Οταν προσπάθησαν να κάνουν τον Παναγιώτη Τέτση... «Τετσούλη»

Η έκθεση του Παναγιώτη Τέτση με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, που εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη, αποτελεί σημαντικό σταθμό στα εικαστικά χρονικά.

Ολη η ζωή του, σαν φεγγαρόφωτο που λάμπει ή σαν αξέχαστο ηλιοβασίλεμα, αναδεικνύεται μέσα από τα 160 έργα που παρουσιάζονται στην έκθεση. Τη μεγάλη συλλογή των έργων του χάρισε στην Πινακοθήκη επί διεύθυνσης Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, την οποία υπεραγαπούσε.

Η εξαίρετη επιμελήτρια της έκθεσης, Εφη Αγαθονίκου, χώρισε σε ενότητες την καλλιτεχνική του διαδρομή. Κάθε συναπάντημα του κορυφαίου ζωγράφου με την τέχνη, στις διάφορες εποχές, είναι σημαδεμένο από το παρελθόν, αλλά εμπνευσμένο και από το παρόν.

Ξεχωριστή θέση κατέχουν τα πορτρέτα φίλων του ζωγράφου. Επικεντρώνονται στην «εμμονική» ματιά. Μοντέλα που κάθονται, στέκονται όρθια, βλέποντας τις κόρες από τα μάτια τους καθαρά, και κυρίως τα χέρια. Ο Τέτσης έλεγε ότι η προσωπικότητα του ανθρώπου είναι τα χέρια του. Ανάμεσά τους και το πολυσυζητημένο πορτρέτο της Αννας Παναγιωταρέα με την τυπική του υπογραφή. Ενα πορτρέτο διαφορετικό. Ζωγραφισμένο σε χαρτί. Παστέλ. Από φωτογραφία. Σαν να το παρατάει με τρεις μολυβιές. Ενα χέρι άνευρο. Δεν υπάρχει βλέμμα. Μια λοξή ματιά, που άλλοι την ερμηνεύουν αινιγματική, άλλοι σκληρή, σκοτεινή. Με ένα άσπρο φόρεμα, σαν νυφικό εκτός εποχής. Δεν σου προκαλεί τη συναισθηματική ένταση που σε διαπερνά στα άλλα έργα του. Εργο αφαιρετικό. Καταλαβαίνεις ότι ο ζωγράφος το έφτιαξε από υποχρέωση, πιεσμένος.

Γιατί όμως τόση αγανάκτηση; Τόσες διαμαρτυρίες; Μήπως με μια πιο ψύχραιμη εξήγηση καταλήξουμε ότι ο διακεκριμένος ζωγράφος κάτι θέλει να δείξει; Οταν ζωγραφίζει ένα πορτρέτο ξεκινάει από μέσα προς τα έξω. Αυτό δεν το ολοκληρώνει. Το αποδίδει χωρίς συναίσθημα. Με μια λοξή ματιά. Μήπως το προόριζε για θέμα διδασκαλίας; Μάλιστα η εικονιζόμενη, για να αποκρύψει την ανυπαρξία του περιεχομένου, το στολίζει με μια προκλητική, εκθαμβωτική κορνίζα, που θυμίζει εποχή Λουδοβίκων. Αν ζούσε ο ζωγράφος, μάλλον θα έφερνε αντίρρηση. Το ζωγράφισε αποστασιοποιημένος από την ίδια. Είναι ένας τρόπος να δείξει την άποψή του για το μοντέλο. Το ανολοκλήρωτο μάλλον σημαίνει «άφησέ με ήσυχο».

Κάθε ζωγράφος έχει το μέγεθός του. Ο Τέτσης είναι τεράστιος. Το να κρίνουμε όμως την έκθεση μόνο από ένα πορτρέτο είναι άδικο. Βλέπουμε το δέντρο και όχι το δάσος.

Το θλιβερό δεν είναι το πορτρέτο αλλά ότι στον κατάλογο της έκθεσης, σε ένα συγκεχυμένο κείμενο που υπογράφει η Αννα Παναγιωταρέα, αποκαλεί τον Τέτση... Τετσούλη. Δεν συναισθάνεται άραγε ότι αυτή η προσφώνηση είναι προσβλητική, υποτιμητική! Υπάρχει τόση έλλειψη σεβασμού στον Ακαδημαϊκό, καθηγητή, ζωγράφο! Οφείλω να εκφράσω τη θλίψη και τη δυσαρέσκειά μου για τη λέξη «Τετσούλης», από αγάπη, θαυμασμό και σεβασμό στο κύρος και στη σοβαρότητά του.

Οπως αναφέρει η ίδια, δεν αποδέχτηκε ο Τέτσης να αναλάβει τη βιογραφία του. Αραγε γιατί; Αναρωτιέμαι μήπως ήταν διαφορετικοί οι κόσμοι τους; Ανεξάρτητα από την ακρίβεια ή όχι των ισχυρισμών της, αν ερμήνευσε με εσφαλμένο τρόπο την ευγένεια ενός ξεχωριστού ανθρώπου και τον αποκαλούσε «Τετσούλη», φαίνεται ξεπέρασε τα όρια της ευπρέπειας. Ισως γι’ αυτό τη ζωγράφισε με τρεις πινελιές σε ένα χαρτί δηλώνοντας έτσι: «αμάν και πότε να απαλλαγώ».