Μια «Χρυσή Αρκτος» που κάπως μας αφορά…

Με φόντο την τραγωδία στη Γάζα, τον πόλεμο στην Ουκρανία, την άνοδο της Ακροδεξιάς, το πιο πολιτικό κινηματογραφικό φεστιβάλ στην Ευρώπη δεν μπορούσε παρά να αντανακλά όλους αυτούς τους πυρηνικούς κραδασμούς. Και πράγματι η φετινή 74η Μπερλινάλε (15-25/2) ξεκίνησε με συγκεντρώσεις, συνθήματα («Υπερασπιστείτε τη Δημοκρατία») και πανό υπέρ της απόφασης των διοργανωτών να μην προσκληθούν στο φεστιβάλ βουλευτές του ακροδεξιού AfD, ειδικά μετά τις πρόσφατες αποκαλύψεις για σκοτεινά σχέδια του κόμματος, που απεργάζεται μαζικές απελάσεις μεταναστών. Συνεχίστηκε χωρίς ρωσική ταινία και φέτος στο πρόγραμμα. Με ξεκάθαρες τοποθετήσεις κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αλλά με αμηχανία για τη στάση του Ισραήλ στη Γάζα. Με την απουσία των Ιρανών σκηνοθετών της ενταγμένης στο Διαγωνιστικό Τμήμα ταινίας «Μy Favourite Cake», που δεν κατάφεραν να πάνε στο Βερολίνο, αφού τους είχε επιβληθεί απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. Με την πολιτική επιλογή του σκηνοθέτη Αγιο Τσαλιτάμπα, από την Γκάνα, να αποσύρει την ταινία του από το πρόγραμμα Forum Expanded, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τη στάση της Γερμανίας υπέρ του Ισραήλ. Και ολοκληρώθηκε επιλέγοντας για δεύτερη χρονιά να δώσει τη «Χρυσή Αρκτο» σε ένα ντοκιμαντέρ που κι αυτό κρύβει έναν πολιτικό, ηχηρά αντι-αποικιακό, συμβολισμό: Διότι το 67λεπτο «Dahomey», της ταλαντούχας Γαλλοσενεγαλέζας Ματί Ντιόπ, αφορά τον επαναπατρισμό -τον Νοέμβριο του 2021- στη Νιγηρία των πρώτων 26 έργων τέχνης που ανήκουν στα «Μπρούτζινα του Μπενίν», του αφρικανικού Βασιλείου του Νταχομέι, είχαν λεηλατηθεί από τις αποικιακές γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις και βρίσκονταν για περισσότερο από έναν αιώνα σε μουσεία του Παρισιού.

Κι έτσι το «Dahomey» -με θέμα που εγείρει και ελληνικούς συνειρμούς- γίνεται το δεύτερο ντοκιμαντέρ, μετά το περσινό νοτιοαφρικανικό «Breathe Umphefumlo» του Μαρκ Ντόρνφορντ-Μέι, που αποσπά την υψηλότερη διάκριση του Φεστιβάλ του Βερολίνου. Βραβεύοντας μια ταινία που θέτει ξεκάθαρα ένα φλέγον θέμα σε μια εποχή που θέλει να ευαγγελίζεται ότι είναι μετα-αποικιακή, η κριτική επιτροπή, υπό την προεδρία της Μεξικανοκενιάτισσας ηθοποιού Λουπίτα Νιόνγκ’ο, ακολούθησε και ως προς αυτήν της την επιλογή την πολιτική παράδοση της «Μπερλινάλε». Το ίδιο έκανε και η βραβευμένη Ματί Ντιόπ στην ευχαριστήρια ομιλία της: «Ως Γαλλοσενεγαλέζα κινηματογραφίστρια αφρικανικής καταγωγής, επέλεξα να βρίσκομαι ανάμεσα σε εκείνους που αρνούνται να ξεχάσουν, που αρνούνται την αμνησία ως μέθοδο. Την πρώτη φορά που αναρωτήθηκα πώς θα έδειχνε στην πραγματικότητα μια παλιννόστηση, οραματίστηκα έναν ήχο, μια συχνότητα, κάτι που τρέμει σα σεισμός… Ηταν ο ήχος ενός τοίχου που κατέρρεε, ενός τοίχου σιωπής και άρνησης, τον οποίο πρέπει να γκρεμίσουμε συλλογικά. Για να χτίσουμε από την αρχή, πρέπει να αποκαταστήσουμε. Και τι σημαίνει αποκατάσταση; Η απόδοση δικαιοσύνης», είπε, εκφράζοντας την αλληλεγγύη της «προς τους Σενεγαλέζους που αγωνίζονται για τη δημοκρατία και τη\ δικαιοσύνη». Και όχι μόνον. Συνέχισε εκφράζοντας την αλληλεγγύη της και τη στήριξή της στον λαό της Παλαιστίνης.

Κατά τ' άλλα την Αργυρή Αρκτο - Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής απέσπασε το «Α Traveler's Νeeds», του Κορεάτη Χονγκ Σαν Σου, που, με σταθερή παρουσία στις Μπερλινάλε, κατέγραψε την τέταρτη κατά σειρά διάκρισή του στον θεσμό. Το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής πήρε το παράδοξο sci-fi «L' Empire» του Μπρουνό Ντιμόν. Το Βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας πήγε στον Νέλσον Κάρλος ντε λος Σάντον Αριας για το «Pepe», στο οποίο ένας ιπποπόταμος αφηγείται πώς ο Πάμπλο Εσκομπάρ τον μετέφερε στην Κολομβία. Βραβείο Σεναρίου πήρε το τρίωρης διάρκειας «Dying» (του Ματίας Γκλάσνερ). Βραβείο Α' Ανδρικού Ρόλου κέρδισε ο Σεμπάστιαν Σταν για το «A Different Man», του Ααρον Σίμπεργκ, και Β' Ρόλου η Εμιλι Γουάτσον για το «Small Things Like These», του Τιμ Μίλαντς, που είχε ανοίξει δυναμικά τη φετινή Μπερλινάλε μ' έναν «συγκλονιστικό», όπως επέμεναν οι ανταποκρίσεις, Κίλιαν Μέρφι στον ρόλο ενός συντετριμμένου πατέρα, που γίνεται μάρτυρας μιας απάνθρωπης εκμετάλλευσης, στην Ιρλανδία του 1985. Ο Μέρφι πάντως έμεινε εκτός αυτών των βραβείων –αν και παρεμπιπτόντως ο ίδιος πήρε το Α' Ανδρικού– στα-προπομπό των Οσκαρ-βραβεία SAG του Σωματείου των Αμερικανών Ηθοποιών για το «Oppenheimer», που έσκισε κυριολεκτικά στην 30ή τελετή απονομής. Βραβείο Καλλιτεχνικού Επιτεύγματος κέρδισε ο διευθυντής Φωτογραφίας Μάρτιν Σλαχτ για το «The Devil’s Bath», τη folk horror ταινία των Σεβερίν Φιαλά & Βερόνικα Φρανζ.

Στην Μπερλινάλε συμμετείχαν –να θυμίσουμε– και δύο ελληνικές ταινίες. Στο τμήμα Encounters συμμετείχε το «Arcadia» του Γιώργου Ζώη, ψυχολογικό δράμα μυστηρίου, με τους Αγγελική Παπούλια και Βαγγέλη Μουρίκη στον ρόλο ενός ζευγαριού εγκλωβισμένου σε μια δυσλειτουργική σχέση. Στο τμήμα Berlinale Special συμμετείχε αντίστοιχα το 14ωρο πειραματικό φιλμ «exergue - on documenta», του Δημήτρη Αθυρίδη, το οποίο, με αφορμή τις προετοιμασίες του καλλιτεχνικού διευθυντή της documenta 14, Ανταμ Σίμτσικ, για την έκθεση τότε σε Κάσελ και Αθήνα, θέτει καίριους προβληματισμούς για τα όρια της τέχνης σ' έναν κόσμο που βρίσκεται σε βαθιά πολιτική, πολιτισμική και υπαρξιακή κρίση.