H Αγκυρα ναρκοθετεί τον οδικό χάρτη για εκλογές στη Λιβύη

Η συμφωνία του Καΐρου μεταξύ του προέδρου της Βουλής της Λιβύης Α. Σάλεχ και του προέδρου του ΣτΕ Χ. Μίσρι να ανοίξουν τον δρόμο για εκλογές βρίσκεται στον αέρα, καθώς δεκάδες βουλευτές και αρχηγοί κομμάτων κοινοβουλευτικών και μη συναντήθηκαν στην Αγκυρα και αντιπροτείνουν άλλη διαδικασία: την κατάρτιση νέου συνταγματικού χάρτη και θεσμικών αρμοδιοτήτων, που όμως δεν μπορεί να κυρωθεί από κανένα Σώμα έτσι όπως έχει η κατάσταση. Η Βουλή δεν είναι αποδεκτή από την κυβέρνηση, το ΣτΕ έχει υπηρεσιακό χαρακτήρα με το σύμφωνο του 2020, το ίδιο και η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.

Ζητούν νέα διαδικασία

Οι 50 Λίβυοι που ανταποκρίθηκαν στην τουρκική πρόσκληση συναντήθηκαν αρχές Ιανουαρίου στην Αγκυρα και την προηγούμενη εβδομάδα στην Τρίπολη. Ζητούν νέα διεθνή διαδικασία, όπως του Βερολίνου (2020) και του Μαρόκου (2015) υπό την αιγίδα της Τουρκίας. Η κίνηση αυτή αντίκειται στην αιγυπτιακή, που υποστηρίζεται από τον απεσταλμένο του ΟΗΕ Α. Μπατίλι και δηλοί την επιλογή της Αγκυρας να προωθήσει δική της ατζέντα, αγνοώντας το διεθνές πλαίσιο συνεργασίας.

Μετά την παρέμβαση της Τουρκίας ο πρόεδρος της Βουλής οδηγήθηκε σε αναδίπλωση από την συμφωνία του Καΐρου με τον Χ. Μίσρι, ο οποίος πρόβαλλε νέους όρους. Ο Α. Σάλεχ δήλωσε ότι η συμφωνία (αποδοχής του συνταγματικού πλαισίου και ορισμού οδικού χάρτη εκλογών) ήταν προφορική. Επισήμανε δε ότι το ΣτΕ δεν έχει κυρωτική αρμοδιότητα, αλλά μόνο συμβουλευτικό ρόλο.

Πέραν των προβλημάτων στο πολιτικό σκηνικό, πρόβλημα ανέκυψε και στο στρατιωτικό. Οι διπλωματικές αρχές των χωρών της Ε.Ε. και των ΗΠΑ ενημερώθηκαν ότι δυνάμεις της Wagner μετακινήθηκαν στη Σύρτη και μετέφεραν στον ηλεκτροπαραγωγικό σταθμό πυροβόλα και τεθωρακισμένα. Η Σύρτη, στο μέσο Τρίπολης-Βεγγάζης, ελέγχεται από τις δυνάμεις της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά που έχουν στενή συνεργασία με τις τουρκικές δυνάμεις στο δυτικό μέρος.

Στη λεκάνη της Σύρτης ρωσικές εταιρείες διαθέτουν πετρελαϊκές και άλλες ενεργειακές μονάδες, όμως, με τη συμφωνία του 2020 δεν είχαν ισχυρή στρατιωτική παρουσία.

Οι εξελίξεις αυτές, μερικές ημέρες μετά την επίσκεψη του επικεφαλής της CIA Γ. Μπερνς, εγείρουν νέα ερωτήματα. Ο Γ. Μπερνς συναντήθηκε στην Τρίπολη στις 12 Ιανουαρίου με τον μεταβατικό πρωθυπουργό Α. Ντμπεϊμπά και στη Βεγγάζη με τον στρατάρχη Χ. Χαφτάρ. Οι συνομιλίες εστιάστηκαν στην πολιτική σταθερότητας και ασφάλειας, τη συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και την αποχώρηση των ξένων στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δυνάμεων.

Ως προς το τελευταίο κεφάλαιο, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η συζήτηση με τον Α. Ντμπεϊμπά για τις τουρκικές δυνάμεις και με τον στρατάρχη Χαφτάρ για τους μισθοφόρους της Wagner. Λίγες ημέρες αργότερα ο Λευκός Οίκος χαρακτήρισε τη Wagner διεθνή εγκληματική οργάνωση και χθες ανακοινώθηκαν πρόσθετες κυρώσεις. Οι κυρώσεις αφορούν τη δράση της στην Ουκρανία αλλά και στο Μάλι και την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία. Η Λιβύη δεν αναφέρεται στην ανακοίνωση του υπουργείου Οικονομικών.

Ο αρχηγός της CIA από τη Λιβύη πήγε στο Κάιρο όπου είχε συνάντηση με τον πρόεδρο Αλ Σίσι. Η Αίγυπτος υποστηρίζει τον Χ. Χαφτάρ και κατ’ επέκταση σχετίζεται με την παρουσία της Wagner στο πλευρό του. Ο στρατάρχης διεκδικεί την αρχηγία των ενόπλων δυνάμεων στη διάδοχη κατάσταση. Το ερώτημα είναι εάν θα συμφωνήσει για την αποχώρηση της Wagner και με τι όρους. Τον Δεκέμβριο είχε δηλώσει ότι αν καθυστερήσουν οι πολιτικές εξελίξεις υπάρχει ενδεχόμενο νέων συγκρούσεων.

Οι κινήσεις της Wagner από τα ανατολικά, που είναι υπό τον έλεγχο του Χ. Χαφτάρ, περιπλέκουν την κατάσταση. Το Κάιρο θέτει ως όρο να μην περάσει η ανατολική Λιβύη στον έλεγχο των τουρκικών δυνάμεων που υποστηρίζουν τη διοίκηση Ντμπεϊμπά. Η κίνηση της Wagner μπορεί να ερμηνευτεί και ως ένδειξη μίας συμφωνίας κυρίων (Ντμπεϊμπά-Μπερνς-Χαφτάρ). Μετά τον Γ. Μπερνς ακολούθησε νέος κύκλος συνομιλιών σε Τρίπολη και Βεγγάζη, στις 17 Ιανουαρίου, με τον υποδιοικητή των αμερικανικών δυνάμεων Ευρώπης-Αφρικής, Τζον Λαμοντάν.

Ο κίνδυνος

Υπάρχει και διαφορετική εκδοχή. Στη Λιβύη βρέθηκε ο αρχηγός της ΜΙΤ, Χ. Φιντάν, την ημέρα που ο αρχηγός της CIA πήγε στο Κάιρο. Συναντήθηκε με τον Α. Ντμπεϊμπά, τον ομόλογό του Αλ Αγιέμπ και τον υπουργό Πολιτικών Υποθέσεων Αλ Λάφι.

Ο Χ. Φιντάν διατηρεί στενές σχέσεις με τον αρχηγό της ρωσικής SVR, Σ. Ναρίσκιν. Και οι δύο έχουν συμμετάσχει σε όλες τις συναντήσεις Πούτιν-Ερντογάν. Ο κίνδυνος για τη Λιβύη είναι να γίνει η άλλη όψη της Συρίας, όπου η Μόσχα έχει το πάνω χέρι και η Τουρκία τη ρωσική διαμεσολάβηση.

Διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι σε μία τέτοια τροπή οι πολιτικοί θεσμοί της Λιβύης κινδυνεύουν να διαλυθούν και οι εξελίξεις να πάρουν αρνητική φορά. Για την Αγκυρα η Λιβύη είναι καθοριστική για τη θέση που επιζητεί στην Ανατολική Μεσόγειο. Για τη Ρωσία, η στρατιωτική παρουσία επίσης θεωρείται κρίσιμη στην περιοχή (σε συνδυασμό με τη Συρία) και για την Κεντρική Αφρική, μετά την αποχώρηση των Γάλλων από το Μάλι.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Α. Μπλίνκεν θα επισκεφθεί αύριο το Κάιρο (με επίκεντρο τον νέο κύκλο επαφών για το Παλαιστινιακό) και στη συνέχεια θα μεταβεί στο Ισραήλ και την Παλαιστινιακή Αρχή. Οι εξελίξεις στη Λιβύη βρίσκονται επίσης στην ατζέντα των αμερικανο-αιγυπτιακών συνομιλιών. Στον λιβυκό χορό μπαίνει και η Ιταλία, με επίσκεψη της πρωθυπουργού Τζ. Μελόνι στην Τρίπολη και ατζέντα την ενέργεια και τα θέματα μεταναστευτικής πολιτικής.