Βίλι Μπραντ - Προοδευτικοί λόγοι

Δημοκρατία. «Στις πρώτες μου κυβερνητικές δηλώσεις είχα πει ότι θέλαμε να δοκιμάσουμε περισσότερη δημοκρατία, προσθέτοντας μάλιστα δηκτικά ότι η δημοκρατία μας δεν βρισκόταν στο τέλος της, αλλά μόλις τώρα άρχιζε πραγματικά. Μια κακόβουλη εκστρατεία με τον ισχυρισμό ότι θα καταποντίζαμε τη δημοκρατία, κι ένα συμπίλημα κατηγοριών στον εσωτερικό τομέα βρήκε περιορισμένη ανταπόκριση».

Κοινωνική δικαιοσύνη-παιδεία-μεταρρυθμίσεις-εξίσωση των φύλων. «Η κοινωνική δικαιοσύνη ήταν ο κολοφώνας των μεταρρυθμίσεων και βέβαια ήταν αδιανόητη χωρίς αλλαγές στον χώρο της παιδείας. Είναι πάντως αναμφισβήτητο ότι η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που θέσαμε σε κίνηση άλλαξε το πρόσωπο της κοινωνίας μας. Εξασφάλιση ισότητα ευκαιριών. Ζητήσαμε να εφαρμοστεί η κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα επιταγή για κοινωνική δικαιοσύνη. Ηταν προσδοκίες που συμμερίζονταν μεγάλα ονόματα της πνευματικής Γερμανίας (Γκίντερ Γκρας, Χάινριχ Μπελ, Βάλτερ Γενς) και που εκφράστηκαν κατ’ αρχάς με τις μεταρρυθμίσεις στον τομέα της δικαιοσύνης.

Η περίοδος των μεταρρυθμίσεων ξεκίνησε και με τον εκσυγχρονισμό του σεξουαλικού ποινικού δικαίου. Το κράτος δεν μπορούσε να θεσπίζει την κοινωνική ηθική και το παλιό βιολί για την αμαρτία και τον εξιλασμό της ήταν πια ξεπερασμένο. Προσπαθήσαμε να φέρουμε πίσω στους κόλπους της κοινωνίας ανθρώπους παραμερισμένους όχι από δικό τους λάθος αλλά από τις συμπτώσεις της ζωής (στον χώρο των εργατών, των αγροτών και των υπαλλήλων).

Ηταν φυσικά αδύνατον να μιλά κανείς για νέα κοινωνική πολιτική αποφεύγοντας την εξίσωση ανδρών και γυναικών. Το ζήτημα έπρεπε να προωθηθεί κυρίως στον τομέα της κοινωνικής πολιτικής. Διαφορετικά η εξίσωση θα έμενε υπόθεση μόνο των ευκατάστατων. Πιστεύαμε στη συμμετοχή των εργαζομένων στη λήψη αποφάσεων και στις ευθύνες. Η αναθεώρηση του νόμου περί λειτουργίας των μεγάλων επιχειρήσεων και περί εκπροσώπησης των εργαζομένων δεν ικανοποίησε τα συνδικάτα, αναγνωρίστηκε όμως σαν μεγάλο βήμα προς τα εμπρός.

Σημειώνεται ότι η πνευματική Γερμανία συστρατεύθηκε με τις προσπάθειές μας για διασφάλιση της ειρήνης, ζωογόνηση της δημοκρατίας και κοινωνική αλλαγή».

ΜΜΕ και χρήμα. «Οι φιλικές μας σχέσεις (με τον γνωστό συντηρητικό εκδότη Αξελ Σπρίνγκερ) υπέστησαν πλήγμα όταν ζητήθηκε η συγκατάθεσή μου για την ίδρυση τηλεοπτικού καναλιού από τους εκδότες. Το κόμμα εξάλλου είχε γενικά επιφυλάξεις για την ιδιωτική τηλεόραση. Το χρήμα έπαιξε τον ρόλο του, όχι όμως το ’72 για πρώτη φορά. Είχε ρεύσει ήδη μετά τις εκλογές του ’69 μια και, κατά το ρωμαϊκό ρητό, δεν μυρίζει κι άσχημα: non olet. Πριν από τον σχηματισμό της κυβέρνησης το φθινόπωρο του ’69 γινόταν λόγος για οικονομικές προσφορές σε αποστάτες. Επαναλάμβαναν αμέτρητες φορές ότι θέλουμε να εγκαταλείψουμε τη Δύση και ότι δουλεύουμε για τον κομμουνισμό».

Προστασία περιβάλλοντος. «Είχα συμπεριλάβει τα προβλήματα του περιβάλλοντος στον προεκλογικό αγώνα προκαλώντας τις ειρωνείες των ρεαλιστών κάθε πολιτικής χροιάς. Είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί αργήσαμε να λάβουμε υπόψη τους μεγάλους οικολογικούς κινδύνους. Προσπάθησα να κάνω σαφές ότι ήταν το κατ’ εξοχήν επείγον ζήτημα της εσωτερικής πολιτικής».

Φοιτητικές εξεγέρσεις. «Παρακολούθησα με προσοχή τη φοιτητική εξέγερση στις αρχές Μαΐου κιόλας του 1968 στη Γαλλία. Τα γεγονότα στο Βερολίνο με είχαν θορυβήσει. Ο θάνατος του φοιτητή Μπένο Ονεζοργκ κατά την επίσκεψη του σάχη τον Ιούνιο του ’67, η απόπειρα δολοφονίας του Ρούντι Ντούτσκε το Πάσχα του ’68 και τέλος οι ταραχές στη Φρανκφούρτη τον ίδιο χρόνο. Είχα συμβουλεύσει την κυβέρνηση να ακούσουμε πρώτα τη φωνή της νεανικής αμφισβήτησης, χωρίς όμως ιδιαίτερη επιτυχία. Χωρίς να το αξίζω ιδιαίτερα απέκτησα σιγά σιγά μία φήμη ότι δεν ήμουν αποκομμένος αλλά πρόθυμος να συζητώ και να μαθαίνω.

Κανένας μας δεν θα έπρεπε να προβάλλει την ηλικία του για ν’ αποφύγει τους προβληματισμούς. Δεν είναι και τόσο παράξενο που οι νέοι εξανίστανται με τη δυσαρμονία ανάμεσα στις πεπαλαιωμένες δομές και τις νέες δυνατότητες, που διαμαρτύρονται για την αντίφαση ανάμεσα στα φαινόμενα και την πραγματικότητα.

Πάντως δεν πίστευα σε καμία περίπτωση ότι έπρεπε να λέμε στους νέους αυτά που ήθελαν να ακούσουν. Από την άλλη μεριά είναι αναμφισβήτητο ότι ένα μέρος της γενιάς του ’68 άσκησε μεσοπρόθεσμα και θετικές επιδράσεις».

Τρομοκρατία. «Η δημοκρατική πολιτεία όφειλε να παρέμβει με συνέπεια (απέναντι στην τρομοκρατία). Ούτε υπήρχε ούτε υπάρχει άλλη εναλλακτική λύση. Από την άλλη πλευρά προσπάθησα να αντισταθώ σε υστερικές αντιδράσεις και να περιορίσω όσο γινόταν τη φθορά του κράτους δικαίου. Η διαφύλαξη της ζωής των πολιτών και των δημοκρατικών θεμελίων της κοινωνίας είναι χρέος απαρέγκλιτο. Βεβαίως σημαντική υποχρέωση είναι και η διερεύνηση των αιτίων που οδηγούν σε παρά φύση εξελίξεις. Η δημοκρατία εξάλλου δεν πρέπει να συνθλίβει ούτε αυτούς που κάποτε έβλαψαν το σύνολο με τις πλάνες τους».

*Ομότιμος καθηγητής, πρώην αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αιγαίου