Από τον Ακάλυπτο στη NASA

Οταν ο Στίβεν Σπίλμπεργκ έπιασε στα χέρια του το σενάριο της ταινίας «Πιάσε με αν μπορείς», με τις περιπέτειες του Φρανκ Αμπαγκνέιλ, γνώριζε ότι θα παρουσίαζε με θετικά χρώματα τον ήρωά του -τον οποίο τελικά υποδύθηκε ο Λεονάρντο Ντι Κάπριο. Ο Αμπαγκνέιλ αποτελεί αυτό που οι Αγγλοσάξονες αποκαλούν imposter (από το λατινικό impostor), δηλαδή έναν άνθρωπο που παρουσιάζεται με τις ιδιότητες κάποιου άλλου, για να εξαπατήσει το ακροατήριό του.

Από τα 15 έως τα 22 χρόνια του, ο Αμπαγκνέιλ υποδύθηκε τον πιλότο, τον γιατρό, τον δικηγόρο και δεκάδες άλλα επαγγέλματα, καταφέρνοντας να αποσπάσει από τα θύματά του εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Αεροπορικές εταιρείες υπολογίζουν ότι πέταξε δωρεάν για περίπου ένα εκατομμύριο μίλια και έμεινε σε ορισμένα από τα ακριβότερα ξενοδοχεία σε όλο τον κόσμο.

Αφού πέρασε μερικά χρόνια σε φυλακές της Ευρώπης (όπου εκκρεμούσαν τουλάχιστον δέκα διεθνή εντάλματα σύλληψης), επέστρεψε στις ΗΠΑ και προσελήφθη από τους διώκτες του. Σήμερα, είναι σύμβουλος και εκπαιδευτής στο FBI σε θέματα απάτης, ενώ προσφέρει υπηρεσίες και στον ιδιωτικό τομέα.

Ανάλογη αναγνώριση και θαυμασμό είχε κερδίσει στα μέσα του 20ού αιώνα ο Φέρντιναντ Ντεμάρα, τις περιπέτειες του οποίου υποδύθηκε ο Τόνι Κέρτις στην ταινία «The Great Impostor», του 1961. Ο Ντεμάρα είχε παρουσιαστεί μεταξύ άλλων σαν κληρικός, μηχανικός, βοηθός σερίφη, ερευνητής σε θέματα καρκίνου, δικηγόρος και εκδότης.

Στον πόλεμο της Κορέας, τον βρίσκουμε στο αντιτορπιλικό HMCS Cayuga του καναδικού πολεμικού ναυτικού να προσποιείται τον χειρουργό. Οταν μάλιστα κλήθηκε να χειρουργήσει 16 Κορεάτες τραυματίες, λέγεται ότι κλείστηκε στην καμπίνα του και διάβασε στα γρήγορα ένα εγχειρίδιο γενικής χειρουργικής, με το οποίο πραγματοποίησε τις επεμβάσεις, χωρίς να πεθάνει κανένας από τους ασθενείς.

Χαρακτηριστικά θρύλου είχε αποκτήσει μερικά χρόνια νωρίτερα και ο Βίκτορ Λάστινγκ, ο οποίος έμεινε στην Ιστορία ως «ο άνθρωπος που πούλησε τον πύργο του Αϊφελ». Το 1925, ο Λάστινγκ συγκάλεσε μυστική σύσκεψη Γάλλων επιχειρηματιών, στους οποίους παρουσιάστηκε σαν κρατικός αξιωματούχος.

Αφού τους εξήγησε ότι η κυβέρνηση αδυνατεί να αντεπεξέλθει στα έξοδα συντήρησης του μνημείου, κατάφερε να πουλήσει τον πύργο σαν παλιοσίδερα, εισπράττοντας όχι μόνο το σύνολο του ποσού, αλλά και μια επιπλέον μίζα για την «προνομιακή» αντιμετώπιση ενός επιχειρηματία. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια του εξασφάλισε ότι το θύμα δεν κατήγγειλε ποτέ την απάτη στις αρχές και έτσι ο Λάστινγκ επιχείρησε να πουλήσει τον πύργο του Αϊφελ και δεύτερη φορά, σχέδιο που απέτυχε την τελευταία στιγμή, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τη χώρα για να αποφύγει τη σύλληψη.

Ενώ, όμως, οι τρεις προαναφερθέντες απατεώνες έγιναν απλώς θρύλοι στις χώρες τους, ένας άλλος «παπατζής» μετατράπηκε σε εθνικό ήρωα. Το 1906, ο Βίλχελμ Βόιτ, ένας τσαγκάρης στο Βερολίνο, φόρεσε μια μεταχειρισμένη στολή αξιωματικού και συγκρότησε ένα μικρό σώμα από στρατιώτες και χαμηλόβαθμους αξιωματικούς, οι οποίοι δέχτηκαν να τον ακολουθήσουν χωρίς να ζητήσουν περισσότερες διευκρινίσεις. Μαζί κατέλαβαν το δημοτικό μέγαρο της περιοχής Κόπενικ του Βερολίνου, από όπου ο Βόιτ «κατάσχεσε» 4.002 μάρκα -αφήνοντας, σαν γνήσιος Γερμανός, και τη σχετική απόδειξη.

Παρά το γεγονός ότι ο δράστης συνελήφθη ένα μήνα αργότερα, η φήμη του έφθασε γρήγορα μέχρι το Λονδίνο, όπου ο βρετανικός Τύπος τον παρουσίασε ως απόδειξη των στερεοτύπων για την πειθήνια υποταγή των Γερμανών στο μιλιταριστικό καθεστώς του κάιζερ Γουλιέλμου Β'. Ο τελευταίος, πάντως, του απένειμε χάρη δύο χρόνια μετά τη σύλληψή του, ενώ το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του Βερολίνου τού έστησε ένα άγαλμα, μόλις τέσσερις ημέρες μετά την αποφυλάκισή του.

Η νοτιοανατολική Μεσόγειος έχει τη δική της ιδιαίτερη σχέση με τους impostor. Εδώ γεννήθηκε άλλωστε ο Δίας, που μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή για μια νύχτα με τη Δανάη, αλλά και ο Καραγκιόζης, που παρουσιαζόταν σαν γιατρός, δάσκαλος, φούρναρης (ακόμη και αστροναύτης).

Στην Ελλάδα, μέχρι και ο τηλεοπτικός «Ακάλυπτος» φαίνεται ότι ενεργοποίησε μια ευαίσθητη χορδή του εθνικού υποσυνείδητου. Γιατί λοιπόν η Ελένη Αντωνιάδου, που φαίνεται να εξαπάτησε δεκάδες δημοσιογράφους και βραβεύτηκε από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., ενώ εξυμνήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ, αντιμετωπίζεται με τόση εχθρότητα;

Θα μπορούσαμε να αποδώσουμε την κριτική στον σεξισμό μιας πατριαρχικής κοινωνίας, η οποία αντιμετωπίζει συχνά τους άντρες σαν «καταφερτζήδες», αλλά αποδίδει τον τίτλο της «απατεώνισσας» στις γυναίκες. Μια δεύτερη εξήγηση είναι ότι δεν αποτελεί δα και κανένα κατόρθωμα να ξεγελάσεις τον ελληνικό δημοσιογραφικό κόσμο, ο οποίος δεν φημίζεται για τη διασταύρωση των πηγών του.

Ισως όμως ο βασικότερος λόγος είναι ότι η Αντωνιάδου δεν πίστεψε πραγματικά στον ρόλο της και αγνόησε τη σημαντικότερη συμβουλή που είχε δώσει κάποτε ο Φέρντιναντ Ντεμάρα: «Ποτέ να μην εισέρχεσαι στον τομέα κάποιου άλλου. Να φτιάχνεις τον δικό σου». Αν προσπαθήσεις, εξηγούσε ο ίδιος, να αναρριχηθείς σε μια υπάρχουσα επιτροπή, θα δημιουργήσεις εχθρούς. Γι' αυτό, να φτιάχνεις τις δικές σου επιτροπές.

Σε κάθε περίπτωση, σε μια χώρα που ο μέσος πολίτης ενηλικιώνεται πιστεύοντας ότι η NASA θα είχε καταρρεύσει εάν δεν ήταν γεμάτη από Ελληνες επιστήμονες, κάποιος πρέπει να βρεθεί να κοροϊδέψει τα κορόιδα.