Πανδημία στη χώρα της εικονικής πραγματικότητας

Οσο και αν η κυβέρνηση αρνείται να παραδεχτεί ότι η πανδημία έχει θέσει σε αμφισβήτηση το πολιτικό σύστημα, η πραγματικότητα τη διαψεύδει. Οι άνθρωποι καθημερινά διαπιστώνουν είτε την ανημποριά της ηγεσίας τους να αντιμετωπίσει την πανδημία είτε τις πολιτικές σκοπιμότητες, τις εκλεκτικές συγγένειες και τις ιδεολογικές εμμονές που επηρεάζουν –ενίοτε καθορίζουν– τις αποφάσεις που αφορούν την υγειονομική κρίση και τον τρόπο διαχείρισής της.

Σήμερα, στο μυαλό των περισσότερων ανθρώπων, η διαχείριση της υγειονομικής κρίσης μοιάζει με μπαλόνι που η κυβέρνηση φουσκώνει και ξεφουσκώνει με βάση την ιεράρχηση και τις προτεραιότητες που έχει κατά νου. Τα κρούσματα, οι νοσηλευόμενοι, οι διασωληνωμένοι, οι ΜΕΘ και οι απώλειες είναι σαν τον αέρα που βγαίνει από την τρόμπα: η ροή του επιταχύνεται ή επιβραδύνεται ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Το αποτύπωμα της πανδημίας στην κοινωνία έχει μετατραπεί σε επικοινωνιακό εργαλείο που αξιοποιείται για να προωθηθούν μέτρα και πολιτικές για «εκκρεμότητες» που η κυβέρνηση πιστεύει ότι είναι ώριμες προς «επίλυση».

Η αντιπολίτευση, από την πλευρά της, αντί να προσπαθεί να αποτρέψει μέτρα που κρίνει ότι είναι καταστροφικά, τρέχει πίσω από τη σκιά της κυβέρνησης. Παίζει στο γήπεδο που έχει επιλέξει η κυβέρνηση με όρους και κανόνες ακόμα και με μπάλα που έχει επιλέξει ο πρωθυπουργός. Και οι απλοί άνθρωποι; Προσπαθούν να ανακαλύψουν τα όρια που χωρίζουν την πραγματικότητα από τη μυθοπλασία. Δεν γνωρίζουν, αλλά μαντεύουν και υποθέτουν.

Η αξιοποίηση της αστυνομίας στην επικοινωνιακή διαχείριση της πανδημίας ίσως είναι το πιο ενδεικτικό παράδειγμα αυτής της τυχοδιωκτικής πρακτικής. Για έντεκα μήνες, από τους τηλεοπτικούς δέκτες παρακολουθούσαμε αστυνομικούς να κάνουν ελέγχους, να κόβουν πρόστιμα, να καταφεύγουν ακόμα και στη βία. Ξαφνικά, εδώ και έναν μήνα, τέρμα οι έλεγχοι, τα μπλόκα, τα πρόστιμα, τα κλομπ. Χάθηκαν στα ανεξερεύνητα μονοπάτια της λήθης, παρασύροντας μαζί τους τις τηλεοπτικές εικόνες των βλοσυρών και τυπολατρών ελεγκτών της... συμμόρφωσης.

Είμαι σίγουρος ότι, σήμερα, ακόμα και ο πιο καλοπροαίρετος άνθρωπος αναρωτιέται πότε του έλεγαν την αλήθεια: την εποχή των μπλόκων ή την εποχή της απραξίας; Την ίδια απορία σίγουρα θα έχουν και οι πιο συστηματικοί, εκείνοι δηλαδή που έχουν την υπομονή να συνδυάσουν τους «αριθμούς» της πανδημίας με τα διαγγέλματα και τις στομφώδεις δηλώσεις αρμόδιων –και μη– κυβερνητικών στελεχών. Αν ζούσαμε στις εποχές των χρονικογράφων, γραφιάδες σαν τον Ψαθά, τον Παλαιολόγο, τον Μελά θα είχαν γράψει μνημειώδη κείμενα για να σατιρίσουν και να αναδείξουν τη διγλωσσία και τη σκοπιμότητα που διαπνέει τη στάση της κυβέρνησης αλλά και του πολιτικού συστήματος.

Σήμερα, η σκέψη ότι η κυβέρνηση καθοδηγείται περισσότερο από την πολιτική σκοπιμότητα και την ιδεολογία παρά από την επιστήμη γυρίζει στο μυαλό όλο και περισσότερων ανθρώπων. Ακόμα και άνθρωποι που την υποστηρίζουν διαπιστώνουν ότι οι αποφάσεις, τα επιχειρήματα και οι πρακτικές που ακολουθεί χαρακτηρίζονται είτε από μια απαράδεκτη για τη σοβαρότητα της κατάστασης προχειρότητα είτε από έναν εκκωφαντικό μακιαβελισμό. Με απλά λόγια, η κυβέρνηση, με τη στάση και τις επιλογές της, έχει προκαλέσει γενικευμένη κρίση εμπιστοσύνης.

Η κρίση εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα δεν είναι ελληνική αποκλειστικότητα. Σε όλο τον πλανήτη η θανατηφόρα και με μεγάλο κόστος δοκιμασία της πανδημίας αποκάλυψε ότι η αποτελεσματικότητα στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης συνδέεται με την ποιότητα της διακυβέρνησης.

Ερευνες που έγιναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας στις ΗΠΑ έδειξαν ότι οι κυβερνήσεις που λειτουργούν καλά και διαθέτουν περιορισμένα εργαλεία έχουν καλύτερη απόδοση από εκείνες που λειτουργούν άσχημα και διαθέτουν τα καλύτερα εργαλεία. Απέδειξαν, επίσης, ότι οι χώρες που απέτυχαν στη δοκιμασία της Covid-19 ήταν είτε εκείνες που τα συστήματα υγείας τους ήταν ανεπαρκή είτε αυτές που οι ηγεσίες τους απέτυχαν να χρησιμοποιήσουν τα στοιχεία για να καθοδηγήσουν αποτελεσματικά τους πολίτες τους. Διαπίστωσαν επίσης ότι χώρες που τα πήγαν καλά συνδύαζαν: την ισχυρή εθνική νομοθεσία, την επαρκή χρηματοδότηση των υποδομών υγείας, την ευθυκρισία να αποσυνδέσουν τις γενικότερες πολιτικές σκοπιμότητες από τη διαχείριση της πανδημίας, τα ισχυρά συστήματα παρακολούθησης για τον εντοπισμό και την αναφορά νέων κρουσμάτων και την εμπιστοσύνη των πολιτών στις ηγεσίες τους.

Αν όλα αυτά αποτελούν κριτήρια για τη βαθμολόγηση της κυβέρνησης, τότε σίγουρα παίρνει κάτω από τη βάση. Η αναξιοπιστία, η άρνησή της να επενδύσει στο ΕΣΥ, το αναποτελεσματικό σύστημα παρακολούθησης της επιδημίας στο οποίο έχουν επανειλημμένως αναφερθεί κορυφαίοι επιστήμονες και η πολιτική εκμετάλλευση της πανδημίας είναι γεγονότα που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν.

* Δημοσιογράφος, συγγραφέας