Η Ελληνική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων

Στις 28/5/2024, στην αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του κρατικού Μεγάρου Μουσικής, η Ελληνική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων (ΕΛΣΟΝ) έδωσε μια συναυλία με συμμετοχή του βιολιστή/αρχιμουσικού Μάικλ Μπάρενμποϊμ. Η ΕΛΣΟΝ, σήμερα Φιλοξενούμενη Ορχήστρα Νέων του ΜΜΑ, ιδρύθηκε το 2017 από τον κλαρινετίστα/αρχιμουσικό Διονύση Γραμμένο με στόχο τον εντοπισμό, την εκπαίδευση και την ανάδειξη ταλαντούχων νέων Ελλήνων μουσικών στο συμφωνικό και οπερατικό ρεπερτόριο. Μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εθνικών Ορχηστρών Νέων (European Federation of National Youth Orchestras), η ΕΛΣΟΝ υποστηρίζεται από το Κοινωφελές Ιδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, τη Βουλή των Ελλήνων, την Τράπεζα της Ελλάδος, την Aegean Airlines και το ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρεταννία». Στη συναυλία της 28/5, κλιμάκιο 19 μουσικών έπαιξε ουσιαστικά δίχως αρχιμουσικό τέσσερα έργα για ορχήστρα εγχόρδων σαφώς διαφορετικού στίγματος από το ρεπερτόριο του ρομαντισμού και του μεσοπολεμικού μοντερνισμού. Ας πούμε εδώ ότι η ηχοχωρητικότητα της συγκεκριμένης αίθουσας υπήρξε οριακή για το μέγεθος του ήχου του συνόλου. Παρ’ όλα ταύτα οι εντυπώσεις που αποκομίσαμε ήσαν άριστες.

Η βραδιά ξεκίνησε με τη νεανική «Συμφωνία για έγχορδα αρ.10» (1823) του Μέντελσον, έργο στο οποίο η ήδη υπογραφή του 14χρονου συνθέτη αναδύεται αναγνωρίσιμα από μια γραφή που πατά με σεβασμό αλλά όχι δουλικά στα πρότυπα των μεγάλων του κλασικισμού και του πρώιμου ρομαντισμού. Ιδανικός συνδυασμός αψεγάδιαστου συντονισμού, τονικής ακρίβειας, αιχμηρότητας και τεταμένης, νεανικής ορμής στο ξετύλιγμα της φραστικής αλλά επίσης γλυκύτητα και ευγένεια έκφρασης στις ατμοσφαιρικές, λυρικές παραγράφους εμφύσησαν ζωή και απρόσμενο ενδιαφέρον στη συμβατικής γλώσσας παρτιτούρα. Ακολούθησαν δύο συνθέσεις με χαρακτήρα κοντσέρτου, στις οποίες η ΕΛΣΟΝ συνόδευσε τον βιολιστή Μάικλ Μπάρενμποϊμ. Γιος του διάσημου Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ και της πιανίστριας Ελένα Μπασκίροβα, ο 39χρονος μουσικός είναι σολίστ του βιολιού και της βιόλας και καθηγητής της βερολινέζικης διαπολιτισμικής μουσικής «Ακαδημίας Μπάρενμποϊμ-Σαΐντ» που ίδρυσαν το 1917 ο Αργεντινοϊσραηλινός πιανίστας/αρχιμουσικός πατέρας του και ο Αμερικανοπαλαιστίνιος φιλόσοφος και κριτικός λογοτεχνίας Εντουαρντ Σαΐντ. ΕΛΣΟΝ και Μπάρενμποϊμ συνέπραξαν στο σύντομο «Ροντό για βιολί και ορχήστρα εγχόρδων», D 438 (1816) του Σούμπερτ και στην «Πένθιμη μουσική για βιόλα και έγχορδα» (1936) του Πάουλ Χίντεμιτ. Το πρώτο δόθηκε νηφάλια και μαλακά με έμφαση στην αβίαστη εκφορά της λυρικής φραστικής του σολιστικού οργάνου, είτε πρόκειται για το ονειρικό, εναρκτήριο Adagiο είτε για το παιχνιδιάρικο, χορευτικής ζωντάνιας Allegro giusto με τις –πάντα κόσμιες!– α λα Μότσαρτ δεξιοτεχνικές κορυφώσεις. Αναμενόμενα και ταιριαστά, η δεύτερη σύνθεση, λόγω γραφής και διαθέσεων, προσεγγίστηκε τελείως διαφορετικά. Στην ερμηνεία πρωταγωνίστησαν το τονικά αψεγάδιαστο, εκφραστικό παίξιμο της βιόλας από τον Μπάρενμποϊμ αλλά και η τεταμένη εγρήγορση και η άνεση με την οποία οι νέοι μουσικοί ανταποκρίθηκαν στον διάλογο με αυτόν. Η αγέλαστη, πένθιμη διάθεση της μουσικής προσεγγίστηκε με ευγένεια και βάθος συναισθήματος.

Ολο το δεύτερο μισό της βραδιάς αφιερώθηκε στη «Σερενάτα για έγχορδα» (1875) του Ντβόρζακ, έργο στο οποίο κυριαρχεί η εγκόλπωση του «εθνικού» παραδοσιακού στοιχείου στο περιβάλλον της κεντροευρωπαϊκής μουσικής του ρομαντισμού. Επ’ ουδενί απλοϊκή μουσική παρά την εκπληκτική μελωδική της αμεσότητα και γενναιοδωρία, η πενταμερής σύνθεση με τις συνεχείς εναλλαγές παίχτηκε κατά πώς της ταιριάζει: με σταθερά εστιασμένο, ευανάγνωστα διάφανο ήχο, με διακριτικά τονισμένο το ρυθμικό στοιχείο ανάλογα με το ήθος κάθε μέρους, με εύπλαστη, ρευστή φραστική με ευαίσθητο λύγισμα της μελωδικής γραμμής, προσεγμένο διαχωρισμό των φράσεων μέσω στίξεων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης η αδιάλειπτη προσήλωση των νέων μουσικών εγγυήθηκε αφ’ ενός την άκρα διαφάνεια, ένθεν και εσωτερική ζωντάνια του ήχου, αφ’ ετέρου την ωραία απόδοση των έντονων μεταπτώσεων στις διαθέσεις: από νωχελική, παθητική ονειροπόληση σε παλλόμενη από παροντική ζωντάνια χορευτική κινητικότητα, από νοσταλγική καταβύθιση σε γεμάτη ευφορία, καταδιωκτική διέγερση κοκ.

Με τέτοιους μουσικούς και τέτοια υψηλού επιπέδου δουλειά –και αφοσίωση!– κάποιος ξεχνά για λίγο την απαισιοδοξία για το μέλλον της κλασικής μουσικής. Γενικώς και ειδικά στην Ελλάδα.