Η πρώτη σκέψη για το βιβλίο αυτό ήρθε το φθινόπωρο του 2019. Η άνετη επικράτηση της Ν.Δ. σε δύο εκλογικές μάχες και η προφανής δυσκολία του ΣΥΡΙΖΑ να «αντιπολιτευθεί» χρειάζονταν εξήγηση. Η εμφάνιση της πανδημίας ενίσχυσε αυτή την ανάγκη.
Ηταν ακριβώς η στιγμή που οι διαβεβαιώσεις του 2018 για την υπέρβαση της κρίσης και την προστασία της εργασίας και του κοινωνικού κράτους αποδεικνύονταν κενές περιεχομένου. Η πανδημία δεν ήταν «μαύρος κύκνος»: όσα συνέβησαν (και) την τελευταία πενταετία διαμορφώνουν τις σημερινές πρακτικές αντιμετώπισής της.
Τι συνέβη αυτά τα τεσσεράμισι χρόνια; Τι επιτεύχθηκε και τι παραχωρήθηκε; Βοήθησε ή έβλαψε η συγκεκριμένη «εμπειρία διακυβέρνησης» το ελληνικό και το διεθνές κίνημα; Τελικά, είναι καλό να κυβερνάει η Αριστερά;
Και για ποιον; Κι αν το συγκεκριμένο εγχείρημα θεωρηθεί αποτυχημένο ή βλαπτικό, είναι άραγε καταδικασμένα στις καπιταλιστικές κοινωνίες τα εγχειρήματα διακυβέρνησης από δυνάμεις αριστερής προέλευσης; Η αποτυχία αυτή έχει δομική ερμηνεία ή συγκυριακή; Υπάρχει, εντέλει, αριστερή στρατηγική «διαμέσου» του κράτους; Ή οι αντικαπιταλιστικές πολιτικές δυνάμεις πρέπει –όπως επέμενε μέχρι τέλους ο Λουί Αλτουσέρ– να μένουν αυστηρά «εκτός» και ενάντια, σε όλες τις περιπτώσεις;
Η ιστορία αλλιώς
Ας ξεκινήσουμε με μια άσκηση εναλλακτικής ιστορίας.
Ας υποθέσουμε πως, στις 13 Ιουλίου 2015, μετά την επιστροφή της κυβερνητικής αντιπροσωπείας από το Eurogroup που άνοιξε τον δρόμο για το τρίτο Μνημόνιο, ο Αλέξης Τσίπρας καλούσε τον ελληνικό λαό, όχι να αποδεχθεί, αλλά να απορρίψει τη συμφωνία που του «προσφέρθηκε».
Αυτό, άλλωστε, θα ήταν το λογικά αναμενόμενο, με δεδομένο το δηλωτικό για τη λαϊκή εντολή αποτέλεσμα της 5ης Ιουλίου: στο ιστορικό Δημοψήφισμα, η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία είχε μόλις απορρίψει το τρίτο Μνημόνιο με ένα ηχηρό «Οχι». Ας φανταστούμε, λοιπόν, πως ο τότε πρωθυπουργός έλεγε τα εξής:
Οι συνθήκες, αλλά και το αποτέλεσμα των συνομιλιών μας στις Βρυξέλλες δείχνουν, χωρίς αμφιβολία, πως οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ευρωζώνη είναι αποφασισμένες να μην επιτρέψουν στον ελληνικό λαό να πάρει την παραμικρή ανάσα. Αυτή η στάση δείχνει πως η χρησιμοποίησή του ως πειραματόζωου είναι ειλημμένη επιλογή: οι κυρίαρχοι κύκλοι στην Ευρώπη προσπαθούν να ρίξουν τα βάρη της κρίσης στην εργαζόμενη πλειοψηφία, στους ανέργους και τους φτωχούς, με κάθε κόστος.
Η ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να αποδεχτεί το νέο Μνημόνιο. Η εντολή που έλαβε την 5η Ιουλίου είναι στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Απορρίπτει, λοιπόν, την πρόταση. Και καλεί τον λαό να προσέλθει άμεσα στις κάλπες, για να δώσει νομιμοποίηση σε μια επιλογή ρήξης: τη δική του επιλογή. Με πλήρη συνείδηση πως μια τέτοια επιλογή μπορεί να σημάνει ακόμη και έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη. Ταυτόχρονα, καλεί τους εργαζομένους όλης της Ευρώπης, τους ευρωπαϊκούς λαούς στο σύνολό τους, να μας συμπαρασταθούν, με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σε μια σύγκρουση που αφορά εξίσου και τη δική τους ζωή και ευημερία. Μπορούμε να νικήσουμε. Το δίκιο είναι με το μέρος μας.
Τι θα είχε ακολουθήσει αν τα πράγματα είχαν εξελιχθεί έτσι εκείνες τις ημέρες; Ηταν πράγματι αναπόφευκτη η καταστροφή που περίμενε την ελληνική κοινωνία, αν η ίδια επέμενε στην απόφαση που εξέφρασε στο Δημοψήφισμα; Από την άλλη, μπορούσε να αποκλειστεί ένας συνδυασμός εμπάργκο από το εξωτερικό, ύφεσης και «εξέγερσης της κατσαρόλας» στο εσωτερικό, που θα δοκίμαζε τις αντοχές της κυβέρνησης; Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει «τι θα συνέβαινε αν».
Είναι, πάντως, ενδεικτικό ότι ο ίδιος ο Γιάνης Βαρουφάκης, που κάποια στιγμή παρομοίασε την επιστροφή στη δραχμή με «επιστροφή στη νεολιθική εποχή» («Στον Ενικό», 2-3-2015), εδώ και καιρό θεωρεί πως η έξοδος από την Ευρωζώνη θα είχε βραχυχρόνια υφεσιακή επίπτωση με ταχεία επιστροφή στην ισχυρή ανάκαμψη σε μικρό χρονικό διάστημα.
Δεν θα επιμείνουμε. Εχουν ήδη γραφτεί πολλά. Αυτά που μεσολάβησαν, ωστόσο, και ιδίως η κυβερνητική εμπειρία, μας υποχρεώνουν να γυρίσουμε στα βασικά: Να αποτιμήσουμε την περίοδο 2015-2019 της «κυβερνώσας Αριστεράς» σε αναφορά με τους ταξικούς αγώνες μιας περιόδου αναζωπύρωσης της αστικής ταξικής πάλης.
Να την εντάξουμε στο πλαίσιο της ανασυγκρότησης του ελληνικού καπιταλιστικού κράτους, έπειτα από μια περίοδο με χαρακτηριστικά κρίσης ηγεμονίας. Και να τη δούμε στα συμφραζόμενα της ενσωμάτωσης του ελληνικού αστισμού σε ένα διεθνές περιβάλλον εφαπτόμενων κρίσεων – οικονομικών, γεωπολιτικών, οικολογικών και πολιτικών. Ψηφίδες αυτού του μωσαϊκού είναι τα κείμενα που συνθέτουν το βιβλίο.
Πλήρης απολογισμός
Το βιβλίο επιχειρεί μια συγκεκριμένη αποτίμηση ανά πεδίο πολιτικής, αντί μιας γενικόλογης διαπίστωσης των ορίων που (όντως) έθεταν οι μνημονιακές δεσμεύσεις: Πού ήμασταν πριν το 2015 σε κάθε τομέα; Ποιες «υπερβάσεις» έγιναν στην πράξη σε σχέση με τις προγραμματικές επεξεργασίες του ΣΥΡΙΖΑ; Τι άλλαξε ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη κυβερνητική θητεία; Τι συνέπειες έχει για την πολιτική της Αριστεράς ότι μια από τις μεγάλες επιτυχίες των Μνημονίων υπήρξε η βαθύτερη και πιο οργανική ενσωμάτωση της Ελλάδας στη διεθνή οικονομία; Και τι συμβαίνει σε κάθε πεδίο μετά τον Ιούλιο του 2019;
Οι συγγραφείς των κεφαλαίων συνθέτουν ένα ισορροπημένο μίγμα ειδικών επιστημονικών προδιαγραφών, από τη μια, και πολιτικής-κινηματικής παρουσίας, από την άλλη. Στο σύνολό τους είχαν προσωπική συμμετοχή στα τεκταινόμενα της περιόδου, πράγμα που συνιστά ισχυρό γνωστικό πλεονέκτημα. Επιδιώξαμε αποτιμήσεις που να συνδυάζουν γνώση του κάθε πεδίου, διανοητική εντιμότητα και πολιτική νηφαλιότητα, χωρίς να προσποιούνται «αξιολογική ουδετερότητα».
Η αποτίμηση επιτρέπει να ξανασκεφτούμε το μείζον, από στρατηγική άποψη, ερώτημα: Είναι καλό, τελικά, να κυβερνάει η Αριστερά; Και υπό ποιες προϋποθέσεις;
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας