Αυταπάτες και απάτες

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο «Η α(υτα)πάτη των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής της Ελλάδας»¹. Μέσα σε πολύ λίγες σελίδες, οι συγγραφείς παρέχουν μια πολυδιάστατη τεκμηρίωση της κεντρικής τους θέσης, σύμφωνα με την οποία «η βασική αιτία […] της πρωτόγνωρης απώλειας ευημερίας την περίοδο 2009 - 2017 συνδέεται με τη φιλοσοφία και τον σχεδιασμό των Προγραμμάτων Οικονομικής Προσαρμογής», των δυσώνυμων Μνημονίων, δηλαδή.

Πρόκειται για τη βασική θέση των αριστερών δυνάμεων στην περίοδο ανόδου του αντιμνημονιακού κινήματος, μέχρι το καλοκαίρι του 2015. Η συνθηματική έκφραση ήταν πως «τα Μνημόνια αποτελούν φάρμακο χειρότερο από την αρρώστια». Ή, αλλιώς, ότι στην Ελλάδα η διαχείριση της καπιταλιστικής κρίσης είχε πολλαπλάσιες αρνητικές συνέπειες από την ίδια την κρίση.

Βασική θέση του ΣΥΡΙΖΑ, για παράδειγμα, ήταν πως η κοινωνική και οικονομική καταστροφή ήταν αποτέλεσμα δύο συνδεόμενων επιλογών: της αντιμετώπισης της κρίσης μέσα από την ακραία επίταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, έτσι ώστε να έχει τις μικρότερες απώλειες η καπιταλιστική τάξη και, μαζί, της εφαρμογής πολιτικών που μετέτρεπαν την ελληνική κοινωνία σε πειραματόζωο μιας πρωτοφανούς, για τον ανεπτυγμένο καπιταλισμό, «κοινωνικής μηχανικής».

Σήμερα, η διαφαινόμενη ηγεμονία της Δεξιάς βασίζεται, ακριβώς, στην αναίρεση της ιδέας πως τα Μνημόνια κατέστρεψαν τη χώρα. Η κρίση δεν οφειλόταν στα Μνημόνια, η καταστροφή, όμως, χρωστούσε τα περισσότερα σε αυτά, υποστηριζόταν πλειοψηφικά τότε.

Τώρα, αντίθετα, είναι ασφυκτική η κυριαρχία της άποψης πως τα Μνημόνια ήταν αναπόφευκτα, ένα πικρό ποτήρι, το οποίο, ωστόσο, είχε θετικά αποτελέσματα. Αποτελούσαν τη μοναδική πρόταση και η οποιαδήποτε εναλλακτική ήταν από ηλιθιότητα έως, στην καλύτερη εκδοχή, «αυταπάτη». Η Δεξιά όλων των ποικιλιών, συντηρητική, φιλελεύθερη και πασοκική ομονοεί άνευ δευτέρου επ’ αυτού.

Η κυβέρνηση, από την άλλη, επικαλούμενη διαρκώς τη διαχειριστική της επάρκεια –στην εφαρμογή των Μνημονίων!– επί της ουσίας συνυπογράφει. Στο μέτρο που τα πράγματα πήγαν καλά, τα ομόλογά μας σχεδόν… ευημερούν και η ανάπτυξη ήρθε, τα Μνημόνια μάλλον βοήθησαν –κι αν όχι, σίγουρα δεν ήταν η καταστροφή που περιγραφόταν!

Νομίζω ότι η παραδοχή αυτή είναι προφανής στις τοποθετήσεις του πρωθυπουργού, όπως στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο, τον περασμένο Δεκέμβριο: «Σήμερα μπορείτε εσείς, όπως κι εμείς, να αισθάνεστε δικαιωμένοι […] Η Ελλάδα –και δεν είναι υπερβολή να το ισχυριστεί κανείς– είναι σήμερα μια νέα οικονομία […] Ο ΟΟΣΑ μάς απέδωσε την πρωτιά στην εφαρμογή δραστικών μεταρρυθμίσεων και πλέον όλοι, διεθνείς οργανισμοί, αναλυτές και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί, αναγνωρίζουν την ποιοτική δουλειά που συντελέστηκε αυτά τα τριάμισι χρόνια […]».

Με τα λόγια του πρωθυπουργού, λοιπόν, η Ελλάδα, εφαρμόζοντας Μνημόνια –και «δραστικές μεταρρυθμίσεις»–, όχι μόνο δεν καταστράφηκε, αλλά «είναι σήμερα μια νέα οικονομία»! Μπορούσε κανείς να φανταστεί μεγαλύτερη δικαίωση των κανιβαλικών νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα;

Δυστυχώς, αυτά δεν είναι απλώς «λόγια». Εχουν τεράστια αρνητική επίπτωση στις ζωές όλων μας. Και, από πολιτική άποψη, κάνουν πραγματικότητα τη νίκη της Δεξιάς πολύ πριν από τις εκλογές, που, απλώς, θα την επικυρώσουν, ενώ την ίδια στιγμή υπονομεύουν οποιαδήποτε δυνατότητα αντίστασης στον διαρκή θατσερισμό. Οπως σημειώνουν χαρακτηριστικά οι συγγραφείς του βιβλίου με το οποίο ξεκίνησα, «οι ιδέες που προσδιορίζουν το πλαίσιο οικονομικής πολιτικής των [Μνημονίων] κυριαρχούσαν […] και πριν από την κρίση […] Αυτό όμως που συνέβη τα τελευταία χρόνια είναι ότι ο πολιτικός “μονόδρομος” των Μνημονίων ενίσχυσε περαιτέρω την κυριαρχία αυτών των ιδεών και των πολιτικών».

Η οικονομία μας όχι μόνο δεν είναι «νέα», αλλά είναι «παλιότερη και από την παλιά». Ολοι οι σημαντικοί δείκτες –επενδύσεις, εισοδήματα εργαζομένων, δημόσιο και ιδιωτικό χρέος…– παραμένουν πολύ χειρότεροι από ό,τι το 2009.

Και η μόνη μας «επιτυχία», η δημοσιονομική προσαρμογή, εκτός του ότι αποδεδειγμένα κάθε άλλο παρά οδήγησε την οικονομία σε συνθήκες διατηρήσιμης δημοσιονομικής βιωσιμότητας, επιπλέον βασίστηκε ολοκληρωτικά σε μια ασύλληπτα αντικοινωνική κατανομή των βαρών.

Παρ’ όλους τους συστημικούς μύθους, προήλθε σχεδόν αποκλειστικά από περικοπές χρήσιμων κοινωνικά δαπανών (ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίου: -48,4%, υγεία: -50,7%, εκπαίδευση: -23%), ενώ επιδείνωσε κατά πολύ τη φορολογική αδικία, με την υπερφορολόγηση μισθών και συντάξεων και την υπέρμετρη εξάρτηση από τους έμμεσους φόρους. Ο λόγος έμμεσοι προς άμεσους φόρους από το εξωφρενικό 1,37 έφτασε στο 1,66, ενώ εντός των άμεσων φόρων η συμμετοχή των κερδών μειώθηκε από 29% σε 24% και των εργαζομένων αυξήθηκε από 52% σε 57%, οι δε κοινωνικές εισφορές πληρώνονται κατά 60% (από 54%) από τους εργαζομένους και μόνο κατά 40% από τα αφεντικά.

Η «νέα» μας, λοιπόν, οικονομία είναι νέα μόνο στο ότι είναι κατά πολύ ταξικότερη.

Ο νέος δικομματισμός αποκρύπτει αυτά τα δεδομένα -και δικαιώνει τα Μνημόνια.

Γι’ αυτό η Δεξιά προελαύνει. Και ας εθελοτυφλεί η «προοδευτική» μας παράταξη.

⁽¹⁾ Πρόκειται για συλλογική εργασία των οικονομολόγων Γ. Αργείτη, Ν. Κορατζάνη, Δ. Παϊταρίδη, Κ. Πασσά και Χ. Πιέρρου (σελ. 184, εκδόσεις Παπαζήση, 2018)

*εκπαιδευτικός