Αιώνας 21ος

Tελικά ο εικοστός πρώτος αιώνας φαίνεται να είναι χειρότερος από τον εικοστό σε ό,τι αφορά την ευημερία των λαών ή, τουλάχιστον, μια υποφερτή διαβίωση, χωρίς κρατική καταπίεση και αυταρχισμό, χωρίς διακρίσεις φύλου, θρησκείας, ιδεολογίας, χωρίς πολέμους. Αντί να εκπολιτιστούν οι κοινωνίες, βλέπουμε να εκβαρβαρίζονται, αποδεχόμενες ασμένως μάλιστα τούτη την εξέλιξή τους.

Γίνονται αποδεκτά θρησκευτικά δόγματα και ακραίες ιδεολογίες, όπως εθνικισμός, ρατσισμός, ναζισμός -ο κοινός νους υποχωρεί μπροστά ίσως στη λαίλαπα των [ανερμήνευτων] μνημονίων, του ολοένα διευρυνόμενου χάσματος μεταξύ πλουσίων-φτωχών, της αδυναμίας των πολιτικών κομμάτων να αντιπροτείνουν μια λύση. Φαίνεται πως οι κοινωνίες έχουν κουραστεί από την ίδια τη μικρότητά τους, την ανασφάλειά τους, τη ραθυμία τους, την απροθυμία τους να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους.

Εχουμε εθιστεί στην ασχήμια, στην απαξίωση των έργων τέχνης, στην «ελευθερία» του ατομικισμού, στο σμπαράλιασμα της παράδοσης, που κουβαλάει την τραγικότητα του ανθρώπου, είτε το θέλει είτε όχι [η παράδοση]. Σπανίζουν οι ώρες της χαράς, της συμμέθεξης, του χορού σωμάτων και πνευμάτων, όλο και συρρικνώνεται ο έρωτας ως νέο, ανυψωτικό, επίπεδο ψυχισμού -και χάνονται οι παρέες, στην αύρα των οποίων φτερούγιζαν οι νέες ιδέες, τα νέα έργα των ανθρώπων, η άδολη συντροφιά, η φιλία. Καταντήσαμε να θεωρούμε ως ριζοσπαστικό το αυτονόητο -δεν υπάρχει μεγαλύτερη κατάντια για την Πολιτεία και τον πολιτισμό. Δύσκολο να αποβάλει κανείς τον εθισμό στην ασχήμια διότι βάλλεται πανταχόθεν από αυτήν: από τον ευτελισμό του λόγου και της εικόνας στην τηλοψία, από την ανερμήνευτη οξύτητα του λόγου που ακούγεται στο ελληνικό Κοινοβούλιο, από τα ισχνά ελληνικά των βουλευτών, από την αδιαφορία για το περιβάλλον, από την έλλειψη σεβασμού στους θεσμούς. Πώς να δει την ομορφιά;

Η μόνη κινητήρια δύναμη να επιστρέψουν οι κοινωνίες από την εξορία τους είναι η πείνα -το μόνο θηρίο που τις τρομάζει. Στις δυτικές κοινωνίες λίγοι είναι αυτοί ακόμη που γνωρίζουν πού μπορεί να φτάσει ο άνθρωπος, σε τι θηριωδίες, όταν η πείνα τον κυριεύει. Δεν ξέρω πόσοι θα είναι στο εγγύς μέλλον. Πρέπει λοιπόν να έλθει αντιμέτωπος κανείς με την ολική πείνα για να ταρακουνηθεί, να ξεσηκωθεί, να αντιστρέψει την πραγματικότητα των ολίγων; -Εννοείται εδώ η πραγματικότητα την οποία διαμορφώνουν οι ολίγοι του πλούτου και της εξουσίας. Με τέτοιο βάρος πώς να στοχαστούν οι κοινωνίες; Πώς να αγαπήσουν την ευθύνη, το καθήκον, την υποχρέωση, την αξιοπρέπεια; Βάζουν μπροστά τα δικαιώματα και κρύβονται, υβρίζοντας, πίσω από άδικο, κατ' αυτές, δίκαιο. Οι συνειδήσεις σμικρύνονται, γίνονται κακές και [λιγότερο] καλές. Κι έτσι επικρατούν τα δόγματα, ο σκοταδισμός [παρά το «άπλετο» φως της πληροφορικής].

Οταν όμως είσαι πολύ καιρό στην εξορία, κάποια στιγμή ξεχνάς τον τόπο καταγωγής, παύεις να μιλάς τη γλώσσα των προγόνων, αρνείσαι να επιστρέψεις στον τόπο σου -ίσως γιατί ούτε στον τόπο σου ένιωθες καλά. Εικοστός πρώτος αιώνας: θλίψη -και τρόμος για τις μέρες του· και για αυτές που έχουν έλθει αλλά και για αυτές που έρχονται.