Στο παρκάκι

Ηταν στο παρκάκι, απέναντι στα δικαστήρια της Ευελπίδων. Εκατό μέτρα από τη φρουρούμενη πύλη. Κοντά στην κίτρινη σειρά των ταξί. Μπροστά στους δικηγόρους, κυρίως, θαμώνες των υπαίθριων καφενείων. Οχι μετανάστης. Ούτε άστεγος. Ενας καλοντυμένος κύριος. Είχε ανοίξει το φερμουάρ από το παντελόνι του και πότιζε έναν θάμνο. Χωρίς την παραμικρή ντροπή. Δεν θα επιχειρήσω να κάνω το ψυχογράφημά του. Δεν γνωρίζω τα παιδικά του χρόνια, το μορφωτικό ή το οικονομικό του επίπεδο ούτε την ιατρική του καρτέλα. Αλλά αυτή η έλλειψη αιδούς μπροστά στα δικαστήρια μου έφερε στον νου μια ιστορία από τον Πλάτωνα, που, πάντως, κάποιες φορές –όπως στον διάλογο Γοργίας– τιμούσε το λεξιλόγιο του Αριστοφάνη, επιτρέποντας και σε μας να ξεκινούμε από ταπεινά, για να μιλήσουμε για τα άλλα.

Στον διάλογο για τον οποίο μιλώ, τον Πρωταγόρα, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. Εδώ, ο νέος ακόμη Σωκράτης αντιπαρατίθεται πολιτισμένα στον σημαντικότερο από τους σοφιστές, υποστηρίζοντας ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να λειτουργήσει όσο οι πολίτες της θα γνωρίζουν μεν ο καθένας το επάγγελμά του, αλλά δεν θα έχουν σπουδάσει την πολιτική. Στο επιχείρημα αυτό, ο Πρωταγόρας απαντά με έναν φιλοσοφικό μύθο: του εξηγεί ότι ο Δίας, για να ξεπεράσει αυτό το πρόβλημα, κατοίκησε στην ψυχή όλων των ανθρώπων δύο θεές, την Αιδώ και την Δίκην. Αυτές είναι που εγγυώνται την ύπαρξη και τη συνοχή των πόλεων, προφυλάσσοντάς τες από τη νόσο και την αποσύνθεση.

Αιδώς και Δίκη. Η αιδώς αντιπαρατίθεται στην αν-αίδεια, όπως και η συγγενική της αισχύνη στην αν-αισχυντία. Μια γνωστή λαϊκή έκφραση, όταν η αναίδεια και η αναισχυντία προσβάλλουν μπροστά στα μάτια μας το Δίκιο, είναι ότι ο δράστης είναι «ξετσίπωτος», δηλαδή η τσίπα, η επιδερμίδα του, δεν ανατριχιάζει βλέποντας ή και πράττοντας το αισχρό και το άδικο. Που, όμως, πλήττουν πράγματα σημαντικότερα από τη -σημαντική- ευπρέπεια στους δρόμους ή οπουδήποτε αλλού.

Η αιδώς και η δίκη δεν διασύρονται μόνον στους δρόμους. Διασύρονται και σε κάθε νοσηρό περιστατικό σε κάθε τομέα της ζωής μας, στην Ελλάδα και αλλού. Και δολοφονούνται, όχι μόνον μεταφορικά, όλες τις φορές που ξεσπούν περιστατικά βίας. Οταν τα θύματα είναι γυναίκες, κάτι που συμβαίνει όλο και πιο συχνά, έχοντας εξελιχθεί σε «επιδημία», χαρακτηρίζονται ως γυναικοκτονίες και αποδίδονται στην επιβίωση της πατριαρχίας. Οι όροι είναι σωστοί, αλλά δεν μπορούν να καλύψουν όσα άλλα συμβαίνουν. Από τα «μικρά», όπως η δολοφονία ενός παιδιού «διότι ήταν άτακτο» και έπρεπε να συμμορφωθεί, ώς τα «μεγάλα», τον Τρίτο Παγκόσμιο που η φιλοπόλεμη προπαγάνδα θέλει και ωθεί να ξεκινήσει στην Ουκρανία, η αναισχυντία και η αδικία μάς απειλούν κατά πρόσωπο.