Η μητέρα όλων των μαχών για τη διαμοιραστική οικονομία

«Είστε μισθωτός ή ελεύθερος επαγγελματίας;» Για αιώνες η απάντηση σε αυτό το ερώτημα ήταν προφανής και συνεπώς εύκολο να απαντηθεί. Στα χρόνια της διαμοιραστικής οικονομίας, όμως, οι εργοδότες κατάφεραν να εξαφανίσουν αυτή τη διαχωριστική γραμμή, μετονομάζοντας τους υπαλλήλους τους σε συνεργάτες.

Εταιρείες όπως η Uber υποστηρίζουν ότι λειτουργούν απλώς σαν μεσάζοντες ανάμεσα σε έναν ελεύθερο επαγγελματία, ο οποίος πουλά την εργατική του δύναμη (π.χ. ως οδηγός αυτοκινήτου ή διανομέας κάποιου προϊόντος), και στον πελάτη που την αγοράζει.

Το αποτέλεσμα ήταν να δημιουργήσουν αυτοκρατορίες με εκατομμύρια υπαλλήλους, οι οποίοι προσφέρουν και συντηρούν μόνοι τους τα μέσα παραγωγής, εργάζονται ανασφάλιστοι, χωρίς επιδόματα διακοπών ή ασθενείας και δεν έχουν το δικαίωμα να ενταχθούν σε συνδικάτα (ειδικά στις ΗΠΑ, κάθε μορφή συλλογικής διεκδίκησης από ελεύθερους επαγγελματίες διώκεται από την εργατική νομοθεσία σαν δημιουργία καρτέλ με στόχο τον καθορισμό των τιμών).

Το νέο μοντέλο εργασίας, το οποίο στην πραγματικότητα είναι μια παραλλαγή των πιο ακραίων μορφών εκμετάλλευσης, που κυριαρχούσαν στα χρόνια της Πρώτης Βιομηχανικής Επανάστασης, υιοθετείται σταδιακά και από παραδοσιακές εταιρείες του χώρου, όπως π.χ. η εταιρεία μεταφορών Fedex, που βαφτίζουν τους υπαλλήλους τους «εξωτερικούς συνεργάτες και υπεργολάβους».

Μια νέα νομοθεσία όμως που ψηφίστηκε στην Καλιφόρνια και βρίσκεται στο στάδιο της τελικής έγκρισης από τον κυβερνήτης της Πολιτείας, έρχεται να κλείσει τα παραθυράκια της εργατικής νομοθεσίας που επιτρέπουν αυτό το φαινόμενο. Συγκεκριμένα, ένας εργαζόμενος θα θεωρείται υπάλληλος εάν η δραστηριότητά του ελέγχεται από την εταιρεία και εάν η απασχόλησή του παίζει κεντρικό ρόλο στις δραστηριότητες της επιχείρησης.

Οι οδηγοί της Uber, παραδείγματος χάριν, όχι μόνο εξαρτώνται από την εταιρεία για τις «κούρσες» που πραγματοποιούν και μπορούν να «απολυθούν» από την εταιρεία εάν δεν υπακούουν σε συγκεκριμένους κανόνες, αλλά χωρίς αυτούς ουσιαστικά δεν υπάρχει καν η επιχείρηση.

Στην καρδιά της αντιπαράθεσης βρίσκεται και η έννοια του λεγόμενου νεκρού χρόνου, δηλαδή του χρόνου στον οποίο οι εργαζόμενοι περιμένουν μέχρι να λάβουν την επόμενη παραγγελία, και από τον οποίο οι εταιρείες αντλούν το μεγαλύτερο ποσοστό υπεραξίας. Σε αντίθεση με τους κανονικούς εργαζομένους που πληρώνονται έναν κατώτατο μισθό για την αναμονή τους, οι «συνεργάτες» της διαμοιραστικής οικονομίας προσφέρουν αυτό τον χρόνο δωρεάν στην εταιρεία (φανταστείτε έναν πυροσβέστη που πληρώνεται μόνο για τις ώρες της κατάσβεσης μιας πυρκαγιάς ή ένα γιατρό στα επείγοντα περιστατικά που αμείβεται όχι για τη βάρδια αλλά μόνο για όσα λεπτά νοσηλεύει κάποιον ασθενή). Πρακτικά η νέα νομοθεσία θα προσφέρει σε έναν οδηγό της Uber κατώτατο μισθό 12 δολαρίων την ώρα από περίπου 3 δολάρια την ώρα που λαμβάνει σήμερα.

Οι μεγάλες εταιρείες του χώρου, όπως η Uber και η Lyft, ετοιμάζουν ήδη την αντεπίθεσή τους σε δύο επίπεδα. Κατ’ αρχάς θα οδηγήσουν την αντιπαράθεση με τους υπαλλήλους τους στα δικαστήρια, όπου θα επιχειρήσουν να ακυρώσουν στην πράξη την εφαρμογή το νέου νόμου. Η μεγάλη μάχη όμως θα δοθεί με έναν τρόπο ο οποίος μαζί με το μέλλον της εργασίας ίσως να κρίνει και το μέλλον της δημοκρατίας.

Οι εταιρείες διαμοιρασμού πιστεύεται ότι έχουν ήδη συγκεντρώσει τουλάχιστον 90 εκατομμύρια δολάρια, τα οποία θα χρησιμοποιήσουν για να παραπέμψουν το ζήτημα σε κάποιου είδους τοπικό δημοψήφισμα. Ουσιαστικά πρόκειται για χρήματα που θα χρησιμοποιηθούν σε διάφορες μορφές προπαγάνδας (από διαφημιστικά μηνύματα έως εξαγορά πολιτικών και influencers, δηλαδή ανθρώπων με μεγάλη επιρροή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) ώστε αρχικά να συγκεντρωθούν υπογραφές και τελικά να στηθούν κάλπες για την ακύρωση της νομοθεσίας.

Δυστυχώς, στο παρελθόν, αρκετές επιχειρήσεις προπαγάνδας μεγάλων εταιρειών απέδωσαν καρπούς. Οι πολυεθνικές των φαρμάκων και του ευρύτερου κλάδου υγείας έπεισαν μεγάλο τμήμα του πληθυσμού των ΗΠΑ ότι δεν πρέπει να δεχθεί το σχέδιο καθολικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Αντίστοιχα το 2018 εταιρείες real estate στην Καλιφόρνια δαπάνησαν δεκάδες εκατομμύρια δολάρια και τελικά έπεισαν τους ψηφοφόρους να ακυρώσουν τη λεγόμενη «πρόταση 10», η οποία θα τερμάτιζε τις ανεξέλεγκτες αυξήσεις στις τιμές των ακινήτων.

Οι εταιρείες της οικονομίας του διαμοιρασμού γνωρίζουν ότι εάν η νομοθεσία της Καλιφόρνιας βρει μιμητές σε άλλες Πολιτείες αλλά και στην Ευρώπη και την Ασία, θα σημάνει το τέλος της ακραίας άντλησης υπεραξίας που πραγματοποιούν σήμερα. Η χρεοκοπία ίσως χτυπήσει δυνατά την πόρτα εταιρειών όπως η Uber, η οποία ούτως ή άλλως δεν κατάφερε ποτέ στην ιστορία της να παρουσιάσει κέρδη και μόνο το δεύτερο τετράμηνο του 2019 έχασε 5,2 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η μάχη της Καλιφόρνιας είναι μια σύγχρονη εκδοχή του κινήματος για οκτάωρη εργασία που συντάραξε το Σικάγο το 1886. Και άλλη μια φορά η εργατική Πρωτομαγιά ίσως να έρθει από εκεί που δεν το περιμένεις… τις ΗΠΑ.