Εστηναν εδώλια για μέλη της ΑΔΑΕ;

Aν όντως ισχύουν οι διαρροές του Μαξίμου, με μια μεγαλοπρεπή οπισθοχώρηση και μετά την κατακραυγή η κυβέρνηση αποφάσισε να αποσύρει σήμερα τη φωτογραφική «σφήνα» στην αιφνιδιαστική διάταξη που παρεισέφρησε στο νομοσχέδιο Βορίδη. Η σφήνα αφορούσε την Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) που την έχει εδώ και καιρό βάλει στο στόχαστρό του το επιτελικό κράτος. Το τραγελαφικό είναι ότι όλη η υπόλοιπη διάταξη δεν προσθέτει απολύτως τίποτα στο ήδη υφιστάμενο νομικό πλαίσιο που αφορά τις Ανεξάρτητες Αρχές. Ας δούμε όμως τι ακριβώς επιχειρήθηκε να γίνει με τη διάταξη που είχε έντονο... άρωμα Γεραπετρίτη.

Η μεγάλη «αγωνία» της απερχόμενης κυβέρνησης να «διασφαλίσει» την ανεξαρτησία των μελών των συνταγματικά κατοχυρωμένων Ανεξάρτητων Αρχών υποτίθεται ότι την οδήγησε στην αιφνιδιαστική και εκτός διαβούλευσης προσθήκη ειδικής διάταξης στο νομοσχέδιο Βορίδη. Υποτιθέμενος στόχος, η προστασία των Αρχών αλλά πρακτικά ο περιορισμός με την απειλή διώξεων αποκλειστικά των μελών της ΑΔΑΕ. Κι αυτό ενώ ήδη είχε προηγηθεί η «προστασία» με τον πρόσφατο νόμο για την ΕΥΠ και την προκαθορισμένη τριμελή επιτροπή που καθιστά μειοψηφία τον πρόεδρο της ΑΔΑΕ. Στο πρώτο σκέλος του επίμαχου άρ. 43 θεσπίζεται το ανεύθυνο (ακαταδίωκτο) των μελών των πέντε συνταγματικών Αρχών όπως ακριβώς έχει ήδη γίνει με τους τραπεζίτες, τους διορισμένους σε κυβερνητικές επιτροπές (βλ. εμπειρογνώμονες για τα Τέμπη) κ.λπ. Είναι ένα σχετικά προβληματικό προνόμιο το ακαταδίωκτο, αλλά ας υποθέσουμε ότι οι «αγνές» προθέσεις της κυβέρνησης την οδηγούν στο να απαλλάξει από ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους τα μέλη των Αρχών (ΕΣΡ, Συνήγορο του Πολίτη, ΑΔΑΕ, ΑΠΔΠΧ, ΑΣΕΠ).

Να όμως που η διάταξη περιέχει (έως ότου ανακληθεί) και μια προσωποποιημένη αναφορά: «δεν εξετάζονται, ούτε διώκονται ποινικά για πράξεις ή παραλείψεις τους, για έκφραση γνώμης, υποβολή εισήγησης, πρόταση που διατύπωσαν ή απόφαση που έλαβαν κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, εκτός αν ενήργησαν με δόλο ή παραβίασαν το απόρρητο των πληροφοριών και στοιχείων που περιήλθαν σε γνώση τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους».

Με δύο λόγια, δηλαδή, τα μέλη των Αρχών θα ευθύνονται απέναντι στο Δημόσιο όχι μόνο αν έχουν ενεργήσει με δόλο ή βαριά αμέλεια, αλλά και αν έχουν παραβιάσει το απόρρητο. Φυσικά εδώ φωτογραφίζεται αποκλειστικά η ΑΔΑΕ και ο σημερινός της πρόεδρος Α. Ράμμος, μια και το καθήκον της εχεμύθειας αφορά κυρίως αυτούς.

Και ναι μεν ο νόμος δεν ισχύει αναδρομικά, για όσα δηλαδή έγιναν γνωστά με το «Κυριάκος gate» και τους «εθνικά ύποπτους» που έχουν ήδη πάρει τον δικαστικό δρόμο, αλλά θα ισχύσει για όλα όσα θα αποκαλυφθούν στο άμεσο μέλλον, με το ενδεχόμενο να καταστούν ποινικά υπόλογα τα μέλη της ΑΔΑΕ.

Η κυβέρνηση υλοποιεί απολύτως την προβληματική γνωμοδότηση Ντογιάκου και παράλληλα έμμεσα τον αδειάζει κανονικά. Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ισχυριζόταν ότι «από τη μελέτη των αρμοδιοτήτων της ΑΔΑΕ δεν προκύπτει ότι αυτές, μετά την τροποποίηση του Ν. 3115/2003 και τις νέες ρυθμίσεις, περικόπτονται σε τέτοιο βαθμό ώστε η ΑΔΑΕ να καθίσταται πλέον αναποτελεσματική αναφορικά με τη διασφάλιση του απορρήτου των ανταποκρίσεων, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα». Να όμως που τελικά δεν ίσχυαν και τόσο οι διαβεβαιώσεις Ντογιάκου, οπότε χρειαζόταν να τις νομοθετήσει η κυβέρνηση. Προφανώς μόνο ο φόβος για το τι θα ακολουθήσει ήταν η κινητήριος δύναμη που οδήγησε ή παραλίγο να οδηγήσει σε άλλο ένα θεσμικό ατόπημα.

ΔΗΛΩΣΑΝ ΣΤΗΝ «ΕΦ.ΣΥΝ.»

Αικατερίνη Παπανικολάου (διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου, μέλος της ΑΔΑΕ): «Η διάταξη ουσιαστικά δεν προσθέτει οτιδήποτε στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο διότι πράγματι η αποκάλυψη απόρρητων πληροφοριών είναι ποινικό αδίκημα και σωστά είναι. Δεν μπορεί εγώ που γνωρίζω πληροφορίες κατά την άσκηση των καθηκόντων μου να τις μοιραστώ μαζί σας. Αν παραβιαστεί το καθήκον τήρησης του απορρήτου, ασφαλώς και υπάρχουν ευθύνες και υπήρχαν φυσικά και προ αυτής της διάταξης.

Αν όμως η διάταξη εννοεί ότι το απόρρητο αυτό είναι αντιτάξιμο και έναντι των οργάνων ενώπιον των οποίων λογοδοτούν οι ανεξάρτητες αρχές –κι εγώ δεν μπορώ καν να φανταστώ κάτι τέτοιο–, τότε θα μιλάμε για ένα άλλο πολίτευμα. Δεν μπορεί η ΑΔΑΕ και τα μέλη της, τα οποία εκ των καθηκόντων και εκ της αποστολής τους γνωρίζουν πληροφορίες, να αναπτύξουν με τις πληροφορίες αυτές ιδιοκτησιακή σχέση. Τα μέλη της Αρχής έχουμε διοριστεί από τη διάσκεψη των προέδρων της Βουλής και λογοδοτούμε ενώπιον του Κοινοβουλίου, τόσο ενώπιον των μόνιμων επιτροπών, όπως η Θεσμών και Διαφάνειας, όσο και ενώπιον των εξεταστικών. Μπορεί ποτέ να διανοηθεί κανείς ότι η διάταξη εννοεί ότι τα μέλη της Αρχής δεν λογοδοτούν πουθενά; Θα έχουμε δηλαδή ένα όργανο στη Δημοκρατία τα μέλη του οποίου διορίζονται και τις πληροφορίες που έρχονται σε γνώση του τις κρατάει για τον εαυτό του;».

«Νόμιμη η πληροφόρηση των οργάνων της Πολιτείας»

Κώστας Μενουδάκος (ε.τ. αντιπρόεδρος ΣτΕ, πρόεδρος Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα): «Ομοια ρύθμιση υπάρχει σε αρκετά νομοθετήματα. Π.χ. για τα μέλη του ΑΣΕΠ (Ν. 4765/2021, άρθρο 3) και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (Ν. 4622/2019, άρθρο 101). Στον ειδικό νόμο για την Αρχή Προστασίας Δεδομένων υπάρχει διάταξη (Ν. 4624/2019, άρθρο 16) σύμφωνα με την οποία μέλη που γνωστοποιούν με οποιονδήποτε τρόπο δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, τα οποία είναι προσιτά σε αυτά λόγω της υπηρεσίας τους, ή αφήνουν άλλους να λάβουν γνώση των δεδομένων αυτών τιμωρούνται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και με χρηματική ποινή (ή μέχρι τεσσάρων ετών αν ετέλεσαν τις πράξεις αυτές με σκοπό το αθέμιτο όφελος ή τη βλάβη άλλου).

Προσωπικά θεωρώ ότι ούτε η διάταξη του σχεδίου νόμου ούτε η διάταξη του νόμου για την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων θα με εμπόδιζε να χορηγήσω πληροφορίες σε όργανα της Πολιτείας που δικαιούνται να λάβουν σχετική πληροφόρηση στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων τους, όπως οι εισαγγελικές και δικαστικές αρχές ή οι αρμόδιες επιτροπές ή άλλα όργανα της Βουλής. Στις περιπτώσεις αυτές η παροχή πληροφοριών δεν είναι παράνομη».