Κάρλος Γκοσν: ο «Χουντίνι» του ιαπωνικού ονείρου

Αποστολή, Τόκιο

Η φωτογραφία του Κάρλος Γκοσν, που προβαλλόταν κάθε λίγα δευτερόλεπτα στις οθόνες του μετρό του Τόκιο, ήταν η μόνη εικόνα που διατάρασσε το εορταστικό (και αδιάλειπτα καταναλωτικό) πνεύμα στην ιαπωνική πρωτεύουσα.

Ο άνθρωπος που νεκρανάστησε τη Nissan και οραματίστηκε να κυριαρχήσει στην παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία συνενώνοντας την ιαπωνική εταιρεία με τη Renault και τη Mitsubishi, είχε γίνει καπνός.

Οι πρώτες πληροφορίες, που ακόμα και σήμερα παραμένουν συγκεχυμένες, ανέφεραν ότι διέφυγε κρυμμένος μέσα σε μια θήκη για κοντραμπάσο για τη γενέτειρα των γονιών του -τον Λίβανο- όπου μάλιστα συναντήθηκε αμέσως με τον πρόεδρο της χώρας, Μισέλ Αούν.

Εκεί τουλάχιστον οι άνθρωποι τον αντιμετωπίζουν ακόμα σαν εθνικό ήρωα –κάποτε μάλιστα είχαν εκδώσει και γραμματόσημα με το πρόσωπό του. Αντίθετα στην Ιαπωνία, μια χώρα που ακόμα και σήμερα δυσκολεύεται να κρύψει τον φόβο της για κάθε τι ξένο, ήταν πάντα ο «Αλλος» με το Α κεφαλαίο.

Κάρλος Γκοσν:
Αν δεν σε έχουν αντιμετωπίσει σαν τον κακό της ιστορίας, δεν μπορείς να γίνεις ήρωας. Και όταν γίνεις ήρωας, μπορεί να σε ξαναθεωρήσουν κακό την επόμενη μέρα

H «βασιλεία» του στη Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου ξεκίνησε πριν από δύο δεκαετίες, όταν ανέλαβε τα ηνία της Nissan, και τερματίστηκε στις 19 Νοεμβρίου του 2018 όταν οι ιαπωνικές αρχές τον συνέλαβαν στο αεροδρόμιο Χανέντα του Τόκιο.

Ολα τα στάδια αυτής της θυελλώδους διαδρομής, από την εμφάνισή του σαν από μηχανής θεός μέχρι τη σύλληψή του (με τους εισαγγελείς και την αστυνομία να εισβάλλουν στις αίθουσες επισήμων του αεροδρομίου σαν ήρωες κάποιας αμερικανικής τηλεσειράς) αποτελούσαν μια παρασπονδία για τα αυστηρά ήθη της ιαπωνικής κοινωνίας.

Πέρα από τις εγωκεντρικές και σχεδόν απολυταρχικές κινήσεις του στην προεδρία της Nissan -δύο χαρακτηριστικά που αποτελούν ύβρι για το τοπικό επιχειρηματικό πνεύμα- ο Γκοσν τίναξε στον αέρα όλα τα δεδομένα της μεταπολεμικής οικονομίας της Ιαπωνίας.

Σύντομα έκλεισε πέντε μεγάλα εργοστάσια της Nissan και απέλυσε 21.000 εργαζόμενους. Κυρίως όμως διέκοψε κάθε επαφή με τις περίφημες κοινοπραξίες Keiretsu, που αποτελούσαν τον ακρογωνιαίο λίθο της ιαπωνικής οικονομίας από το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου μέχρι τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα.

Οι κοινοπραξίες Keiretsu αποτελούν ένα σύστημα διασύνδεσης των μεγαλύτερων επιχειρήσεων, οι οποίες μοιράζονται μεταξύ τους πακέτα μετοχών και λειτουργούν η μία ως προμηθευτής αλλά και ως δανειστής της άλλης. To σύστημα των Keiretsu αποτέλεσε τον μηχανισμό με τον οποίο οι ιαπωνικές επιχειρηματικές παραδόσεις αιώνων προσαρμόστηκαν στα χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Για χώρες όμως όπως οι ΗΠΑ αποτελούσαν κόκκινο πανί, αφού εμπόδιζαν τη διείσδυση των δικών τους εταιρειών στη χώρα. Και ο Κάρλος Γκοσν ήταν ένας από τους ταύρους που ανέλαβαν να σκοτώσουν τον Ιάπωνα ταυρομάχο.

Το πρόβλημα για ορισμένους (και η λύση για κάποιους άλλους) ήταν ότι το μοντέλο του CEO της Nissan αρχικά φάνηκε να λειτουργεί με θαυματουργό τρόπο. Η εταιρεία όχι μόνο διασώθηκε, χάρη στην παρέμβαση της Renault που ανέλαβε και το 45% των μετοχών της, άλλα άρχισε να καλπάζει στην παγκόσμια κατάταξη.

Στις αρχές του 2000, όταν η ιαπωνική οικονομία βυθιζόταν στη στασιμότητα, ο Γκοσν έλαβε χαρακτηριστικά ποπ ινδάλματος και τα ιαπωνικά βιβλιοπωλεία γέμιζαν με βιογραφικά και αυτοβιογραφικά βιβλία του.

Ο «αυτοκράτορας» των CEO όμως κατάφερε σύντομα να δημιουργήσει πανίσχυρους εχθρούς εντός και εκτός Ιαπωνίας. Το σχέδιό του για τη συνεργασία και αργότερα την πλήρη συγχώνευση της Nissan με τη Renault και τη Mitsubishi (κάποιοι έβλεπαν και μελλοντική εμπλοκή της Fiat Chrysler) ξεπερνούσε τα όρια μιας τυπικής επιχειρηματικής κίνησης.

Ουσιαστικά απειλούσε όλες τις βεβαιότητες στην παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία και ενέπλεκε τις κυβερνήσεις αλλά και τις οικονομικές ελίτ της Γαλλίας και της Ιαπωνίας – θεωρητικά μάλιστα και της Γερμανίας αφού το νέο επιχειρηματικό σχήμα θα απειλούσε την κυριαρχία της Volkswagen.

Σύμφωνα με τους Financial Times, ισχυρά τμήματα του ιαπωνικού κεφαλαίου ανησυχούσαν ότι ο Γκοσν σχεδίασε μια λεόντειο συμφωνία προς όφελος της Γαλλίας, η οποία θα λειτουργούσε σαν δούρειος ίππος στην εδώ και δεκαετίες ασθμαίνουσα οικονομία της Ιαπωνίας.

Οταν πλέον οι αντίπαλοί του έλαβαν θέσεις μάχης, ήταν εύκολο να εντοπίσουν παρατυπίες και οικονομικά σκάνδαλα δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων με τα οποία ο Γκοσν ενίσχυε οικογενειακές και φιλικές επιχειρήσεις από τη Βραζιλία μέχρι τη Μέση Ανατολή.

Η Ιαπωνία εμπιστεύτηκε πρώτη φορά έναν «ξένο» και αισθάνθηκε προδομένη αλλά και ταπεινωμένη για τον τρόπο με τον οποίο διέφυγε από την 24ωρη παρακολούθηση και τον αυστηρότατο κατ’ οίκον περιορισμό. Οσα θεωρούνταν δεδομένα πριν από δύο δεκαετίες, από τη δομή της οικονομίας μέχρι τη λειτουργία του δικαστικού συστήματος και της αστυνομίας, κλονίζονταν από μια ισχυρή σεισμική δόνηση – από αυτές που ξυπνούν συχνά τους επισκέπτες της Ιαπωνίας.