Καμία διάθεση προσέγγισης με τη Δύση δεν δείχνει ο Ταγίπ Ερντογάν. Αντιθέτως, και με την ομιλία του χθες, για τον «νέο αιώνα της Τουρκίας» επ’ ευκαιρία της αυριανής επετείου της Τουρκικής Δημοκρατίας, διεμήνυσε ότι θα συνεχίσει την πορεία που έχει χαράξει απαρέγκλιτα και επιτέθηκε εκ νέου σε Ελλάδα, ΗΠΑ και Ε.Ε.
Στη θεώρηση της Αγκυρας, η Ελλάδα είναι εχθρική χώρα, την οποία εταίροι και σύμμαχοι χρησιμοποιούν ως μοχλό για να περιορίσουν την τουρκική επιρροή στη διεθνή σκηνή. Το «νέο τουρκικό όραμα» έχει στο επίκεντρο τις ελληνοτουρκικές διαφορές· και το πρόβλημα για τις ΗΠΑ και την Ε.Ε. είναι πώς θα αποτρέψουν μια πιθανή κλιμάκωση της έντασης, δίχως όμως να διαταράξουν περαιτέρω τις σχέσεις τους με την Τουρκία.
Η σχέση Ερντογάν - Πούτιν γίνεται ολοένα και πιο στενή, σε πείσμα των εκτιμήσεων της Δύσης ότι τα γεωπολιτικά συμφέροντα των χωρών τους είναι αντιτιθέμενα. Ο εναγκαλισμός αποτυπώνεται στις φιλοφρονήσεις που ανταλλάσσουν (ο Βλ. Πούτιν μιλώντας στο forum Valdai αποκάλεσε τον Τ. Ερντογάν ισχυρό ηγέτη και ο Τούρκος πρόεδρος ανταπέδωσε) και στις νέες συμφωνίες. Η Μόσχα έκανε δεκτό το τουρκικό αίτημα να μετατεθούν οι πληρωμές φυσικού αερίου για το 2024 και είναι θέμα ημερών οι υπογραφές Gazprom - Botas. Εως τα τέλη 2022 αναμένεται και η συμφωνία για κατασκευή δεύτερου πυρηνικού από τη Rosatom στη Σινώπη. Οι νέες συμφωνίες θα δώσουν συναλλαγματικά οφέλη περίπου 30 δισ. δολάρια στην Αγκυρα για την επόμενη διετία. Σε 25 δισ. δολ. υπολογίζονται τα έσοδα από τις ρωσικές επενδύσεις και τον κύκλο εμπορικών συναλλαγών το τρέχον έτος.
Από την άλλη, οι προσπάθειες επαναπροσέγγισης Δύσης - Αγκυρας αυτή την περίοδο βρίσκονται σε χαμηλή πτήση, με την κυβέρνηση Ερντογάν να απορρίπτει κάθε συμβιβασμό με τις ΗΠΑ για τα εξοπλιστικά (και τα F-16) και με την Ε.Ε. για την εναρμόνιση με τους ευρωπαϊκούς κανόνες (και το πλαίσιο κυρώσεων κατά της Μόσχας). Πώς θα εξελιχθεί η υπόθεση των F-16 θα κριθεί μετά τις ενδιάμεσες εκλογές, στις 8 Νοεμβρίου. Η Αγκυρα έχει στοιχηματίσει στην ήττα Μπάιντεν και στην ανασύνθεση του Κογκρέσου υπέρ των τουρκικών συμφερόντων.
Σε αυτόν τον καμβά η Αθήνα δεν περιμένει θεαματική αλλαγή στα ελληνοτουρκικά. Οπως προκύπτει από τη συνέντευξη του Κυρ. Μητσοτάκη στο «Le Point», δεν υπάρχουν ενδείξεις από την άλλη πλευρά για διάθεση εξομάλυνσης. «Θα θέλαμε να έχουμε την καλύτερη δυνατή συνεργασία με την Τουρκία. Ομως, στην παρούσα συγκυρία, μοναδικό καθήκον μου είναι να υπερασπιστώ την ασφάλεια της χώρας μου με κάθε μέσο», τόνισε ο πρωθυπουργός και πρόσθεσε: «Μια ένοπλη σύγκρουση μεταξύ δύο μελών του ΝΑΤΟ είναι καταρχήν αδιανόητη. Ωστόσο, δεν πρέπει να υποτιμούμε τους εγγενείς κινδύνους της παρούσας κατάστασης».
Ανάλογο ήταν το μήνυμα και μετά τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον Ολαφ Σολτς, την Πέμπτη. Ο καγκελάριος της Γερμανίας αποδοκίμασε τις τουρκικές προκλήσεις, όμως απέφυγε να υψώσει τους τόνους, όπως είχε κάνει η υπουργός Εξωτερικών Αναλένα Μπέρμποκ και βρέθηκε σε κόντρα με τον Τσαβούσογλου, στα τέλη Ιουλίου. Επίσης, δεν δεσμεύτηκε για συμμετοχή της Ελλάδας στη Διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη, αίτημα που δηλώθηκε και δημοσίως από τον Κυρ. Μητσοτάκη. Κρίσιμο ζήτημα αποτελεί και το πώς θα κινηθεί το Βερολίνο στο ζήτημα των εξοπλισμών της Τουρκίας, εάν θα συνεχίσει το πάγωμα στις εξαγωγές κινητήρων και με τι ρυθμό θα ολοκληρωθούν τα έξι υποβρύχια Τ-214.
Η Τουρκία επείγεται για τα εξοπλιστικά της προγράμματα και στρέφεται σε όλες τις αγορές για μαχητικά αεροσκάφη (εάν κολλήσει η διαδικασία με τις ΗΠΑ), αλλά τα αντισταθμιστικά που απαιτεί, όπως φάνηκε στην πρόσφατη συνάντηση του Χουλουσί Ακάρ με τον Βρετανό υπουργό Αμυνας Μπεν Γουάλας, με επίκεντρο τα Eurofighters, προκαλούν αναστολές. Από τη Βρετανία ζητήθηκαν κινητήρες Rolls Royce που θα κατασκευάζονται στην Τουρκία, για τα αεροσκάφη που αναπτύσσει η τουρκική πολεμική βιομηχανία. Η περαιτέρω ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας (με όπλα νέας γενιάς και βαλλιστικά) είναι, όπως τονίζει ο Ερντογάν, προτεραιότητα για τον ρόλο της Τουρκίας. Η αφήγηση αποδίδει και προεκλογικά οφέλη και οι δημοσκοπήσεις τον φέρουν να προπορεύεται του Κιλιτσντάρογλου με 45% έναντι 44%.
Τα άρματα μάχης
H Τουρκία θέλει παράλληλα να φρενάρει τους ελληνικούς σχεδιασμούς και είναι ενδεικτικές οι αντιδράσεις για τη μεταφορά των γερμανικών Marder-1A3 στον Εβρο, όπως είπε ο Κυρ. Μητσοτάκης στη συνέντευξη με τον Σολτς. Εχουν παραληφθεί οκτώ από τα 40 που θα δοθούν με το «πρόγραμμα κυκλικής ανταλλαγής» για να στείλει η Ελλάδα ισάριθμα ΒΜΡ-1 σοβιετικής προέλευσης στην Ουκρανία. Για τα νησιά του Αιγαίου προτιμήθηκαν τα αμερικανικά Μ-1117.
Η Αγκυρα σχεδιάζει να προχωρήσει στην επόμενη διπλωματική κίνηση, πιέζοντας για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, όπως έχει προαναγγείλει με επιστολές στον ΟΗΕ, με προσφυγή σε διεθνές διαιτητικό όργανο, καλώντας την Ελλάδα να δώσει απαντήσεις. Μια τέτοια κίνηση θεωρείται υψηλού διπλωματικού ρίσκου και αυτή καθαυτή συνιστά κλιμάκωση, που δεν αποκλείεται να συνοδευτεί με νέες απειλές και προκλήσεις στο Αιγαίο.
Ανησυχητικά είναι τα μηνύματα και από τη Λιβύη, όπου η μεταβατική κυβέρνηση του Αμπντέλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά προχθές υπέγραψε δύο νέες αμυντικές συμφωνίες στην Αγκυρα, στο πλαίσιο του δεύτερου συμφώνου που προβλέπει συνεκμετάλλευση στη λιβυκή ΑΟΖ, η οποία έχει οριστεί παράνομα με την Τουρκία, παρακάμπτοντας την Ελλάδα. Η Τρίπολη, παρά τα μηνύματα από ΗΠΑ - Ε.Ε., αλλά και τις εσωτερικές αντιδράσεις, δεν φαίνεται διατεθειμένη να αποστεί από την τουρκική γραμμή. Οι προσπάθειες της Αθήνας για επανεκκίνηση των διαδικασιών γύρω από τις ΑΟΖ Ελλάδας - Λιβύης δεν έχουν τύχη πολιτικά, για όσο διάστημα παραμένει η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά.
