Κάθε επανάσταση είναι ένας εμφύλιος πόλεμος

Στην περίπτωση του βιβλίου Νέα ιστορία της Γαλλικής Επανάστασης, η Jourdan θέτει μια προκείμενη στην έρευνά της: πως είναι απαραίτητο για την κατανόηση των γεγονότων των επαναστατικών ετών, και ιδιαιτέρως όσων αφορούν το φαινόμενο που ονομάστηκε «Τρομοκρατία», να επανεκκινήσουμε «από το μηδέν». Αλλά και πως είναι εξίσου αναγκαίο να δεχτούμε και να έχουμε πάντοτε κατά νου ότι η εθνική ιστοριογραφία υπηρετεί συχνά συγκεκριμένους σκοπούς, και πιο συγκεκριμένα πως από το 1815 δημιούργησε έναν μύθο εθνικών καταβολών από τον οποίο αποκλείονταν αναφορές στον εθνικό διχασμό, δηλαδή στα φαινόμενα της εμφυλιακής συγκρουσιακής κατάστασης. Αυτή η αποσιώπηση αποτελεί για την ιστορικό ένα λάθος θεμέλιο στη θεωρητική κατασκευή της επιστημονικής έρευνας.

Σε όλη την έκταση του βιβλίου γίνεται φανερή η πρόθεση της προαναφερθείσας «επανεκκίνησης από το μηδέν». Ακόμη και η γλώσσα είναι προσεκτικά επιλεγμένη, αφού νοείται ως ένας φορέας που καθορίζει την ιστορική γνώση: έτσι η Jourdan κρίνει ότι ο όρος «Τρομοκρατία» είναι μεροληπτικός και έχει αρνητικές συνδηλώσεις, τη στιγμή που ορθότερο θα ήταν να μιλήσουμε για «εμφύλιο πόλεμο», για μια βαθιά «εσωτερική σύγκρουση» όπου όλοι φέρουν τις ευθύνες που τους αναλογούν με την εμπλοκή τους στα γεγονότα.

Μια άλλη ενδιαφέρουσα πρόταση της ιστορικού είναι το να μελετηθεί η Γαλλική Επανάσταση μέσα από μια σύγκριση γεγονότων που συντάραξαν την Ευρώπη και την Αμερική, με στόχο να αρθούν οι κοινοτοπίες της γαλλικής ιστοριογραφίας και να κατανοηθούν βαθύτερα οι δρώσες δυνάμεις των εξελίξεων: όπως τονίζει, η Αγγλία αποκάλεσε «εμφύλιο» την πρώτη αληθινή επανάσταση της περιόδου 1642-1651, ενώ και οι ΗΠΑ έκαναν το ίδιο για τη σύρραξη που αποκαλούν «Εμφύλιο Πόλεμο», πράγμα που οι περισσότεροι Γάλλοι ιστορικοί αποφεύγουν συστηματικά.

Συγχρόνως η Jourdan θέτει στο προσκήνιο και το ζήτημα της μελέτης των εξωτερικών σχέσεων της Γαλλίας με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, αλλά και των επαναστατών με ξένους φορείς επαναστατικών ιδεών οι οποίες επέδρασαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Αυτή είναι μια παραγνωρισμένη παράμετρος στη γαλλική ιστοριογραφία, η οποία πρωτίστως τείνει να βλέπει στους Ευρωπαίους πατριώτες ως απλές μαριονέτες «στα χέρια μακιαβελικών πολιτικών», που επιδίωκαν την προώθηση των συμφερόντων τους στη Γαλλία ή το προσωπικό όφελος εις βάρος του «Μεγάλου Εθνους».

Ολα αυτά τα στοιχεία βέβαια θα πρέπει να μελετηθούν παράλληλα με τις αλλαγές των θεσμών, τις ιδεολογικές μετατοπίσεις των διαφόρων παρατάξεων, τις αποφάσεις που παίρνονται λόγω των εκάστοτε συγκυριών, τις περίπλοκες διαπραγματεύσεις και τους διαρκώς μεταμορφούμενους συσχετισμούς δυνάμεων, αλλά και το χάος, το ανυπολόγιστο, ανεξέλεγκτο χάος του πολέμου.

Το βιβλίο της Jourdan κατορθώνει να θέσει ερωτήματα και να δημιουργήσει προοπτικές που αφορούν όχι μόνο τη γαλλική, αλλά κάθε εθνική ιστοριογραφία και ιδιαιτέρως την ιστοριογραφία που αφορά επαναστάσεις και εμφυλίους πολέμους. Ειδικά για εμάς στην Ελλάδα το ενδιαφέρον, όπως γίνεται κατανοητό, είναι μεγαλύτερο τη στιγμή που τα ανοιχτά ζητήματα ερμηνείας των γεγονότων του 20ού αι. δεν έχουν καταλαγιάσει και συχνά δεν έχουν ερμηνευτεί με τη δέουσα ψυχραιμία και επιστημονική απόσταση.

Εξάλλου, όπως τονίζει η Jourdan, «ο εμφύλιος πόλεμος δεν είναι κατ’ ανάγκη συνώνυμος με την προσφυγή στα όπλα και με μάχες. Στο αρχικό στάδιο, ή σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι ένας υποβόσκων πόλεμος, ο οποίος εκφράζεται με εμφύλια διχόνοια και με εσωτερικές αντιπαραθέσεις. Είναι αυτό που η Nicole Loraux, ακολουθώντας Ελληνες συγγραφείς, αποκαλεί στάσις – δηλαδή διάσπαση της πόλης».