Το ανάκτορο του βασιλιά Νέστορα της Πύλου όπως το περιγράφει ο Όμηρος

Δώματα καλά. Ξακουσμένα παλάτια. γ` 386.

Ομήρου Οδύσσεια, ραψωδία γ`, 386 – 416.

τοῖσιν δ' ἡγεμόνευε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,

υἱάσι καὶ γαμβροῖσιν, ἑὰ πρὸς δώματα καλά.

ἀλλ' ὅτε δώμαθ' ἵκοντο ἀγακλυτὰ τοῖο ἄνακτος,

ἑξείης ἕζοντο κατὰ κλισμούς τε θρόνους τε·

τοῖς δ' ὁ γέρων ἐλθοῦσιν ἀνὰ κρητῆρα κέρασσεν

οἴνου ἡδυπότοιο, τὸν ἑνδεκάτῳ ἐνιαυτῷ

ὤϊξεν ταμίη καὶ ἀπὸ κρήδεμνον ἔλυσε·

τοῦ ὁ γέρων κρητῆρα κεράσσατο, πολλὰ δ' Ἀθήνῃ

εὔχετ' ἀποσπένδων, κούρῃ Διὸς αἰγιόχοιο.

αὐτὰρ ἐπεὶ σπεῖσάν τε πίον θ' ὅσον ἤθελε θυμός,

οἱ μὲν κακκείοντες ἔβαν οἶκόνδε ἕκαστος,

τὸν δ' αὐτοῦ κοίμησε Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,

Τηλέμαχον, φίλον υἱὸν Ὀδυσσῆος θείοιο,

τρητοῖσ' ἐν λεχέεσσιν, ὑπ' αἰθούσῃ ἐριδούπῳ,

πὰρ δ' ἄρ' ἐϋμμελίην Πεισίστρατον, ὄρχαμον ἀνδρῶν,

ὅς οἱ ἔτ' ἠΐθεος παίδων ἦν ἐν μεγάροισιν.

αὐτὸς δ' αὖτε καθεῦδε μυχῷ δόμου ὑψηλοῖο·

τῷ δ' ἄλοχος δέσποινα λέχος πόρσυνε καὶ εὐνήν.

ἦμος δ' ἠριγένεια φάνη ῥοδοδάκτυλος Ἠώς,

ὤρνυτ' ἄρ' ἐξ εὐνῆφι Γερήνιος ἱππότα Νέστωρ,

ἐκ δ' ἐλθὼν κατ' ἄρ' ἕζετ' ἐπὶ ξεστοῖσι λίθοισιν,

οἵ οἱ ἔσαν προπάροιθε θυράων ὑψηλάων

λευκοί, ἀποστίλβοντες ἀλείφατος· οἷσ' ἔπι μὲν πρὶν

Νηλεὺς ἵζεσκεν, θεόφιν μήστωρ ἀτάλαντος·

ἀλλ' ὁ μὲν ἤδη κηρὶ δαμεὶς Ἄϊδόσδε βεβήκει,

Νέστωρ αὖ τότ' ἐφῖζε Γερήνιος, οὖρος Ἀχαιῶν,

σκῆπτρον ἔχων. περὶ δ' υἷες ἀολλέες ἠγερέθοντο

ἐκ θαλάμων ἐλθόντες, Ἐχέφρων τε Στρατίος τε

Περσεύς τ' Ἄρητός τε καὶ ἀντίθεος Θρασυμήδης.

τοῖσι δ' ἔπειθ' ἕκτος Πεισίστρατος ἤλυθεν ἥρως,

πὰρ δ' ἄρα Τηλέμαχον θεοείκελον εἷσαν ἄγοντες.

..εμπρός πηγαίνει ο Νέστορας ο γητευτής των ίππων

πίσω του ήτανε οι γιοι καθώς και οι γαμπροί του

όλοι μαζί βαδίζανε να φτάσουν στο παλάτι.

Έτσι σε λίγο μπήκανε στο ξακουστό παλάτι του

βασιλιά του Νέστορα. Άλλοι σε θρόνους κάθισαν και άλλοι σε καρέκλες κι από κρατήρα κέρασε γλυκό κρασί ο Νέστωρ, έντεκα χρόνια παλαιικό που άνοιξε η οικονόμος.

Ο βασιλιάς δεήθηκε στην Αθηνά Παλλάδα, την κόρη του ανίκητου αιγιδοφόρου Δία, και έσταξε στη γη κρασί πριν τους κεράσει όλους που ήπιαν και δεήθηκαν και φτέρωσε η ψυχή τους.

Μετά στο σπίτι του ο καθείς έφυγε για να πάει.

Για τον καλό Τηλέμαχο τον γιο του Οδυσσέα ο Νέστορας ο βασιλιάς διάταξε να του στρώσουν στην αίθουσα του παλατιού σε σκαλιστό κρεβάτι κοντά με το παιδί του, τον ξακουστό Πεισίστρατο, άφοβο παλληκάρι,

π` όντας ακόμα ανύπαντρος, στου κύρη κατοικούσε.

Στου παλατιού τα εσώτερα ο Νέστωρ απεσύρθη ,

και η σύντροφος του η δέσποινα του έστρωσε την κλίνη στ` αρχοντικό δωμάτιο με το ψηλό ταβάνι.

Χάραξε η ροδόχρωμη νυχτό θρεμμένη Αυγούλα

και ξύπνησε ο Νέστορας ο γέρο αλογολάτης,

βγήκ` έξω εις το αίθριο και κάθισε σε πάγκο από λιθάρια λαξευτά και καλοδουλεμένα, πάγκοι λευκοί, κατάλευκοι, χίλιο - ασβεστωμένοι, ήταν κτισμένοι στα δεξιά και στα ζερβά της θύρας.

Εκεί στα χρόνια τα παλιά καθόντανε ο Νηλέας,

ισότιμος με τους θεούς στη γνώση και στην πράξη.

Κι όταν κι αυτόν η μοίρα του τον έστειλε στον Άδη

ο γιος του εκεί καθόντανε το σκήπτρο του κρατώντας.

Γύρω του μαζευτήκανε οι γιοί του όλοι αντάμα

απ' τους θαλάμους βγαίνοντας, ο Άρητος, ο Στράτης,

ο Θρασυμήδης, ο θεϊκός Περσέας κι ο Εχέφρος.

Ήρθε και ο Πεισίστρατος ο πολεμο θρεμμένος, μαζί με τον Τηλέμαχο με τη μορφή την θεία.

Η αρχιτεκτονική του ανακτόρου της Πύλου.13οςαι. π. Χ.

Η μεγάλη σημασία αλλά και το μέγεθος του παλατιού της Πύλου, είναι σε «συμφωνία» με τον Όμηρο και τους θρύλους που υπήρχαν και ήθελαν τον Νέστορα ως τον ισχυρότερο και πλουσιότερο ηγεμόνα, μετά τον Αγαμέμνονα. Ο Όμηρος μας μιλά για το Μέγαρον, την αίθουσα του θρόνου, το καθιστικό, την τραπεζαρία, τους κοιτώνες, τα ψηλοτάβανα δωμάτια (δόμου ὑψηλοῖο), το αίθριον, τα κελάρια με τα πιθάρια του κρασιού αλλά και για τους θρόνους, τα καθίσματα, τους λίθινους πάγκους της αυλής..

Θέση: Εγκλιανός, κοντά στη Χώρα. Η θέση είναι οχυρή πάνω σε λόφο.

Εύρεση ερειπίων του ανακτόρου: Μετά τον Β` παγκόσμιο πόλεμο

Ανασκαφείς: Αμερικανοί αρχαιολόγοι υπό τον Carl Blegen

Η ανασκαφική έρευνα ανέδειξε πολλά οικοδομικά και διακοσμητικά στοιχεία του ανακτόρου όπως το μεγάλο του μέγεθος, το κυρίως Μέγαρον ( 11,20 x 13μ.). Στο κέντρο του Μεγάρου βρέθηκαν τα κατάλοιπα της κυκλικής μεγάλης εστίας γύρω από την οποία καθόταν οι καλεσμένοι του βασιλιά τρώγοντας και πίνοντας. Γύρω από την εστία υπήρχαν τέσσερις ξύλινοι κίονες, ανά δύο, συμμετρικά τοποθετημένοι, για την υποστήριξη της στέγης. Ακόμα βρέθηκαν δύο αίθρια, πολλά δωμάτια, γραφεία και αρχεία για το εμπόριο του παλατιού, λουτρό με λουτήρα πήλινο, θεμέλια, πατώματα, κεραμική, πήλινες καπνοδόχοι και θαυμαστές τοιχογραφίες. Από τις τοιχογραφίες ξεχωρίζουν οι δύο γρύπες δεξιά και αριστερά του θρόνου, σε ανάλογη διάταξη με εκείνη της Κνωσού. Όλοι οι τοίχοι του Μεγάρου είχαν τοιχογραφίες , ανάμεσα τους εκείνη με τον μουσικό που παίζει λύρα. Το κτίσμα κατεστράφη από πυρκαγιά και στις ανασκαφές ήταν εμφανή τα «στρώματα» πυράς. Στις ανασκαφές βρέθηκαν πάρα πολλά αγγεία διαφόρων τύπων και εκατοντάδες πήλινες πινακίδες με γραμμική γραφή Β`. Οι περισσότερες απ` αυτές τις πινακίδες αναφέρονται στην αποθήκευση γεωργικών προϊόντων και δυστυχώς καμιά δεν αναφέρει ονόματα βασιλέων ή αξιωματούχων. Βρέθηκαν πολλές αποθήκες με πιθάρια in situ, για την αποθήκευση λαδιού, κρασιού.. Δεν διέθετε μεγαλιθικά τείχη, όπως τα άλλα μυκηναϊκά ανάκτορα της εποχής. Όλα αυτά βοήθησαν στην ακριβή χρονολόγηση της οικοδόμησης στον 13ο αιώνα π. Χ. Πρόκειται για τυπικό δείγμα Ύστερο Ελλαδικού ανακτόρου.

-Τα έπη του Ομήρου αλλά και οι συστηματικές ανασκαφές με τα πολλά και πλούσια ευρήματα φωτίζουν την Μυκηναϊκή Ελλάδα.

-1184 π.Χ. Οι Αχαιοί εκστρατεύουν στην Τροία και την καταστρέφουν. Το θρυλικό εγχείρημα έμεινε στην παγκόσμια ιστορία μέσω των επών του Ομήρου. Τα ομηρικά έπη αν και 400 χρόνια, περίπου, νεώτερα των γεγονότων της Τροίας έχουν αξιοθαύμαστη επαφή με την πραγματικότητα της εποχής του τρωικού πολέμου.

-Η δύναμη “ξεχειλίζει” στους οργανωμένους και ετοιμοπόλεμους  Αχαιούς και οι πανίσχυροι ηγεμόνες τους γράφουν ιστορία με τις εκστρατείες τους. Ενισχύονται οικονομικά, στρατιωτικά και γεωπολιτικά. Αχιλλέας, Αγαμέμνων, Μενέλαος, Οδυσσέας, Νέστωρ, Αίας..είναι μερικοί από τους βασιλείς της εποχής που πρωταγωνιστούν και στα ομηρικά έπη. Οι απλοί πολίτες αναπτύσσουν τις τέχνες, το εμπόριο, τη γεωργία, κτηνοτροφία, ναυτιλία  και σχεδόν όλα τα επαγγέλματα με επιτυχία.

Τα παλάτια των βασιλέων της μυκηναϊκής εποχής.

Η αρχιτεκτονική των ανακτόρων μας βοηθά στην ανάλυση αλλά και στην ερμηνεία της διάπλασης του χώρου, των τρόπων συνθέσεως, των αρχιτεκτονικών ρυθμών, των μεθόδων κτισίματος, σύμφωνα με τις συνθήκες της εποχής εκείνης. Όλα τα γνωστά ανάκτορα κτίζονται στην Ύστερο - .Ελλαδική ΙΙΙ ( 1425- 1100 π.Χ.)

-Τα ανάκτορα κτίζονται συνήθως, σε ακροπόλεις φυσικά οχυρές. (  Ακρόπολη Αθηνών, Μυκήνες, Τίρυνθα, Πύλος..). Ήταν μεγάλα και ισχυρά οχυρά,  ώστε να προστατεύουν τους ιδιοκτήτες, το προσωπικό αλλά και τους υλικούς θησαυρούς που περιείχαν. Στην ακρόπολη υπήρχαν και κατοικίες για τους υπηκόους, προστατευμένες και αυτές εντός των τειχών της ακροπόλεως.

-Τα μυκηναϊκά παλάτια έχουν κοινά στοιχεία με τα προγενέστερα τους μινωικά αλλά γενικά η μυκηναϊκή αρχιτεκτονική έχει το δικό της στιλ.

-Πυρήνας των ανακτόρων είναι το Μέγαρον που αποτελεί το κύριο βασιλικό ενδιαίτημα. Είσοδοι, αίθρια με βωμό και, στοές, πρόπυλα, πρόδομοι, μεγάλοι χώροι για τους άνδρες, το κυρίως μέγαρο, λουτρό, δωμάτια που διατάσσονται γύρω από την αυλή απαραίτητα για τη λειτουργία του παλατιού συνθέτουν την κάτοψη κάθε μυκηναϊκού ανακτόρου.

-Οι περιγραφές του Ομήρου, αν και έγιναν περίπου 400 χρόνια μετά, συμπίπτουν με τα ανασκαφικά ευρήματα. Στην Οδύσσεια έχουμε τις περιγραφές των ανακτόρων του Νέστορα στην Πύλο ( ραψωδία γ`), του Μενελάου στη Σπάρτη ( ραψωδία δ`), του Οδυσσέα στην Ιθάκη ( ραψωδίες ρ` κ.ε.), του Αλκίνοου στην Κέρκυρα ( ραψωδίες η`, θ`), της Κίρκης ( ραψωδία κ`).

-Ο Όμηρος στα έπη του αναφέρεται σε χάλκινα κατώφλια, χάλκινα κεραμίδια και χάλκινες επενδύσεις τοίχων. Αναφέρεται σε χρυσά πατώματα και θύρες καθώς και ασημένια υπέρθυρα. Τίποτα απ` αυτά δεν βρέθηκε είτε γιατί , ως πολύτιμα και σπάνια υλικά, αφαιρέθηκαν ή εκλάπησαν αργότερα είτε γιατί μ` αυτόν τον τρόπο ο ποιητής εξέφραζε τα πλούτη και τους θρύλους των Αχαιών βασιλέων.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.