα την όποια χαραμάδα ανεξαρτησίας «αποφασίζει και διατάσσει» για τις Αρχές το «επιτελικό κράτος».

Κατά συνέπεια αυτό το συνέδριο μπορεί είτε να αποτελέσει μια προσπάθεια ανάκτησης του χαμένου κύρους και κυρίως της χαμένης ανεξαρτησίας των Αρχών, είτε απλά να επισφραγίσει το «όλα βαίνουν καλώς» στη χώρα των κυβερνώντων αρίστων. Σε κάθε περίπτωση το συνέδριο θα έχει μεγάλο ενδιαφέρον και θα είναι σχετικά δύσκολο μετά τους επίσημους χαιρετισμούς να μην τραβηχτεί κάπως η κουρτίνα των ωμών παρεμβάσεων της σημερινής εξουσίας.

Οι Ανεξάρτητες Αρχές επί «επιτελικού κράτους»

Αν και διαχρονικά η συγκρότηση των Αρχών, παρά τις αυστηρές προϋποθέσεις συγκρότησης που επιβάλλει το Σύνταγμα, ήταν σε έναν βαθμό αντικείμενο και πολιτικών επιλογών της εκάστοτε κυβέρνησης, τα πράγματα ξέφυγαν εντελώς από την ανάληψη της διακυβέρνησης Μητσοτάκη. Πέρα από τη «λεηλασία» των μη συνταγματικά κατοχυρωμένων Αρχών -παρά το γεγονός ότι και αυτές προστατεύονται με νόμους βάσει των Ευρωπαϊκών Οδηγιών-, ωμές παρεμβάσεις έγιναν και στις πέντε συνταγματικά κατοχυρωμένες.

Τροποποιήσεις επί τροποποιήσεων και ειδικές διατάξεις εξασφάλισαν στην κυβέρνηση Μητσοτάκη όχι μόνο διοικήσεις της επιλογής της, αλλά και ανατροπές στη λειτουργία τους, αποδυνάμωση, απαξίωση, συγχωνεύσεις κατά βούληση, ακόμα και κατάργηση.

Επιγραμματικά:

● Είναι συλλογικά διοικητικά όργανα, απολαύουν λειτουργικής και ενδοδιοικητικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκεινται σε εποπτεία και έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές.

● Οι Ανεξάρτητες Αρχές υπόκεινται σε κοινοβουλευτικό έλεγχο

● Η άσκηση των αρμοδιοτήτων τους και οι πράξεις που εκδίδουν δεν υπόκεινται σε έλεγχο νομιμότητας (πολλώ δε μάλλον σε έλεγχο σκοπιμότητας) από τον εκάστοτε υπουργό.

● Τα μέλη τους (πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και επιστημονικής κατάρτισης ή επαγγελματικής εμπειρίας σε τομείς που έχουν σχέση με την αποστολή και τις αρμοδιότητες των Αρχών) διαθέτουν προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία. Η προσωπική ανεξαρτησία εκδηλώνεται στον διορισμό τους. Επιλέγονται με αυξημένη πλειοψηφία από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής (άρθρο 101Α Συντάγματος) μετά από προηγούμενη εισήγηση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας.

● Προβλέπεται ορισμένη εξαετής θητεία των μελών τους (ανεξάρτητα από τις όποιες κυβερνητικές αλλαγές).

● Η λειτουργική ανεξαρτησία έγκειται στη μη υπαγωγή τους στον ιεραρχικό έλεγχο ή στη διοικητική εποπτεία του Δημοσίου, ούτε φυσικά σε εντολές, διαταγές, οδηγίες ή παρεμβάσεις κάθε τύπου.

● Η αποστολή τους έγκειται είτε στη ρύθμιση της άσκησης ενός συνταγματικού δικαιώματος, είτε στην άσκηση εποπτείας σε μεγάλους τομείς της διοικητικής δράσης, είτε στη ρύθμιση μιας οικονομικής, κατά κανόνα, δραστηριότητας, η οποία συνιστά αγορά απελευθερωμένης δημόσιας υπηρεσίας υπό λειτουργική έννοια (π.χ. ηλεκτρική ενέργεια, τηλεπικοινωνίες, ταχυδρομικές υπηρεσίες). Για την εκπλήρωση της παραπάνω αποστολής οι Ανεξάρτητες Αρχές είναι εξοπλισμένες κατά κανόνα με αποφασιστικές αρμοδιότητες άσκησης δημόσιας εξουσίας.

Στην τελευταία αναθεώρηση του Συντάγματος το 2019 τροποποιήθηκε η απαιτούμενη πλειοψηφία των 4/5 της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής, έτσι ώστε να μην είναι τόσο απλό να εμποδίζεται για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας ο διορισμός των προέδρων και των μελών της κάθε Αρχής. Το παράδειγμα του ακέφαλου (με απόφαση Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ) ΕΣΡ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν η αιτία της προκήρυξης του εκτός ΕΣΡ διαγωνισμού για νόμιμες τηλεοπτικές άδειες.

Ομως αυτό δεν άρκεσε στις κυβερνήσεις Μητσοτάκη, με συνέπεια να προχωρήσουν εξ αρχής σε σειρά νομοθετικών παρεμβάσεων προκειμένου να εξασφαλίζουν διοικήσεις της προτίμησής τους, ενώ μην έχοντας δυνατότητα να υποχρεώσουν τους μη αρεστούς σε παραίτηση θέσπισαν εκ των υστέρων ασυμβίβαστα. Τρανό παράδειγμα η αποπομπή της προέδρου και των μελών της Επιτροπής Ανταγωνισμού το 2019 με σκόπιμη καθυστέρηση ενσωμάτωσης της σχετικής Ευρωπαϊκής Οδηγίας.

Επιπλέον με σκανδαλώδη νομοθετική διάταξη μπορούν πλέον να διορίζονται επικεφαλής όχι μόνο εν ενεργεία δικαστικοί με την απαραίτητη συμμετοχή του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, αλλά και δικαστικοί την επομένη της συνταξιοδότησής τους με μια απλή υπουργική απόφαση. Πολλοί θα θυμούνται το πρόσφατο γεγονός της παραίτησης του αντιπροέδρου του Αρείου Πάγου, κ. Τζανερρίκου, όταν πιέστηκε από υπουργούς να αποδεχτεί τις αναποτελεσματικές κυβερνητικές ακροβασίες για τον αποκλεισμό του κόμματος Κασιδιάρη. Ο κ. Τζανερρίκος είχε δηλώσει μεταξύ άλλων πως του υποσχέθηκαν αξιοποίηση σε Ανεξάρτητη Αρχή εάν συναινούσε.

Μια άλλη πονηρή τροπολογία ήταν η διά της πλαγίας οδού παράταση της θητείας μελών των Αρχών διά της αναβαθμίσεως. Ενώ το Σύνταγμα ορίζει αυστηρά τη διάρκεια της θητείας που παρατείνεται μόνο για εύλογο χρονικό διάστημα, η κυβέρνηση νομοθέτησε τη δυνατότητα να παρατείνεται για άλλα 6 χρόνια η θητεία κάποιου αν αναβαθμιστεί, π.χ. από αντιπρόεδρος να γίνει πρόεδρος της Αρχής.

Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι η σύνθεση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής διευρύνθηκε 20 μέρες πριν από την πρόσφατη επίμαχη συνεδρίαση για την αντικατάσταση μελών της ΑΔΑΕ και του ΕΣΡ, όταν με απόφαση της πλειοψηφίας της Βουλής προστέθηκε ακόμη ένα μέλος στη σύνθεση και συγκεκριμένα ο πρώην γραμματέας Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επικοινωνίας της Ν.Δ., βουλευτής και πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Ερευνας και Τεχνολογίας, Χρήστος Ταραντίλης. Με τον τρόπο αυτό και με τη «βοήθεια» του Κ. Βελόπουλου η Ν.Δ. εξασφάλισε τα απαιτούμενα 3/5 και διόρισε αυτούς που επιθυμούσε στην ΑΔΑΕ και στο ΕΣΡ με πρόσχημα τη λήξη της θητείας μελών και παρά το γεγονός ότι η θητεία έχει λήξει και για μέλη άλλων Ανεξάρτητων Αρχών (αναλυτικά βλ. vouliwatch.gr).

Οι 5 συνταγματικά κατοχυρωμένες Αρχές επί «επιτελικού κράτους»

1. Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ)

Πρόεδρος της Αρχής είναι μέχρι σήμερα ο ε.τ. πρόεδρος του ΣτΕ, Κων/νος Μενουδάκος. Η σύνθεση του επταμελούς οργάνου της Αρχής για όσα μέλη είχαν συμπληρώσει τη θητεία τους είχε οριστεί από τον πρώην υπουργό Δικαιοσύνης Ν. Παρασκευόπουλο με πλειοψηφία των 4/5 (που ίσχυε τότε) των μελών της Διάσκεψης των Προέδρων στις 3.8.2016.

Μετά τις εκλογές του 2019 ο πρώην υπουργός Κ. Τσιάρας αντικατέστησε τα μέλη και τους αναπληρωτές των οποίων είχε λήξει η θητεία ή είχαν παραιτηθεί. Η θητεία του κ. Μενουδάκου έχει παραταθεί σύμφωνα με τη δυνατότητα που προβλέπει ο νόμος. Η ΑΠΔΠΧ, εκτός από γνωμοδοτικές, έχει και σημαντικές αποφασιστικές αρμοδιότητες τόσο κανονιστικού όσο και ατομικού χαρακτήρα.

2. Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ)

Πρόεδρος της Αρχής ορίστηκε στην πρόσφατη επεισοδιακή Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, με κουτσουρεμένη την πλειοψηφία των 3/5 η πρώην εισαγγελέας (επί κυβέρνησης Σαμαρά) του Αρείου Πάγου, Ευτέρπη Κουτζαμάνη, η οποία ήταν αντιπρόεδρος και χάρη σε φωτογραφική τροπολογία σε νόμο που είχε ψηφίσει η ίδια η Ν.Δ. έχει αυτομάτως άλλα 6 χρόνια θητεία.

Μαζί διορίστηκαν στο ΕΣΡ και 6 νέα μέλη, μεταξύ των οποίων ο πρώην υπουργός Εσωτερικών και εκπρόσωπος Τύπου της Ν.Δ., Γιάννης Μιχελάκης, ο δημοσιογράφος και παρουσιαστής του καναλιού ONE, Γιάννης Πολίτης, ο διορισμένος το 2019 από τη Ν.Δ. πρώην επικεφαλής του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, Ευτύχης Παλλήκαρης κ.ά. Θεωρητικά το ΕΣΡ ασκεί τον άμεσο κρατικό έλεγχο επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης, στον οποίο περιλαμβάνεται η χορήγηση αδειών καθώς και η επιβολή σχετικών διοικητικών κυρώσεων.

3. Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ)

Η Ανεξάρτητη Αρχή, που διασφαλίζει το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με πρόεδρο (ο οποίος εξελέγη επίσης με πλειοψηφία 4/5 στη Διάσκεψη των Προέδρων στις 20.5.2019) τον ε.τ. αντιπρόεδρο του ΣτΕ, Χρήστο Ράμμο, αρνήθηκε να υποταγεί στις απαιτήσεις του Μαξίμου και προχώρησε στη διερεύνηση του σκανδάλου των υποκλοπών. Αυτό οδήγησε την κυβέρνηση στο να συντάξει (διά χειρός Βορίδη - Γεραπετρίτη) παράπλευρο νόμο περιορισμού των αρμοδιοτήτων της Αρχής, ο οποίος ψηφίστηκε μόνο από τη Ν.Δ. το 2022. Την απαράδεκτη αυτή ρύθμιση στήριξε ο πρώην εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ι. Ντογιάκος, με γνωμοδότηση που επικρίθηκε σφοδρά από τον νομικό κόσμο. Στόχος του Μαξίμου ήταν να εμποδιστεί η ΑΔΑΕ στην επιτέλεση του συνταγματικά κατοχυρωμένου ρόλου της.

Ακολούθησε ένας κυβερνητικός και μιντιακός πόλεμος εναντίον του προέδρου και μελών της ΑΔΑΕ με τελική κατάληξη την πρόσφατη απόφαση αντικαταστάσεων και «προαγωγών» την παραμονή κρίσιμης συνεδρίασης της ΑΔΑΕ και ενώ ήταν γνωστό ότι επρόκειτο να επιβάλει πρόστιμο 100.000 ευρώ στην ΕΥΠ για απόκρυψη και καταστροφή στοιχείων. Η κυβέρνηση προσδοκούσε στην άμεση παραίτηση του κ. Ράμμου, η οποία ωστόσο δεν έχει ακόμα υποβληθεί με αποτέλεσμα την εμφανή αγωνία του Μαξίμου για το τι μέλλει γενέσθαι.

4. Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ)

Ελέγχει την πρόσληψη, είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή, υπαλλήλων στο Δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια. Αποτελεί θεσμικό εγγυητή της πιστής τήρησης της αρχής της διαφάνειας, δημοσιότητας, αντικειμενικότητας και αξιοκρατίας και της διασφάλισης ίσων ευκαιριών για όλους τους πολίτες όσον αφορά το δικαίωμα προς εργασία στον δημόσιο τομέα. Συστάθηκε με τον Ν. 2190/1994 (νόμος Πεπονή) ως Ανεξάρτητη Αρχή.

Τα μεγαλύτερα δεινά αδιαφάνειας έχει υποστεί η Αρχή αυτή στα χέρια των αρίστων. Η φωτογραφική διάταξη παράτασης θητείας διά της μεθόδου αναβαθμίσεως (Απρίλιο του 2021) εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο ΑΣΕΠ όταν έγινε πρόεδρος ο αντιπρόεδρός του, δικηγόρος και πρώην γ.γ. της Βουλής (2009-2015) Θ. Παπαϊωάννου. Οπως κατήγγειλαν τότε οι βουλευτές της αξιωματικής αντιπολίτευσης, η κίνηση αυτή, με παράλληλο διορισμό ενεργών στελεχών του ΠΑΣΟΚ, «αποβλέπει στον πλήρη έλεγχο του ΑΣΕΠ εν όψει του μεγάλου προαναγγελθέντος γραπτού διαγωνισμού για χιλιάδες προσλήψεις στο Δημόσιο, αλλά και εν όψει της επιλογής των προϊσταμένων της δημόσιας διοίκησης».

Απαξιωτική ήταν τότε η στάση της Ν.Δ. απέναντι στις προτάσεις των υπόλοιπων αντιπολιτευόμενων κομμάτων, αλλά και στις προτάσεις της Ολομέλειας του ΑΣΕΠ. Απαξιωτική ήταν η στάση της κυβέρνησης και απέναντι στον απερχόμενο πρόεδρο του ΑΣΕΠ, ο οποίος αιτήθηκε μονοετή παράταση της θητείας του (όπως προβλέπει ο νόμος) αλλά ουδέποτε έλαβε απάντηση, έστω και αρνητική.

Το αποτέλεσμα ήταν να πληθαίνουν οι «γαλάζιες» προσλήψεις, να μοριοδοτούνται ευνοϊκά οι «συνεντεύξεις» τους, να υποβαθμίζονται οι τίτλοι σπουδών κ.λπ. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι στις περιπτώσεις επιλογής διοικήσεων των μη συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών ακόμα και το έντονα «χρωματισμένο» ΑΣΕΠ (με ειδικές διατάξεις του Μ. Βορίδη) έχει πλέον διακοσμητικό ρόλο.

5. Συνήγορος του Πολίτη

Η βασική αρμοδιότητα του ΣτΠ είναι η διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και των δημόσιων υπηρεσιών για την προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη, την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας. Μια πραγματικά ανεξάρτητη και εξαιρετικά δραστήρια στο παρελθόν Αρχή, αγνοημένη και παροπλισμένη πλέον από τις κυβερνήσεις των αρίστων. Πλήρης υποτίμηση (παρά την έκθεση Αλιβιζάτου) της ανάγκης ενίσχυσης του Συνηγόρου του Πολίτη με αποτέλεσμα μια σαφή υποχώρηση της δραστηριότητας και του δυναμισμού της Αρχής.

Οι εκθέσεις του ΣτΠ είναι περίπου άχρηστες για την κυβέρνηση, ενώ έχουν δραστικά μειωθεί τα τελευταία χρόνια οι πρωτοβουλίες και οι επισκέψεις του Συνηγόρου στις φυλακές, στα κέντρα υποδοχής, στους καταυλισμούς κ.λπ. Συνήγορος του Πολίτη είναι ο Ανδρέας Ι. Ποττάκης, πρώην νομικός σύμβουλος στη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης (2011-2015). Ο Ανδρέας Ποττάκης εξελέγη στη θέση του Συνηγόρου του Πολίτη από τη Βουλή των Ελλήνων στα τέλη Ιουλίου 2016 με 6ετή θητεία και εξακολουθεί να υπηρετεί μέχρι και σήμερα.

«Ανεξάρτητες Αρχές» διά χειρός Μητσοτάκη - Βορίδη

Το «επιτελικό κράτος» έχει δώσει τα ρέστα του με τις νομοθετημένες αλλά μη συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές. Ενδεικτικά και μόνο θα αναφερθούμε στα πιο ακραία παραδείγματα παραβίασης της διαφάνειας και ανεξαρτησίας τους

 

● Εθνική Αρχή Διαφάνειας (ΕΑΔ). Μια και η κυβέρνηση δεν μπορούσε να υποχρεώσει τη ΓΕΔΔ σε παραίτηση πριν από τη λήξη της θητείας της αποφάσισε να καταργήσει τον θεσμό του Γενικού Επιθεωρητή δημιουργώντας στη θέση του την υδροκέφαλη αρχή ΕΑΔ και διορίζοντας επικεφαλής ως μεταβατικό διοικητή τον εκλεκτό του Κ. Μητσοτάκη, Α. Μπίνη, ο οποίος στη συνέχεια επέλεξε και τα πρόσωπα που στελέχωσαν την ΕΑΔ. Ταυτόχρονα όλα τα ανεξάρτητα όργανα ελέγχου υπάχθηκαν κάτω από τη διοίκηση της «γαλάζιας» ΕΑΔ. Ο Α. Μπίνης διορίστηκε κατά παρέκκλιση του σχετικού νόμου, ενώ στη συνέχεια και χάρη στη μοριοδότηση «κατασκευής» Βορίδη ξαναδιορίστηκε με νέα 5ετή θητεία. Τον Ιούλιο του 2022 παραιτήθηκε, ενώ μέχρι και σήμερα εκτελεί χρέη αναπληρώτριας διοικήτριας της ΕΑΔ η Αλεξάνδρα Ρογκάκου.

Ο «επιτελικός» νόμος προβλέπει πως «σε περίπτωση κένωσης της θέσης του διοικητή προκηρύσσεται νέος διαγωνισμός για την επιλογή νέου εντός δύο (2) μηνών και μέχρι τότε τα καθήκοντα αυτού ασκεί ο αναπληρωτής του». Δεν έχει ακόμα προκηρυχθεί διαγωνισμός. Ταυτόχρονα σε ό,τι αφορά το έργο της ΕΑΔ στην πάταξη της διαφθοράς πέρα από τα δικά της διθυραμβικά στατιστικά στοιχεία δεν δημοσιοποιούνται πορίσματα, ενώ σπάνια είδαμε παρεμβάσεις και εντολές ανεξάρτητου ελέγχου επιθεωρητών σε μείζονα ζητήματα όπως π.χ. στην τραγωδία των Τεμπών, στις ευθύνες για τις πλημμύρες κ.λπ.

● Με προεδρικό διάταγμα διορίστηκαν επισήμως ως επικεφαλής της Αρχής για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος (Αρχή Καταπολέμησης Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες) ο Χαράλαμπος Βουρλιώτης με αναπληρωτή τον Παναγιώτη Καραγιάννη. Και οι δύο ανώτατοι εισαγγελικοί λειτουργοί είχαν μόλις συνταξιοδοτηθεί, αλλά χάρη στη σχετική κυβερνητική τροπολογία ο διορισμός ήταν νόμιμος. Και εκεί που όλοι νόμιζαν ότι η κυβερνητική απόφαση με την οποία οι επικεφαλής της Αρχής διορίστηκαν απευθείας από την κυβέρνηση θα αρκούσε, αποδείχτηκε ότι γελάστηκαν! Διότι μπορεί μεν να προσπέρασε η κυβέρνηση τον σκόπελο του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου, όμως, όλα κι όλα, δεν θα μπορούσε να τους δώσει το δικαίωμα να επιβάλλουν και πρόστιμα! («Επικεφαλής συνταξιούχοι και με “ψαλιδισμένες” αρμοδιότητες», «Εφ.Συν.» 19.7.2021).

● Η συγχώνευση με νομοσχέδιο της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) με την Αρχή Εξέτασης Δικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ) προκάλεσε και από την ίδια την Αρχή σαφείς αναφορές στον «κίνδυνο ανάπτυξης διαφθοράς», σε διαδικασίες που αλλοιώνουν την ίση μεταχείριση αλλά και σε παραβιάσεις του κοινοτικού δικαίου και των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ελέγχων και ελεγχόμενος σε σάρκα μία ! Η συγχώνευση της ΕΑΑΔΗΣΥ, που γνωμοδοτεί για τις συμβάσεις, και της ΑΕΠΠ, που εξετάζει τις προσφυγές στο πλαίσιο ανάθεσης των συμβάσεων του Δημοσίου.

«Η τυχόν αδυναμία ομαλής λειτουργίας της νέας αρχής που θα προκύψει από τη σκοπούμενη “ενοποίηση”, ή και των υφιστάμενων υπό “ενοποίηση” Αρχών, κατά τη μεταβατική περίοδο (ενδεχόμενο που κρίνεται ως ιδιαιτέρως πιθανό), και συνακόλουθα του εν γένει συστήματος δημοσίων συμβάσεων, επέρχεται σε μια περίοδο όπου, και ενόψει των υφιστάμενων συγκυριών (βλ. και Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας), οι δημόσιες συμβάσεις καλούνται να διαδραματίσουν κρισιμότατο ρόλο στην ανάκαμψη και ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας και της κοινωνίας» (ανακοίνωση ΕΑΑΔΗΣΥ).

Ο πρώην πρόεδρος της ΕΑΑΔΗΣΥ, Γεώργιος Καταπόδης, στο μήνυμά του τόνιζε ότι «η παρούσα (έκθεση πεπραγμένων) είναι -πιθανώς- η τελευταία έκθεση πεπραγμένων της ΕΑΑΔΗΣΥ (με δύο Α), η οποία θα καταργηθεί», εννοώντας φυσικά ότι αυτό που θα καταργηθεί θα είναι το «ανεξάρτητη». Προέδρος της Αρχής με πενταετή θητεία τοποθετήθηκε η πρώην πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, Ανδρονίκη (Νίκη) Θεοτοκάτου,

Το «νομοσχέδιο-σκούπα» του υπουργού Εσωτερικών Μάκη Βορίδη διαμόρφωσε ένα νέο καθεστώς προσλήψεων Ειδικού Επιστημονικού Προσωπικού (ΕΕΠ) σε εφτά Ανεξάρτητες Αρχές. Βάσει των προτεινόμενων διατάξεων, οι εκάστοτε πρόεδροι των εν λόγω Ανεξάρτητων Αρχών θα μπορούν να εισηγούνται και να δρομολογούν προσλήψεις προσώπων της αρεσκείας τους με μια διαδικασία που εμπλέκει μεν το ΑΣΕΠ, αλλά σε δευτερεύοντα ρόλο. Οι διατάξεις επρόκειτο να προωθηθούν με τη μορφή τροπολογίας, αλλά μεσολάβησε η τραγωδία των Τεμπών και η αλλαγή πολιτικής ηγεσίας στο συγκεκριμένο υπουργείο. Βρέθηκε βέβαια άλλο νομοσχέδιο να τις ενσωματώσει, παρά τις διατυπωμένες αντιδράσεις στελεχών Ανεξάρτητων Αρχών («Βρήκαν τον... δρόμο τους οι προσλήψεις ημετέρων», «Εφ.Συν.», 6.4.2023).

Οι διατάξεις εφαρμόζονται σε 7 Ανεξάρτητες Αρχές (Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων, Επιτροπή Ανταγωνισμού, Επιτροπή Εποπτείας και Ελέγχου Παιγνίων, Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων -δεν συμπεριλαμβανόταν στη «λίστα» της αρχικής εκδοχής, αντιθέτως συμπεριλαμβανόταν η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς που αφαιρέθηκε-, Ρυθμιστική Αρχή Λιμένων).

Με το προωθούμενο καθεστώς η οικεία Ανεξάρτητη Αρχή θα συντάσσει προκηρύξεις για την κάλυψη θέσεων ΕΕΠ, οι προκηρύξεις θα στέλνονται προς έλεγχο νομιμότητας στο ΑΣΕΠ, το οποίο θα καλείται να προβεί στον τυπικό αυτόν έλεγχο εντός ενός μήνα και εάν παρέλθει άπρακτη η εν λόγω προθεσμία, θα «τεκμαίρεται η έγκριση του ΑΣΕΠ».

Με τον Ν. 5014/2023 η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων καταργήθηκε και το σύνολο των αρμοδιοτήτων της μεταφέρθηκε στον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ), ο οποίος αποτελεί αυτοτελή δημόσια υπηρεσία διερεύνησης ατυχημάτων και ασφάλειας μεταφορών εποπτευόμενη από τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών.

Εύλογη η ανησυχία του υπουργείου να πείσει για το νομότυπο του ορισμού της διοίκησης στον οργανισμό διερεύνησης δυστυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) που εκκρεμεί ήδη 8 μήνες. Είναι άλλωστε γνωστό ότι βρίσκεται σε εξέλιξη έρευνα από την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία που διερευνά ευθύνες και υπουργών για τη μη εξασφάλιση κανόνων ασφαλείας στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Ομως ο ίδιος νόμος στο άρθρο 1 λέει ότι σκοπός του είναι «η πλήρης προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στο Κεφάλαιο V της Οδηγίας (ΕΕ) 2016/798 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου». Η οδηγία όμως δεν προβλέπει κανέναν τέτοιο όρο και απαιτεί ανεξαρτησία από κάθε φορέα που ασχολείται με τον σιδηρόδρομο και από τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων.