Πάρκο ή Μονόπολη; Η «ανάπλαση» της ΔΕΘ και οι αρνητές της κλιματικής προσαρμογής

Η Εκθεση για πολλές γενιές Θεσσαλονικιών ήταν το τέλος του καλοκαιριού, τα πυροτεχνήματα και η μαύρη μπίρα. Ενας γλυκός φθινοπωρινός επαρχιωτισμός μιας άλλης εποχής, όταν ακόμη υπήρχαν οι εποχές. Τώρα, στο μάτι της κλιματικής κρίσης, με το καλοκαίρι-κόλαση και τα πρωτοβρόχια-κυκλώνες, το φθινόπωρο φθίνει, όπως όλα τα μεταίχμια. Μαζί του και το φολκλόρ της Εκθεσης που στο μεταξύ πήρε άλλη στράτα, έγινε επιτυχημένη εταιρεία, αλλά απόμεινε παράταιρη στο κέντρο μιας πόλης με τεράστια προβλήματα συγκοινωνίας, ρύπανσης και εκκωφαντική έλλειψη πάρκων και οξυγόνου (από τις τελευταίες σε αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο, διεθνώς). Γι’ αυτό και από παλιά συζητείται το προφανές: η ΔΕΘ να μετεγκατασταθεί εκτός κέντρου, όπως γίνεται στις περισσότερες πόλεις του κόσμου. Η ιδέα υιοθετήθηκε από όλους αλλά ξεχάστηκε στην οικονομική κρίση, για να επανέλθει, ακολουθώντας το κύμα των τερατικών «αναπλάσεων» στη μεταμνημονιακή χώρα (Ελληνικό κ.λπ.), με όχημα το υπερταμείο, ιδεολογία real estate και αισθητική Ντουμπάι.

Τα δύο σχέδια

Η «αναπτυξιακή» λύση της «επί τόπου ανάπλασης της ΔΕΘ» που προωθείται από την κυβέρνηση και τη διοίκηση του δήμου προβλέπει στην καρδιά της τσιμεντούπολης 5 θηριώδη νέα κτίρια, άρα τόνους επιπλέον τσιμέντου, επιπλέον ρύπους και κυκλοφοριακό φόρτο. Προσπερνώ τα θολά οικονομικά και τις κουτοπονηριές του υποσχόμενου πρασίνου που αυξομειώνεται κατά το δοκούν, προκειμένου να βαφτιστούν τα παρτέρια «μητροπολιτικό πάρκο». Τακτικές αναμενόμενες σε μια πόλη που με το Μετρό, το FlyOver κ.λπ. έχει νιώσει για τα καλά το δούλεμα και την κερδοσκοπία. Στην περίπτωση της ΔΕΘ, εντυπωσιάζει ωστόσο η εμμονή στη βλαχομπαρόκ αντίληψη ότι αναπτυξιακό είναι μόνο ό,τι συμβαίνει στην κεντρική πλατεία! Από την άλλη, το αντίπαλο σχέδιο, «Μητροπολιτικό Πάρκο και μετεγκατάσταση», είναι και η πρόταση της κοινής λογικής: οι βαριές εκθεσιακές λειτουργίες της ΔΕΘ να πάνε στη Σίνδο και στη σημερινή έκταση να δημιουργηθεί, επιτέλους, ένα κανονικό μητροπολιτικό πάρκο, ένας ζωτικός πνεύμονας μέσα στην ασφυξία.

Υπάρχει όμως κάτι ακόμη πιο εντυπωσιακό: το πώς παραβλέπεται ο μεγαλύτερος κίνδυνος απ’ όλους, αυτός της βεβαιωμένης πλέον κλιματικής κρίσης, ειδικά στην περιοχή μας, με τα ρεκόρ υψηλής θερμοκρασίας να σπάνε το ένα πίσω απ’ το άλλο και τις προβλέψεις των κλιματικών μοντέλων να δείχνουν ραγδαία επιδείνωση στα επόμενα χρόνια. Η κλιματική προσαρμογή θα έπρεπε να είναι λοιπόν το κύριο μέλημα των τοπικών κοινωνιών, αυτών τουλάχιστον που ακόμη δίνουν χώρο στον ορθό λόγο. Ολες οι επενδυτικές προσεγγίσεις, αν όντως ενδιαφέρονται για το δημόσιο συμφέρον και την πολύπαθη «βιωσιμότητα», θα έπρεπε να έχουν την κλιματική συνθήκη μπροστά απ’ όλα, αφού ακόμη και με οικονομικούς όρους έχει αποδειχθεί ότι η απορρύθμιση στο κλίμα μπορεί να μειώσει κατά 50% την οικονομική ανάπτυξη.

Αντ’ αυτού, βλέπουμε παγκοσμίως να επικρατούν οι αρνητές της κλιματικής κρίσης, με κορύφωση την εκλογή Τραμπ, κι από κοντά οι αρνητές της κλιματικής προσαρμογής, δηλαδή οι αμετανόητες δυνάμεις της αγοράς που αποδέχονται μεν κατ’ όνομα την κρίση, αλλά στην ουσία τη χρησιμοποιούν ως ακόμη μια ευκαιρία κερδοφορίας. Business as usual, με τις ίδιες αναπτυξιακές ιδεοληψίες, ωσάν να μην έχει αλλάξει τίποτα.

Αυτή είναι και η βασική πολιτική επιλογή της κυβέρνησης στη μεσογειακή μας χώρα, που βρίσκεται κυριολεκτικά στη δίνη του κυκλώνα, με τις εναλλαγές πλημμύρας-ξηρασίας να έχουν ασύμμετρα ενταθεί. Στις πληγές που ήδη άνοιξαν (Θεσσαλία, Εύβοια, Δαδιά κ.ά.) η θεραπεία ακόμη αγνοείται, ενώ οι υποδομές κλιματικής ανθεκτικότητας δεν υφίστανται ούτε ως σκέψη. Στις δε πόλεις -καλή ώρα- οι πλημμύρες θα συνεχίσουν να περνάνε πάνω από τα μπαζωμένα ποτάμια, ενώ τα καλοκαίρια προβλέπονται επιεικώς εφιαλτικά.

Ενδεικτικά, στη γειτονιά μας, ο ρυθμός αύξησης της θερινής θερμοκρασίας είναι ήδη κατά 50% μεγαλύτερος από τον παγκόσμιο μέσο όρο και οι καύσωνες αναμένεται να αυξηθούν κατά έναν μήνα ώς το 2050 και κατά δύο μήνες ώς το τέλος του αιώνα. Αν σε αυτήν τη δυστοπία προστεθεί και το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας, επαυξημένο από τα κλιματιστικά και τους ρύπους των «αναπλάσεων» τύπου ΔΕΘ, καταλαβαίνει κανείς την ανάγκη, σε επίπεδο συναγερμού, για κινητοποίηση των πολιτών.

Η πολιτική πρόταση

Η αρχή στη Θεσσαλονίκη έγινε: μια από τα κάτω συμμαχία πολιτών, κινήσεων και συλλογικοτήτων καταθέτει εμπεριστατωμένη πρόταση και διεκδικεί, με τις υπογραφές των δημοτών, τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος (https://parkodeth.gr/). Ενα υπόδειγμα δημοκρατίας στην πράξη, που αξίζει να στηριχθεί και να αποτελέσει μοντέλο πολιτικής πρακτικής, με τρόπους σύγχρονους και έξω απ’ τα κλισέ.

Γιατί όταν οι τεκτονικές αλλαγές στο περιβάλλον επιβάλλουν την αλλαγή του παραδείγματος και στις πολιτικές των χρήσεων γης, όταν πόλεις σαν το Παρίσι και τη Βαρκελώνη επενδύουν εκατοντάδες εκατομμύρια σε πράσινες λύσεις, εδώ κάποιοι επιμένουν να παίζουν Μονόπολη, χτίζοντας βαριές εγκαταστάσεις και δεκαώροφα ξενοδοχεία στους τελευταίους εναπομείναντες δημόσιους χώρους.

Το πού θα βρεθούν τα λεφτά, η ερώτηση-παγίδα σε όλες τις περιπτώσεις που προτείνονται λύσεις κόντρα στα επιχειρηματικά συμφέροντα, είναι φυσικά η λάθος ερώτηση. Γιατί απ’ τη μια έχεις την ανάσα της πραγματικής ζωής κι απ’ την άλλη χρεοκοπημένες ιδεοληψίες που διακινούνται πλέον με λεφτά Μονόπολης. Χωρίς κανένα αντίκρισμα…

*Καθηγητής Υδατικών Πόρων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας