Οι προοδευτικές δυνάμεις μετά τις εκλογές

Συζητάμε περισσότερο για τον χρόνο των εκλογών και λιγότερο για το πολιτικό σκηνικό που θα προκύψει από αυτές - όποτε γίνουν. Τη στιγμή που ζητούμενο είναι να τερματιστεί η δεξιά πολιτική, οι συσχετισμοί που θα διαμορφωθούν από την απλή αναλογική θα θέσουν τα προοδευτικά κόμματα ενώπιον των ευθυνών τους.

Εάν οι προοδευτικές δυνάμεις βρεθούν προπορευόμενες, οφείλουν να αποδείξουν την ιδεολογική τους συνέπεια και -εισακούοντας το λαϊκό αίτημα- να υπερβούν τις αγκυλώσεις τους. Καλούνται να συνθέσουν βάσει των κοινών τους αξιών αξιόπιστη πρόταση διακυβέρνησης, που θα προτάσσει απέναντι στο δόγμα της «σταθερότητας»/στασιμότητας την επανεκκίνηση και θα ελευθερώσει τη δημόσια ζωή από τις σκιές που την έχουν βαρύνει. Εφόσον, λοιπόν, οι φυσικοί σύμμαχοι του πολιτικού φάσματος συγκεντρώσουν ικανά ποσοστά πλειοψηφίας, δημιουργείται προϋπόθεση για τη συγκρότηση μιας ευρείας προοδευτικής συμμαχίας, που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα στην πολιτική αλλαγή.

Εάν όμως επαληθευτούν οι δημοσκοπήσεις, ως μέχρι τώρα έχουν, και η Νέα Δημοκρατία συντηρήσει το προβάδισμά της -διατηρώντας αναλλοίωτο τον κορμό του παραδοσιακού της ακροατηρίου, με το οποίο δεν διέρρηξε ποτέ τις σχέσεις της, και προωθώντας παράλληλα το επίπλαστο δίλημμα «σταθερότητας»/«χάους» στον μεσαίο χώρο επενδύοντας στον φόβο- ο προοδευτικός χώρος θα βρεθεί ενώπιον μιας μεγάλης πρόκλησης: αφενός να διασφαλίσει τους όρους της επιβίωσής του, αφετέρου να διαμορφώσει συνθήκες επανόδου του. Ειδάλλως, η πολιτική ζωή κινδυνεύει να περιέλθει σε βαθύ τέλμα.

Η δυναμική που θα καταγράψουν τα προοδευτικά κόμματα και οι ενδεχόμενες συνεργασίες στις οποίες θα προχωρήσουν, θα καθορίσουν σημαντικά το μέλλον τους. Συγκεκριμένα, ο ΣΥΡΙΖΑ με ένα ισχυρό ποσοστό περίπου στο 27% παραμένει σε «αναμονή» διαδοχής μιας ίσως εύθραυστης κυβέρνησης Ν.Δ. –εφόσον έχει προκύψει-, ενώ μικρότερα ποσοστά κυμαίνονται στο αναμενόμενο. Το ΠΑΣΟΚ με δυναμική περίπου στο 13% ενισχύει τον ρόλο του στην επόμενη φάση, με 10-12% καταγράφει μια αξιοσημείωτη σταθερότητα στην Κεντροαριστερά, ενώ σε περίπτωση που τα ποσοστά του λόγω της εντεινόμενης πόλωσης -ειδικά σε δεύτερο γύρο- περιοριστούν σε μονοψήφιο αριθμό, δεν σηματοδοτείται μεταβολή στις ήδη ισχύουσες ισορροπίες.

Ενδεχόμενες συνεργασίες που θα παραπέμπουν σε παρελθούσες πολιτικές περιόδους θα οδηγήσουν τα προοδευτικά κόμματα σε φθίνουσα πορεία. Για το ΠΑΣΟΚ μια πιθανή σύμπραξη με τη Ν.Δ. -σενάριο που ήδη έχει απομακρυνθεί- θα το εγκλωβίσει σε ένα περιορισμένο ακροατήριο και θα του αποστερήσει τον αέρα της αλλαγής που επιδιώκει να εκπέμψει η νέα ηγεσία, κλείνοντας ίσως πρόωρα, οριστικά και άδοξα το εγχείρημα της ανανέωσης. Ενώ στην περίπτωση που διερευνηθεί το σενάριο κυβέρνησης συνεργασίας με τη συμμετοχή των τριών πρώτων κομμάτων, τα προοδευτικά κόμματα πρέπει, θέτοντας με σαφήνεια τα όριά τους, να εξασφαλίσουν το ότι, εφόσον προσχωρήσουν, δεν θα «παγιδευτούν». Συνθήκη δύσκολη, αφού παρά την όποια διαπραγμάτευση γίνει σε προγραμματικό επίπεδο, οι συνεργασίες μεταξύ ετερόκλητων χώρων στην πράξη αλλοιώνουν τα προσδιοριστικά χαρακτηριστικά των μικρότερων συντελεστών τους.

Τέλος, στην περίπτωση που φτάσουμε σε δεύτερο γύρο εκλογών με ενισχυμένη αναλογική και υπάρξει αυτοδυναμία της Νέας Δημοκρατίας, ο προοδευτικός χώρος δεν θα μπορεί να αγνοήσει το μήνυμα της αναγκαίας αναδιοργάνωσής του. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ως ο ισχυρότερος εκφραστής του, θα χρειαστεί να δει εκ νέου την ταυτότητά του, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα σημαίνει ότι η όποια ανασυγκρότηση προέκυψε εκ του συνεδρίου είχε εσωκομματικό αλλά όχι επαρκή κοινωνικό αντίκτυπο. Την ίδια στιγμή θα κληθεί να απορροφήσει εσωτερικές τριβές που πιθανόν να ανακύψουν.

Σε κάθε περίπτωση ο ΣΥΡΙΖΑ με ορίζοντα διακυβέρνησης θα πρέπει να μεταπλαστεί. Εφόσον το να επενδύσει για μία ακόμη κυβερνητική θητεία στην πτώση της Ν.Δ. ως ώριμου φρούτου δεν θα αποτελεί στρατηγική επιλογή αυτοπεποίθησης, στη φάση αυτή θα χρειαστεί μια ριζοσπαστικότερη πράξη, μια πράξη επανίδρυσης. Επανίδρυση, στη λογική ενός ευρύτερου σχήματος σαφώς αυτοπροσδιοριζόμενου στον προοδευτικό χώρο, με ποιοτικά κριτήρια, δίχως τα βάρη του παρελθόντος και με γέφυρες επικοινωνίας με το ΠΑΣΟΚ, όπως και αυτό θα έχει συμπιεστεί στην ατμόσφαιρα της πολιτικής όξυνσης του δεύτερου γύρου και θα έχει αναγκαστικά τεθεί σε διαδικασία «ενδοσκόπησης». Την επόμενη μέρα των εκλογών, αν -απευκταία- οι προοδευτικές δυνάμεις ηττηθούν, οφείλουν να εργαστούν από κοινού για τη συγκρότηση ενός πλατιού ενιαίου δημοκρατικού τόξου· μόνο έτσι η απειλή θα μετατραπεί σε ευκαιρία και η ήττα σε νίκη.

* διδάκτορας Πολιτικής Επικοινωνίας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, συμβούλου Στρατηγικής και Επικοινωνίας