Η Nestlé, τα υγιεινά δημητριακά και το… επικίνδυνο μασκαρπόνε

«Το Nutri-Score βοηθά τα παιδιά μου να υιοθετήσουν υγιεινές συνήθειες. Δεν αφορά μόνο την επιλογή των πιο υγιεινών δημητριακών πρωινού, αλλά και την κατανάλωση ορισμένων προϊόντων με τη σωστή συχνότητα. Τώρα καταλαβαίνουν ότι δεν πρέπει να τρώνε σοκολάτα κάθε μέρα: είναι καλύτερα να τρώνε πιο αραιά και να την απολαμβάνουν στο έπακρο». Είναι η απάντηση μητέρας σε ένα από τα πολλά «ρεπορτάζ» που δημοσιεύτηκαν σε εκατοντάδες ευρωπαϊκές ιστοσελίδες και ΜΜΕ υπό τον τίτλο: «Η διατροφή γίνεται εύκολη. Πώς να κάνετε υγιεινές επιλογές με το Nutri-Score».

Η λεπτομέρεια που κάνει τη διαφορά σε αυτό το «ρεπορτάζ» είναι πως ο «ρεπόρτερ» είναι η Nestlé, η ελβετική πολυεθνική επεξεργασμένων τροφίμων με τον ετήσιο τζίρο των 85 δισ. ευρώ, τις 450 μονάδες παραγωγής σε 189 χώρες στον κόσμο, τους 340.000 εργαζομένους και τα χιλιάδες προϊόντα, από καφέ μέχρι έτοιμα γεύματα και από παιδικές τροφές μέχρι εμφιαλωμένα νερά, κάποιο από τα οποία φτάνει στο πιάτο και το στομάχι σχεδόν κάθε κατοίκου αυτού του πλανήτη. Φυσικά, το «ρεπορτάζ» είχε τουλάχιστον τη στοιχειώδη ειλικρίνεια να σημανθεί ως «χορηγούμενο περιεχόμενο».

Αλήθειες και πλάνες γύρω από τη χρωματιστή ετικέτα που θα βαθμολογεί τη διατροφική αξία των προϊόντων τα οποία καταλήγουν στο στομάχι μας

Η ψ είναι μια από τις μεγάλες πολυεθνικές τροφίμων που έχουν τεθεί επικεφαλής της εκστρατείας για την υιοθέτηση από την Ε.Ε. του Nutri-Score, ενός συστήματος κατάταξης και αξιολόγησης των τροφίμων με βάση την υγειονομική αξία τους για τον ανθρώπινο οργανισμό, μαζί με άλλες πολυεθνικές όπως η Danone κ.λπ.

Αξιολογώντας την περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη, αλάτι και ορισμένους ακόμη παράγοντες που συνδέονται με την παχυσαρκία ή τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάθε τρόφιμο κατατάσσεται σε μία από τις πέντε βαθμίδες –από Α έως Ε– και «χρωματίζεται» από κόκκινο, που αντιστοιχεί στη χαμηλή βαθμίδα τού προφανώς ανθυγιεινού προϊόντος, μέχρι βαθύ πράσινο, που καθιστά το προϊόν μια κατά τεκμήριο απόλυτα υγιεινή επιλογή. Εννοείται ότι τα περισσότερα προϊόντα της Nestlé, από τα δημητριακά μέχρι τα σνακ της, κερδίζουν επάξια το βαθύ πράσινο «Α» ή το ανοιχτό πράσινο «Β» της κλίμακας.

Μια ετικέτα σε κάθε βρώσιμο προϊόν που μπαίνει στα ράφια των σουπερμάρκετ και κάθε σημείου πώλησης στις 27 χώρες της Ε.Ε. των 446 εκατομμυρίων κατοίκων-καταναλωτών είναι προφανές ότι θα αλλάξει δραματικά τις διατροφικές συνήθειές τους και τις αγοραστικές επιλογές τους. Ενας απλός χρωματικός και αλφαβητικός κώδικας θα συμπυκνώνει μια πανσπερμία πληροφοριών και δυσανάγνωστων λεπτομερειών για το τι είναι και τι δεν είναι υγιεινό στη διατροφή παιδιών και ενηλίκων. Για τις πολυεθνικές των επεξεργασμένων τροφίμων θα είναι μια αρκετά εύκολη προσαρμογή στην παραγωγή των προϊόντων τους που θα τους εξασφαλίσει προνομιακή προβολή και μεγαλύτερα μερίδια αγοράς.

Οχι για όλες φυσικά. Για έναν όμιλο που βασίζει την επιτυχία του στα γαλακτοκομικά η προσαρμογή θα είναι δυσκολότερη, καθώς η εξαφάνιση των λιπαρών ή του αλατιού από τα γιαούρτια ή τα τυριά, αν και τεχνολογικά εφικτή, εξαφανίζει και την ταυτότητα των προϊόντων. Γι’ αυτό και ο διχασμός που έχει προκαλέσει η προωθούμενη χρωματιστή ετικέτα του Nutri-Score διαπερνά όχι μόνο τις χώρες της Ε.Ε., αλλά και την ίδια τη βιομηχανία τροφίμων.

Κίνητρο

«Το Nutri-Score είναι ένα κίνητρο για να κάνετε τα τρόφιμα πιο υγιεινά. Η Nestlé ξεκίνησε το ταξίδι της αναμόρφωσης πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, μειώνοντας τα σάκχαρα, το νάτριο και τα κορεσμένα λιπαρά στα τρόφιμα», λέει η πληρωμένη καταχώριση της ελβετικής πολυεθνικής, που επικαλείται δεκάδες μελέτες στις χώρες της Ε.Ε. Σύμφωνα με τον Μάρκο Σετέμπρι, διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, η στήριξη στο Nutri-Score αντανακλά τη δέσμευση της εταιρείας στη σωστή διατροφή και τις πληροφορημένες επιλογές.

Εφόσον οι καταναλωτές θέλουν όλο και περισσότερο να γνωρίζουν τι περιέχουν το φαγητό και το ποτό τους, πρέπει να τους παρέχονται ξεκάθαρες διατροφικές πληροφορίες. Μάλιστα, κατά τον κ. Σετέμπρι, τόσο επιστημονικά δεδομένα όσο και η στήριξη από τους καταναλωτές δείχνουν ότι το Nutri-Score αποτελεί μια λύση που μπορεί να δουλέψει σωστά στην ηπειρωτική Ευρώπη. Σημειωτέον ότι ο πολυεθνικός κολοσσός έχει δημιουργήσει ξεχωριστή ενότητα σχετικά με το Nutri-Score στην ιστοσελίδα του.

Ωστόσο, το αμφιλεγόμενο σύστημα βαθμολόγησης της διατροφικής αξίας κάθε προϊόντος, που απειλεί με στιγματισμό εκατοντάδες ποικιλόμορφα παραδοσιακά προϊόντα που αποτελούν τη βάση της διατροφής σε κάθε χώρα, από το ελαιόλαδο μέχρι το μασκαρπόνε και από τις αντζούγιες μέχρι τα γλυκά του κουταλιού, είναι προϊόν ενός συστηματικού λόμπινγκ με επιστημονική πατίνα, που έχει συσπειρώσει, εκτός από πολυεθνικές τροφίμων, πολλές ισχυρές ενώσεις καταναλωτών αλλά και επιστημονικούς φορείς. Είναι χαρακτηριστική η έκκληση υπέρ της υιοθέτησης του Nutri-Score που απηύθυναν τον περασμένο Μάρτιο 269 επιστήμονες και 21 ενώσεις επαγγελματιών υγείας (προληπτικής ιατρικής, παιδιατρικής, καρδιολογίας, ενδοκρινολογίας, ογκολογίας κ.ά.) από 32 ευρωπαϊκές χώρες. Φυσικά, θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς για τις πηγές χρηματοδότησης των επιστημονικών ερευνών που επικαλούνται αυτοί οι φορείς, καθώς το λόμπινγκ και η καμπάνια που έχει αναπτύξει η βιομηχανία τροφίμων για να επηρεάσει τις τελικές αποφάσεις απορροφούν δεκάδες εκατομμύρια.

Στον αντίποδα της ετερόκλητης συμμαχίας της «υγιεινής διατροφής» τάσσονται χώρες όπως η Ιταλία, που προβάλλει έναν διαφορετικό τύπο σήμανσης της διατροφικής αξίας των προϊόντων, και ευρύτερα ο ευρωπαϊκός Νότος που θέλει να κρατήσει αλώβητο το μοντέλο της μεσογειακής διατροφής, άλλα επιχειρηματικά καρτέλ (όπως η γερμανική ένωση παραγωγών ζάχαρης και η βιομηχανία κρέατος) καθώς οι δύο μεγαλύτερες ευρωπαϊκές ενώσεις αγροτών και αγροτο-συνεταιριστών (Copa και Cogeca). Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι θέσεις σχεδόν όλων των ελληνικών παραγωγικών φορέων τροφίμων, που παρουσιάζουμε εκτενώς σε αυτό το «Θέμα της "Εφ.Συν."».

Φυσικά, έχουμε κάθε λόγο να είμαστε καχύποπτοι για το κατά πόσο αυτή η αντιπαράθεση για το στομάχι των Ευρωπαίων αφορά πράγματι και πρωτίστως την υγιεινή διατροφή τους. Η ευρωπαϊκή αγορά τροφίμων είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο, με ετήσιο τζίρο 1,3 τρισ. ευρώ, πάνω και από της τριπλάσιας σε πληθυσμό Κίνας (1,3 δισ.). Κάθε Ευρωπαίος υπολογίζεται ότι δαπανά κατά μέσο όρο 1.700 ευρώ τον χρόνο σε διατροφή, στο σπίτι ή εκτός αυτού. Είναι πολλά τα λεφτά και πολλοί οι διεκδικητές τους.

Τι είναι το Nutri-Score

Είναι ένα σύστημα εμπρόσθιας επισήμανσης των τροφίμων, το οποίο έχει ήδη εθελοντικά εφαρμοστεί σε ορισμένα κράτη-μέλη της Ε.Ε., μετά και την υιοθέτησή του από ορισμένους κλάδους της πολυεθνικής βιομηχανίας τροφίμων ευρείας κατανάλωσης. Κατατάσσει τα τρόφιμα με βάση τη διατροφική τους σύσταση σε πέντε κατηγορίες, που συμβολίζονται με τα γράμματα A, B, C, D και Ε και με χρωματική διακύμανση, από βαθύ πράσινο (Α) έως βαθύ κόκκινο (Ε).

Η κατάταξη βασίζεται σε εφτά διαφορετικές παραμέτρους, που εκφράζουν την περιεκτικότητα του τροφίμου σε πρωτεΐνες, κορεσμένα λιπαρά, σάκχαρα, αλάτι, φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, όπως και την ενεργειακή του απόδοση σε θερμίδες (kcal) ανά 100 gr ή 100 ml, εάν πρόκειται για ποτά. Μέσω αλγόριθμου υπολογίζεται ένα score από -15 έως +50 για την τελική κατάταξη και τον χαρακτηρισμό των τροφίμων ως πολύ υγιεινών (Α, βαθύ πράσινο) ή λιγότερο υγιεινών κ.λπ., ακολουθώντας τη χρωματική κλίμακα και τα πέντε γράμματα (Ε, σκούρο πορτοκαλί).

Η ελληνική απάντηση στη μάχη της «χρωματιστής ετικέτας»

Η κινητοποίηση των Ελλήνων παραγωγών, παραγωγικών φορέων και εξαγωγικών ενώσεων απέναντι στην επιχειρούμενη υποβάθμιση των ελληνικών παραδοσιακών προϊόντων στις αγορές του εξωτερικού μέσω του προωθούμενου συστήματος σήμανσης Nutri-Score έχει ξεκινήσει από την άνοιξη. Με πρωτοβουλία του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΒΕΑ) έχει δημιουργηθεί επιτροπή με τη συμμετοχή επιστημόνων και ανθρώπων της αγοράς, ώστε να δοθεί μια συντονισμένη απάντηση και αντιπρόταση τόσο προς τους αρμόδιους ελληνικούς φορείς (υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων-ΥΠΑΑΤ, ΕΦΕΤ) όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με ενημέρωση και παρέμβαση στα κέντρα αποφάσεων και τα επιχειρηματικά λόμπι της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το ΒΕΑ έχει πραγματοποιήσει ήδη δύο ημερίδες, στις 28 Ιουλίου και 29 Σεπτεμβρίου, με τη συμμετοχή παραγωγικών φορέων μέσω των οποίων έγινε ευρύτερα γνωστή η συντονισμένη προσπάθεια των παραγωγικών φορέων να εφαρμοστεί τελικά ένα δικαιότερο σύστημα αξιολόγησης των τροφίμων και ενημέρωσης των καταναλωτών.

Η κινητοποίηση κορυφώθηκε την περασμένη Τετάρτη με την παρουσίαση και υπογραφή από τους ενδιαφερόμενους φορείς της «Πρωτοβουλίας για ένα αποτελεσματικό σύστημα διατροφικής εκπαίδευσης».

Οι φορείς που συνυπογράφουν την «Πρωτοβουλία» επισημαίνουν μεταξύ άλλων ότι είναι απαραίτητο από την «πρακτική» του μαρκαρίσματος που υπηρετεί το Nutri-Score να μεταφερθούμε στη σωστή ενημέρωση και την ανάπτυξη της κρίσης του καταναλωτή, που θα τον οδηγήσει στην ορθή επιλογή με διατροφική στάθμιση (nutritional balance).

Επιπλέον, κάνουν λόγο για μάχη που θα πρέπει να δώσει η Ελλάδα σε δύο επίπεδα, με το πρώτο να αφορά τη μη προώθηση ενός συστήματος τύπου Nutri-Score και το δεύτερο την κατάθεση πρότασης για την υιοθέτηση νέου συστήματος, το οποίο θα υιοθετηθεί σε επίπεδο Ε.Ε., ώστε να διασφαλίζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα ελληνικά προϊόντα του αγροδιατροφικού κλάδου.

Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης:
«Είμαστε αντίθετοι στη χρωματική κατηγοριοποίηση, ζητάμε εξαίρεση των προϊόντων ΠΟΠ»

Η «Εφ.Συν.» ζήτησε τη θέση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στο επίμαχο θέμα του Nutri-Score που διατυπώνεται στο παρακάτω κείμενο:

«Το ΥΠΑΑΤ υποστηρίζει και προωθεί συστηματικά την εθνική μας θέση, με συνέχεια και συνέπεια, τόσο σε διμερές όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Στόχος όλων των προσπαθειών που καταβάλλονται είναι:

■ Η εναρμόνιση των συστημάτων διατροφικής επισήμανσης των τροφίμων στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας (Front of Pack Nutrition Labelling, FOPNL) σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης.

■ Το σύστημα να βοηθά τον καταναλωτή να κατανοήσει τις πληροφορίες σχετικά με τη θρεπτική σύσταση των τροφίμων, δηλαδή να είναι περιγραφικό.

■ Το σύστημα να μη χρησιμοποιεί χρωματική κατηγοριοποίηση των τροφίμων, ούτε να αξιολογεί το τρόφιμο στο σύνολό του.

■ Τα τρόφιμα που ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες: Προϊόντων Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ), Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης (ΠΓΕ), Εγγυημένων Παραδοσιακών Ιδιότυπων Προϊόντων (ΕΠΙΠ), καθώς και τα προϊόντα ενός συστατικού, όπως το ελαιόλαδο και το μέλι, θα πρέπει να εξαιρούνται από την εφαρμογή του συστήματος.

Κατά τη συνεδρίαση του συμβουλίου υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της Ε.Ε. το φθινόπωρο του 2020, η Ελλάδα μαζί με την Ιταλία και την Τσεχία εναντιώθηκαν, λόγω των σοβαρών και σημαντικών επιμέρους επιφυλάξεων που διατύπωσαν, στην υιοθέτηση κοινών συμπερασμάτων για το εν λόγω θέμα της επισήμανσης των τροφίμων.

Η Ελλάδα δεν στήριξε το κείμενο λόγω της έλλειψης σαφήνειας σε ό,τι αφορά την εφαρμογή ενός ενιαίου και εναρμονισμένου συστήματος για όλα τα κράτη-μέλη, καθώς και της έλλειψης ρητής εξαίρεσης των προϊόντων γεωγραφικής ένδειξης και των μονοσυστατικών τροφίμων, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το ελαιόλαδο.

Σύμφωνα με τον προγραμματισμό της, στόχος της Ε.Ε. είναι να υιοθετηθεί ο σχετικός κανονισμός το τελευταίο τρίμηνο του 2022.

Προς το παρόν, η Επιτροπή επεξεργάζεται τις σχετικές μελέτες εκτίμησης αντίκτυπου επί των οποίων θα υπάρξει δημόσια διαβούλευση, ενώ για την τελική πρόταση θα πρέπει να συμφωνήσουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το συμβούλιο των υπουργών.

Την ελληνική θέση και τις σοβαρές επιφυλάξεις έχει εκφράσει ο υπουργός Σπήλιος Λιβανός συνεχίζοντας τη συντονισμένη προσπάθεια και με ορισμένους Ευρωπαίους ομολόγους του, θέτοντας ως απόλυτη προτεραιότητα την προστασία της υγείας των πολιτών, την προώθηση και τη στήριξη μιας υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής και την καλύτερη δυνατή ενημέρωση και κατανόηση από πλευράς καταναλωτών της θρεπτικής αξίας των τροφίμων που αγοράζουν.

Το σύστημα Nutri-Score, ενώ έχει ήδη υιοθετηθεί από πολλά κράτη-μέλη, με εξαιρετικά σημαντικές αγορές και εξαγωγικούς προορισμούς των ελληνικών προϊόντων, αποτυγχάνει να αντικατοπτρίσει τη διατροφική αξία παραδοσιακών περιφερειακών τροφίμων, όπως, για παράδειγμα, το ελαιόλαδο, τα οποία έχουν αποδεδειγμένη προστιθέμενη αξία για την ανθρώπινη υγεία και την ευζωία.

Ταυτόχρονα, το ΥΠΑΑΤ έχει οργανώσει συμβουλευτική ομάδα εργασίας διετούς διάρκειας την οποία στελεχώνουν καταξιωμένοι επιστήμονες και ακαδημαϊκοί, οργανώνει συνεχείς συσκέψεις με τους φορείς, συνεχίζοντας με συνέπεια την πολυεπίπεδη εφαρμογή της στρατηγικής του σε ό,τι αφορά την προώθηση της ξεκάθαρα διατυπωμένης θέσης για το μείζον ζήτημα της εμπρόσθιας διατροφικής επισήμανσης των τροφίμων».

Πώς τοποθετούνται οι παραγωγικοί φορείς, οι επιστήμονες και το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης απέναντι στο προωθούμενο στην Ευρωπαϊκη ενωση σύστημα επισήμανσης των τροφίμων

«Απλουστευτική, παραπλανητική και αθέμιτη κατηγοριοποίηση των τροφίμων»

Βασική θέση των παραγωγικών φορέων της διατροφικής αλυσίδας είναι οι εκπρόσωποι της αγοράς να συμμετέχουν στην ειδική επιτροπή που έχει συσταθεί από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, ώστε να ενημερώνονται από πρώτο χέρι και η ελληνική πλευρά να εμφανίζεται με κοινές και ξεκάθαρες θέσεις.

Η «Εφ.Συν.» ζήτησε από τον γενικό γραμματέα του ΒΕΑ, Γιάννη Μάνο, να εξηγήσει τους κινδύνους του Nutri-Score και τα επόμενα βήματα της συντονισμένης κινητοποίησης που εξελίσσεται. Οπως μας ενημερώνει, ήδη έχει συνταχθεί ένα κείμενο θέσεων με κοινή διαμορφωμένη πρόταση για ένα αποτελεσματικό σύστημα επισήμανσης διατροφικής αξίας, για την υποβολή της τελικής θέσης στους αρμόδιους φορείς, από την ελληνική πλευρά, για το θέμα. Σύντομα αναμένεται να δοθεί στη δημοσιότητα (;).

Σύμφωνα με τον κ. Μάνο, ο σημερινός αλγόριθμος αξιολόγησης του Nutri-Score παραβλέπει την πολυπλοκότητα της υγιεινής διατροφής και ιδιαίτερα της μεσογειακής, αγνοώντας βιταμίνες, αντιοξειδωτικές ουσίες και βιοφαινόλες, αλλά και την ύπαρξη χημικών, παραπλανώντας τελικά και επί της ουσίας τον καταναλωτή. Υποβαθμίζει πολλά εξαιρετικά προϊόντα της μεσογειακής διατροφής, αδικεί τα φυσικής προέλευσης μονοσυστατικά προϊόντα (ελιά/ελαιόλαδο, μέλι), τα οποία μη επιδεχόμενα επεξεργασίας στη σύστασή τους δεν λαμβάνουν υψηλότερη σήμανση, σε αντίθεση με τα επεξεργασμένα, πολυσυστατικά τρόφιμα, με «συνταγές» που παραμετροποιούνται ευκολότερα, με αποτέλεσμα την εσφαλμένη ενημέρωση για το διατροφικό προφίλ προϊόντων που έχουν προωθηθεί εντός και εκτός Ε.Ε. ως βασικά συστατικά της μεσογειακής διατροφής.

Η απλουστευτική μέθοδος κατηγοριοποίησης των τροφίμων σε πέντε κατηγορίες από το προτεινόμενο Nutri-Score δεν λαμβάνει υπόψη την ποσότητα και συχνότητα της κατανάλωσης. Ετσι, τρόφιμα τα οποία παραδοσιακά καταναλώνονται σε αραιά χρονικά διαστήματα, «ενοχοποιούνται» με χαμηλότερο «score», ενώ άλλα, καθημερινής κατανάλωσης και ύστερα από υπερεπεξεργασία, επισημαίνονται ως υγιεινότερα. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ελαιόλαδο, που κατατάσσεται στην ίδια κατηγορία με την «cola light» ή το ketchup (κατηγορία C)!

Στο πλαίσιο αυτό το ΒΕΑ και οι παραγωγικοί κλάδοι με τους οποίους συνεργάζεται θεωρούν ότι η συζητούμενη έκδοση του νέου συστήματος όπως έχει παρουσιαστεί:

■ πρώτα απ’ όλα δεν ενημερώνει σωστά τον Ευρωπαίο καταναλωτή με τη μονοδιάστατη φιλοσοφία του

■ αδικεί και υποβαθμίζει σκανδαλωδώς τα προϊόντα μεσογειακής διατροφής που αποδεδειγμένα συμβάλλουν στη δημόσια υγεία

■ προκαλεί αθέμιτο ανταγωνισμό στους αγροδιατροφικούς τομείς και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα πολλών επιχειρήσεων.

«Ζητούμενο για τους παραγωγούς αλλά και για τους καταναλωτές είναι η ουσιαστική και πραγματική ενημέρωση των καταναλωτών», λέει στην «Εφ.Συν.» ο κ. Μάνος και απαριθμεί τις πρωτοβουλίες του ΒΕΑ, ως εκπροσώπου χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων μεταποίησης προϊόντων διατροφής, για τη διαμόρφωση ενός κοινού πλαισίου από τους ελληνικούς φορείς παραγωγής και εμπορίας τροφίμων:

■ Επαφή με τους ενδιαφερόμενους κλάδους, για την από κοινού χάραξη συντονισμένων παρεμβάσεων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ηδη στην προσπάθεια συμμετέχουν ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων-ΣΕΒΕ, ο Σύνδεσμος Εξαγωγέων Κρήτης, η Ομοσπονδία Αρτοποιών Ελλάδος, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων-ΣΕΒΓΑΠ, η εθνική διεπαγγελματική οργάνωση ελαιόλαδου, η εθνική διεπαγγελματική οργάνωση μελιού, η εθνική διεπαγγελματική οργάνωση επιτραπέζιας ελιάς (ΔΟΕΠΕΛ), η Πανελλήνια ένωση μεταποιητών-τυποποιητών-εξαγωγέων επιτραπέζιων ελιών, ο σύνδεσμος ελληνικών βιομηχανιών επεξεργασίας κρέατος, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών Τυποποιήσεως ελαιολάδου-ΣΕΒΙΤΕΛ, η Ομοσπονδία Βιοτεχνών Ζαχαροπλαστών Ελλάδος, η Ενωση Βιομηχανιών-Βιοτεχνιών Ζαχαρωδών Ελλάδος, η επιστημονική εταιρεία εγκυκλοπαιδιστών ελαιοκομίας κ.ά.

■ Αποστολή εγγράφου στο υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης όπου λειτουργεί σχετική συντονιστική επιτροπή, με αίτημα να συμπεριληφθεί ως μέλος και εκπρόσωπος του Επιμελητηρίου, όπως και εκπρόσωποι των καταναλωτών και της ελληνικής βιομηχανίας τροφίμων

■ Σύνταξη μελέτης από εξειδικευμένο επιστήμονα, με τεκμηρίωση των αντιρρήσεων στο προτεινόμενο σύστημα. Στο επίκεντρο, η ιδιαιτερότητα της μεσογειακής διατροφής και τα παραδοσιακά προϊόντα

■ Επαφές, με τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων για το θέμα, με τα υπουργεία και τον ΕΦΕΤ και συντονισμός με φορείς άλλων κρατών, όπως η Κύπρος και η Ιταλία, που είναι κατά του προτεινόμενου συστήματος, και τέλος

■ Σύνταξη κείμενου θέσεων με κοινή διαμορφωμένη πρόταση για ένα αποτελεσματικό σύστημα επισήμανσης διατροφικής αξίας, για την υποβολή της τελικής θέσης στους αρμόδιους φορείς, από την ελληνική πλευρά, για το θέμα. Ηδη έχει διαμορφωθεί και θα δοθεί στη δημοσιότητα άμεσα.

■ Το ΒΕΑ συνεργάζεται ήδη και με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) στην προσπάθεια τεκμηρίωσης και υποστήριξης των επιχειρημάτων μας.

«Ισοπεδωτική και μονοδιάστατη βαθμολόγηση της υγιεινής αξίας των τροφίμων»

Καίριο ρόλο στην προσπάθεια που καταβάλλουν οι παραγωγικοί φορείς παίζουν οι συμβουλές και η τεχνογνωσία της πρώτης προέδρου του ΕΦΕΤ, Χριστίνας Παπανικολάου. Η κ. Παπανικολάου τόνισε στην «Εφ.Συν.» ότι το υπό συζήτηση σύστημα Nutri-Score υποβαθμίζει τη διατροφική ποιότητα πολλών μεσογειακών προϊόντων, αδικεί κατάφωρα το μεσογειακό μοντέλο διατροφής και θέτει σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα άλλων παραδοσιακών μοντέλων, τους αντίστοιχους αγροδιατροφικούς τομείς, όπως και αρκετούς τομείς μεταποίησης. Παρά όμως τις αντιδράσεις από αρκετά κράτη-μέλη της Ε.Ε., δεν έχουν διαμορφωθεί μια κοινή πλατφόρμα συμφωνίας μεταξύ των διαφόρων φορέων που αντιτίθενται στην εφαρμογή του νέου συστήματος και ένας συντονισμός δράσεων, κατά ανάλογο τρόπο με αυτόν των υποστηρικτών του.

Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει η κ. Παπανικολάου, «στο πλαίσιο της “Πράσινης Συμφωνίας”, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την καθιέρωση ενός ενιαίου, υποχρεωτικού ευρωπαϊκού συστήματος επισήμανσης στο πρόσθιο μέρος των συσκευασιών όλων των τυποποιημένων τροφίμων (Front of Pack Nutrition Labelling/FOPNL), με τροποποίηση του ισχύοντος κανονισμού και με απώτερο στόχο την επιλογή τροφίμων με υγιεινότερη σύσταση, δηλαδή με λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, αλάτι, σάκχαρα και μικρότερη θερμιδική αξία. Η ολοκλήρωση των θεσμικών αλλαγών σε ευρωπαϊκό επίπεδο έχει προγραμματιστεί για το τέλος του 2022, μετά την επιστημονική γνωμοδότηση της EFSA (European Food Safety Authority) και τη διαβούλευση με όλους τους αρμόδιους φορείς.

Δεν προάγει...

Τα τελευταία τρία χρόνια προωθείται, ωστόσο, σε ευρωπαϊκό επίπεδο το νέο σύστημα εμπρόσθιας σήμανσης από ορισμένους κρατικούς, επιστημονικούς και επιχειρηματικούς φορείς, το Nutri-Score. Το ερώτημα όμως είναι κατά πόσο η εφαρμογή του μπορεί να κατευθύνει τον καταναλωτή σε υγιεινότερες διαιτητικές επιλογές, συμβατές με τις ατομικές του ανάγκες και τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του και κατά πόσο η καθιέρωσή του θα επηρεάσει τον υγιή ανταγωνισμό στην αγορά τροφίμων και τον αγροδιατροφικό τομέα.

Κάθε σύστημα επισήμανσης, για να λειτουργήσει ουσιαστικά υπέρ της θετικής ενημέρωσης του καταναλωτή, θα πρέπει να εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο μιας διατροφικής πολιτικής, αντικειμενικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης, ώστε να προωθεί ένα υγιεινό διαιτητικό πρότυπο και να συμβάλλει στην προαγωγή της δημόσιας υγείας. Το προτεινόμενο όμως σύστημα (Nutri-Score) δεν διαθέτει αυτά τα χαρακτηριστικά και θα είναι λάθος να υιοθετηθεί ως επίσημο κοινοτικό σύστημα επισήμανσης από τις ευρωπαϊκές αρχές. Πρακτικά, “βαθμολογεί” με μονοδιάστατο και ισοπεδωτικό τρόπο όλα τα τρόφιμα, ανεξάρτητα εάν πρόκειται για βασικά τρόφιμα καθημερινής κατανάλωσης ή όχι, χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη συνήθη ή τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη.

Με τον τρόπο αυτό, τρόφιμα που παραδοσιακά ή εθιμικά καταναλώνονται σε αραιά χρονικά διαστήματα ή περιστασιακά, μπορεί να “υπερενοχοποιηθούν”, λόγω θερμιδικής αξίας ή περιεκτικότητας σε λιπαρά, σάκχαρα ή αλάτι, και άλλα, καθημερινής κατανάλωσης, αλλά μετρίων επιδόσεων να αξιολογούνται ως “υγιεινότερα”.

Επιπλέον, τρόφιμα μονοσυστατικής σύνθεσης και συνήθως χαμηλού βαθμού επεξεργασίας μπορεί να βαθμολογηθούν με χαμηλότερο score από άλλα βιομηχανικά υπερεπεξεργασμένα προϊόντα διατροφής. Δεν λαμβάνεται επίσης υπόψη η περιεκτικότητα των τροφίμων σε ωφέλιμα συστατικά, όπως βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά κ.λπ., ούτε το ότι πολλά τρόφιμα χρησιμοποιούνται για την παρασκευή άλλων τελικών προϊόντων διατροφής.

Μέχρι σήμερα έχουν διατυπωθεί αρκετές αντιδράσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόσο από τη χώρα μας όσο και από άλλα κράτη-μέλη του ευρωπαϊκού Νότου (Ιταλία, Κύπρος), αλλά και από άλλες χώρες, όπως η Τσεχία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Λετονία. Δεν έχουν όμως διαμορφωθεί μια κοινή πλατφόρμα μεταξύ των διαφόρων φορέων που αντιτίθενται στην εφαρμογή του νέου συστήματος και ένας συντονισμός δράσεων, κατά ανάλογο τρόπο με αυτόν των υποστηρικτών του.

Εθνική θέση

Το ΒΕΑ θεωρεί μείζονος σημασίας τη δραστηριοποίηση της χώρας μας στη βάση μιας κοινά αποδεκτής εθνικής θέσης, επιστημονικά τεκμηριωμένης, που θα θέτει ως προτεραιότητα την ολοκληρωμένη, αντικειμενική ενημέρωση του καταναλωτή, μέσω ενός συστήματος επισήμανσης, ικανού να συνεισφέρει σε περισσότερο ενημερωμένες και υγιεινές επιλογές, στο πλαίσιο μιας γενικότερης διαιτητικής και διατροφικής κουλτούρας. Σε ανάλογες αρχές θα πρέπει επίσης να βασιστεί ένας πανευρωπαϊκός συντονισμός, όπως και η υπεράσπιση κοινών προτάσεων, ιδιαίτερα κατά την επικείμενη διαβούλευση με την EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων)».

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

«Οποιοδήποτε σχέδιο επισήμανσης πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικές αποδείξεις»

Παρότι έχουν υπάρξει τουλάχιστον δυο συνεδριάσεις του συμβουλίου υπουργών Γεωργίας και Αλιείας της Ε.Ε. από πέρσι το φθινόπωρο για το θέμα του Nutri-Score, στις οποίες καταγράφηκε ο διχασμός των κρατών-μελών, με την πλειοψηφία να συγκεντρώνεται μάλλον υπέρ της επίμαχης χρωματιστής ετικέτας, ο προγραμματισμός της τελικής απόφασης δεν είναι απολύτως σαφής. Στόχος της Ε.Ε. είναι ο κανονισμός για τη διατροφική αξιολόγηση και επισήμανση να έχει υιοθετηθεί μέχρι το τέλος του 2022. Ωστόσο, η διαβούλευση στον αρμόδιο ευρωπαϊκό φορέα, στην Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) με έδρα τη Ρώμη, όπου εκπροσωπούνται όλοι οι εθνικοί αντίστοιχοι με τον ΕΦΕΤ φορείς, είναι σε εξέλιξη.

Η «Εφ.Συν.» απηύθυνε και στην Κομισιόν ερώτημα τόσο για την ουσία της επιλογής της διατροφικής επισήμανσης όσο και για το χρονοδιάγραμμα υιοθέτησής της. Στελέχη της αρμόδιας διεύθυνσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μας απάντησαν τα εξής:

«Σε αυτό το στάδιο, δεν έχει γίνει καμία επιλογή για το μελλοντικό ευρωπαϊκό εναρμονισμένο σύστημα διατροφικής επισήμανσης. Η επιλογή θα βασιστεί στα αποτελέσματα μιας εκτίμησης αντίκτυπου και στοχευμένων διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη και επιστημονικές συμβουλές. Τον περασμένο Δεκέμβριο, η Επιτροπή περιέγραψε στην αρχή της εκτίμησης επιπτώσεων τις διαφορετικές επιλογές πολιτικής για τη διατροφική επισήμανση της συσκευασίας.

Αυτές οι επιλογές βασίζονται στους τύπους προγραμμάτων που έχουν ήδη αναπτυχθεί και διατίθενται στην Ε.Ε. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει τις επιπτώσεις των διαφορετικών επιλογών στους καταναλωτές, τους υπευθύνους επιχειρήσεων τροφίμων, τα κράτη-μέλη, την εσωτερική αγορά και τη δημόσια υγεία. Πάντως, οποιοδήποτε προτεινόμενο σχέδιο θα πρέπει να βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ζητήσαμε επιστημονικές συμβουλές από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων και επισκόπηση επιστημονικής βιβλιογραφίας από το Κοινό Κέντρο Ερευνών. Ολα αυτά τα στοιχεία θα μας επιτρέψουν να υποβάλουμε μια ισορροπημένη πρόταση, βασισμένη σε πλήρη κατανόηση των διαφορετικών πτυχών και των πιθανών επιπτώσεων κάθε σχεδίου».

Πέραν της χαρακτηριστικά γραφειοκρατικής επίσημης απάντησης, στελέχη της Κομισιόν επισημαίνουν στην «Εφ.Συν.» ότι είναι σε γνώση των αντιτιθέμενων απόψεων μεταξύ των κρατών-μελών και των επιχειρήσεων του διατροφικού τομέα. Ωστόσο, θεωρούν αναγκαίο ένα εναρμονισμένο σύστημα επισήμανσης, στη θέση των κατακερματισμένων συστημάτων που εφαρμόζονται σήμερα, προκαλώντας σύγχυση στους καταναλωτές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί εφικτή μια κοινή προσέγγιση, με στόχο να διευκολυνθεί η στρατηγική Farm to Fork (=από τη φάρμα στο πιρούνι), δηλαδή η στροφή προς την υγιεινή διατροφή.

Αξιοσημείωτη είναι η αναφορά των στελεχών της Κομισιόν σε υπάρχουσες μορφές επισήμανσης που εφαρμόζονται ήδη από χώρες της Ε.Ε., όπως η ετικέτα NutrInform Battery (=διατροφική μπαταρία) που η Ιταλία προβάλλει ως το αντίπαλο δέος στο Nutri-Score. Η ιταλική εναλλακτική, σε «μπαταρίες» με αποχρώσεις του γαλάζιου, απλώς καταγράφει τη θερμιδική αξία και την περιεκτικότητα κάθε τροφίμου σε λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, σάκχαρα και αλάτι, σε αντίθεση με την απευθείας βαθμολόγηση του Nutri-Score και τον χρωματικό «στιγματισμό» του προϊόντος.

Τα στελέχη της Επιτροπής αποσαφηνίζουν επίσης στην «Εφ.Συν.» ότι οι ιδιαιτερότητες γεωργικών προϊόντων διατροφής, όπως το ελαιόλαδο, τα προϊόντα με γεωγραφικές ενδείξεις και οι διαφορές στις εθνικές διατροφικές συνήθειες πρέπει να ληφθούν πλήρως υπόψη στην εκτίμηση της Ε.Ε.