Ρήγιλλα ή Ρηγίλλη ονομαζόταν η κόρη του Αγγελου Μπενιζέλου και της Σηρίγης Παλαιολογίνας, η μετέπειτα κυρά των Αθηνών, η επαναστάτρια, η οραματίστρια, η οσιομάρτυρας, η Αγία Φιλοθέη.
Η ζωή της στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα του 16ου αιώνα έχει μυθιστορηματική πλοκή. Μια πρωτοπόρος της εποχής, μια γυναίκα-σύμβολο που έδρασε ενάντια σε όλους τους κανόνες και τα στερεότυπα, υψώνοντας το ανάστημά της όχι μόνο απέναντι στην εξουσία του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, αλλά και στην αδικία.
Η ταινία «Φιλοθέη, η Αγία των Αθηνών» της Μαρίας Χατζημιχάλη-Παπαλιού, που κάνει πρεμιέρα στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (Κυριακή 3/3), είναι δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ.
Μέσα στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής αφηγείται τους αγώνες της Αγίας Φιλοθέης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών, μιλάει για όσους έσωσε και φυγάδευσε ανεξάρτητα από θρησκεία και εθνότητα, για τα κοινόβια, τα σχολεία γυναικών, τα εργαστήρια χειροτεχνίας, τα νοσοκομεία και τα ησυχαστήρια που ίδρυσε δαπανώντας την τεράστια προσωπική περιουσία της καθώς πρέσβευε «Πίστις άνευ έργων, νεκρά εστί».
Η Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού από την πρώτη ταινία της «Ο αγώνας των τυφλών» (1976, ντοκουμέντο-καταγγελία για τα δικαιώματα των ανθρώπων με προβλήματα όρασης) υπηρετεί με συνέπεια -και με διακρίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό- τον χώρο του ντοκιμαντέρ είτε μιλάει για την κατάσταση των γυναικών («Γυναικεία Πορτραίτα») είτε παρουσιάζει τόπους-μνημεία (Λυκία, Μακεδονία, Ηπειρος κ.ά.), είτε προσωπικότητες όπως ο Νέλσον Μαντέλα κ.ά.
Στήνει την κάμερά της απέναντι στην Ιστορία και στους κοινωνικούς αγώνες, ιδιαίτερα των ανθρώπων με αναπηρία, στο πλευρό των οποίων έχει σταθεί ποικιλοτρόπως καθώς ήταν η ιδρύτρια και καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Εmotion Pictures - Ντοκιμαντέρ και Αναπηρία.
Η καινούργια ταινία γυρίστηκε με χορηγό το Κτήμα Χατζημηχάλη και έχει τη στήριξη της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO και του Κέντρου UNESCO για τις Γυναίκες και την Ειρήνη στα Βαλκάνια.
«Δεν θέλω ποτέ ο αγώνας να τελειώνει με τις ταινίες μου. Εξάλλου η τέχνη είναι ο τρόπος να συνεχιστεί η ζωή. Με την Ελληνική Εθνική Επιτροπή της UNESCO είχαμε συνεργαστεί στη "Φιλάνθρωπο ειρήνη", το αντιπολεμικό ντοκιμαντέρ με τον Νέλσον Μαντέλα. Η ιστορία της Αγίας Φιλοθέης και οι αγώνες της αντανακλούν αξίες για τις οποίες αγωνίζεται η UNESCO. Οπότε και θα συνεργαστούμε ξανά, για να οργανώσουμε δράσεις προκειμένου να αποτελέσει το παράδειγμά της έμπνευση για το σήμερα» λέει η σκηνοθέτις στην «Εφ.Συν.» .
• Η Αγία Φιλοθέη ήταν μια επαναστάτρια της εποχής της;
Ναι, ήταν μια επαναστάτρια. Οι προσωπικές, ηθικές και κοινωνικές αξίες της ξεπερνούσαν τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις της εποχής της. Στην αθλιότητα της ελληνικής κοινωνίας του 16ου αιώνα τόλμησε να φέρει μια κοινωνική ανατροπή απέναντι στην οθωμανική εξουσία. Πρόσφερε καταφύγιο σε γυναίκες κακοποιημένες ή έγκυες, έκθετες στον λιθοβολισμό.
Ελευθέρωσε άντρες και γυναίκες από τα σκλαβοπάζαρα, τους φυγάδεψε ή τους κράτησε ελεύθερους να ζήσουν από τη δική της γη, ανεξάρτητα από τη θρησκεία και την εθνικότητά τους. Πρώτη οραματίστηκε και πάλεψε για τη μόρφωση της γυναίκας ιδρύοντας το πρώτο σχολείο γυναικών, κάτι που χρειάστηκε να περάσουν αιώνες στη Δύση μέχρι να πραγματωθεί. Η επανάστασή της δεν ήταν ένα βίαιο γεγονός. Είχε πρότυπό της τα κοινόβια της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας του 1ου αιώνα, τις πρώτες κομμούνες της Ιστορίας.
• Ποια ήταν η αφετηρία σας για να γυρίσετε την ταινία;
Στις ταινίες μου με ελκύει η Ιστορία. Στη ζωή της Αγίας Φιλοθέης με εντυπωσίασε η γενναιότητά της, η πίστη και οι αγώνες της, αλλά και ότι η δράση της αποτελεί για πολλούς άγνωστο κομμάτι της Ιστορίας του τόπου μας.
Ταυτόχρονα ήταν μια πρόκληση να ανακαλέσω στο σήμερα τη ζωή μιας γυναίκας που πρώτη τόλμησε να αντισταθεί στον ισχυρότερο σουλτάνο, τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή, στη σκληρότερη περίοδο της Τουρκοκρατίας καθορίζοντας την πορεία της Αθήνας.
• Ενοχλούσε τόσο, ώστε εκτός από τους Τούρκους να την καταδιώξουν και οι χριστιανοί;
Μην ξεχνάμε τις συνθήκες της εποχής. Οι Οθωμανοί δεν ανέχονταν τη δράση μιας γυναίκας που αγωνιζόταν για την ισοτιμία στη ζωή όλων των ανθρώπων. Οσον αφορά μερικούς ομόθρησκούς της, οικονομικά και άλλα συμφέροντα επικράτησαν στις επιλογές τους, καθώς άλλοι αποσκοπούσαν στην περιουσία της και άλλοι ήθελαν να τα έχουν καλά με το κατεστημένο.
• Ποιο ήταν το σημείο που σας δυσκόλεψε περισσότερο στην κινηματογράφηση του ντοκιμαντέρ για μια τόσο μακρινή εποχή;
Δυστυχώς δεν έχει διασωθεί σχεδόν κανένας από τους χώρους που είχε δημιουργήσει η Αγία Φιλοθέη. Το μόνο που διατηρήθηκε είναι το πατρικό της σπίτι, το οποίο πρόσφατα ανακαινίστηκε, και κάποια μετόχια. Οι νεότεροι Ελληνες δεν σεβάστηκαν την κληρονομιά αυτών των ανθρώπων.
Προτίμησαν οι Αθηναίοι και οι εκκλησιαστικοί άντρες τους στα τέλη του 19ου αιώνα να γκρεμίσουν ό,τι είχε απομείνει, για να χτίσουν επάνω το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, ίσως και από λανθασμένη εκτίμηση. Κατά συνέπεια σε πολλά σημεία έγινε χρήση ψηφιακών μέσων, ενώ στήθηκαν δραματοποιημένες σκηνές με τη συμμετοχή ηθοποιών, τόσο επαγγελματιών όσο και ομάδας κατοίκων της Αταλάντης όπου πραγματοποιήθηκε μέρος των γυρισμάτων.
Info: Σενάριο-σκηνοθεσία: Μαρία Χατζημιχάλη-Παπαλιού. Διεύθυνση φωτογραφίας: Βαγγέλης Κουλίνος. Μοντάζ: Γιάννης Τσιτσόπουλος. Μουσική: Μάριος Αριστόπουλος. Ερευνα: Γεώργιος Τσούπρας, δρ Θεολογίας. Προβολές: 3/3, στις 20.00, αίθουσα «Παύλος Ζάννας»-Ολύμπιον, 6/3 στις 13.00, αίθουσα «Τζον Κασσαβέτης»-Αποθήκη 1 - Λιμάνι.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας