Ψυχρό παραπέτασμα

Για οικονομία του τίτλου συνδύασα το επίθετο της μίας με το ουσιαστικό της άλλης, των δυο δυναστικών περιφράσεων, που για μισό αιώνα ταλάνισαν την ανθρωπότητα, απεβίωσαν μια στιγμή, ενταφιάστηκαν επισήμως και αιφνιδίως βρικολάκιασαν: το Σιδηρούν Παραπέτασμα και ο Ψυχρός Πόλεμος. Πάνω που πηγαίναμε να τα ξεχάσουμε και τα δυο. Μας θυμήθηκαν αυτά και πετάχτηκαν από τις σελίδες της Ιστορίας σαν κακοί δράκοι του παραμυθιού, έτοιμοι πάλι να σπείρουν, να θερίσουν, να αλωνίσουν, να λεηλατήσουν, να διαμοιράσουν, να θύσουν και να απολύσουν. Ετοιμοπόλεμοι…

Σημείωνα στην προηγούμενη Τρίτη Ματιά (5.3.22) για το «Σιδηρούν παραπέτασμα», το «νέο σιδηρούν παραπέτασμα» ανάμεσα στη Ρωσία και τον «πολιτισμένο κόσμο», όπως είπε, αμέσως με την εισβολή, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ότι πρώτος που μίλησε για «Σιδηρούν παραπέτασμα», για την τότε Σοβιετική Ενωση, ήταν ο «πατέρας της νίκης» Ουίνστον Τσόρτσιλ, στην ιστορική ομιλία του, στο Φούλτον των ΗΠΑ, 5 Μαρτίου 1946 «ιστορική», διότι θεωρήθηκε απαρχή του Ψυχρού Πολέμου.

Δεν παρέλειψε να αναφερθεί στο (νέο) «Σιδηρούν παραπέτασμα» και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, προσφάτως, από τη Βαρσοβία του (παλαιού) «Σιδηρού παραπετάσματος». Να ξέρουμε δηλαδή ότι μας πουλάνε για φρέσκα μπαγιάτικα καρβέλια. Προσωπικά, εδώ που φτάσαμε, ουδόλως θα εκπλαγώ αν, αύριο-μεθαύριο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν σαλπίσει από το… λιτοδίαιτον του Κρεμλίνου ή από κάποια… καλύβην του: «Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε»…

Εν πάση περιπτώσει, να ευθυμήσουμε και λίγο –τούτες τις μέρες της άφατης πίκρας που πάει ασορτί με την αγωνία για το αύριο όλων μας– το Σιδηρούν παραπέτασμα και ο Ψυχρός πόλεμος, ως εκφράσεις, προϋπήρξαν του «Σιδηρού παραπετάσματος» και του «Ψυχρού πολέμου». Το πρώτο το συναντάμε, πρώτη φορά, ως μεταφορά, στη θρησκεία του Ισραήλ, στο ιερό Ταλμούδ των Εβραίων.

Για να φτάσει στον Τζόρτσιλ πέρασε από σαράντα κύματα. Επικρατέστερο το… θεατρικό: Από τα μέσα του 18ου αιώνα, ξεκινώντας από το Βασιλικό Θέατρο στο Λονδίνο, για να μην καίγονται τα θέατρα (ξύλινα τα περισσότερα μέρη, ιδίως σκηνή και παρασκήνιο), μετατρέψανε την αυλαία (έως τότε πάνινη, συνήθως βελούδινη) σε μεταλλική (iron curtain σιδηρούν παραπέτασμα!), ώστε να απομονώνεται, για περισσότερη ασφάλεια, η σκηνή από την αίθουσα αναλόγως –για ασφάλεια από κλοπή– έπραξαν πολλά εμπορικά καταστήματα: κατέβαζαν μεταλλικά ρολά τουτέστι, σιδηρά παραπετάσματα. Απλά είναι τα πράγματα. Η πολιτική τα περιπλέκει.

Πρώτος που χρησιμοποίησε τη λέξη μεταφορικά, σε συνδυασμό με τη Σοβιετική Ενωση, ήταν ένας ιδιόρρυθμος Ρώσος συγγραφέας, θεολόγος, φιλόσοφος, ο Βασίλι Ροζάνοφ (πέθανε, διαμαρτυρόμενος, εκουσίως από ασιτία σε μοναστήρι), σε βιβλίο του (1918) που κυκλοφόρησε στα αγγλικά (1919) και, υποτίθεται, είχε διαβάσει ο Τσόρτσιλ. Προπαγανδιστικά ωστόσο, στη χρήση του όρου προηγήθηκε αρκετά του Τσόρτσιλ ο διαβόητος υπουργός Προπαγάνδας των ναζί, Γιόζεφ Γκέμπελς.

Οσο για τον «Ψυχρό πόλεμο», πρώτη αναφορά συναντάμε (ελλείψει άλλων στοιχείων…) στον πολύ Τζορτζ Οργουελ, του «1984» και της «Φάρμας των ζώων», τον όρο «cold war», στο δοκίμιό του «You and the Atomic Bomb», εφημερίδα «Tribune», 19 Οκτωβρίου 1945. Σκέφτομαι τι μπορεί να έγραφε σήμερα, για τα τωρινά «Σιδηρούν παραπέτασμα» και «Ψυχρός πόλεμος», ο διορατικός αυτός άνθρωπος, που αν ζούσε τον «καιρό των προφητών» θα ήταν κάτι σαν προϊστάμενος αν και, είμαι βέβαιος, μάλλον θα τον προβλημάτιζε η διάκριση. «Κάτι πάνε να μου σκαρώσουν πάλι οι… μεγάλοι αδελφοί» θα έλεγε…

ΥΓ. Τη φωτογραφία τράβηξα προ 15νθημέρου από την αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Η επιβλητική χρυσοποίκιλτη ρωσική εκκλησία του Παρισιού μπροστά στον ταπεινό Πύργο του Αϊφελ. Αναρωτιέμαι, ποιο από τα δυο πρέπει να λείψει!