Παραδίδουν γην και ύδωρ για τις πισίνες των ξενοδοχείων

Παραδίδοντας γην και ύδωρ σε ιδιώτες επιχειρηματίες άνευ όρων, ανεξαρτήτως των συνεπειών στο περιβάλλον, στο πλαίσιο της πάγιας πολιτικής της, αυτή τη φορά η κυβέρνηση πέρασε άρθρο σε νόμο που κατέθεσε το υπουργείο Τουρισμού για τα ακίνητα βραχυχρόνιας μίσθωσης που επιτρέπει στα ξενοδοχεία να τροφοδοτούν τις πισίνες τους με θαλασσινό νερό, δίχως προϋποθέσεις και περιορισμούς, στο όνομα της αντιμετώπισης της λειψυδρίας.

Στην πράξη, η νέα νομοθετική διάταξη (άρθρο 23, νόμος 5170/2025) θεσπίστηκε προκειμένου να ξεπεραστεί η απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας 272/2023 βάσει της οποίας τέτοιου τύπου έργα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν επειδή αυτό δεν προβλέπεται στον νόμο.

Αυθαιρεσία

Με τη νέα νομοθετική ρύθμιση προστίθενται στους σκοπούς για τους οποίους επιτρέπεται η παραχώρηση χρήσης αιγιαλού, παραλίας κ.λπ. η εκτέλεση έργων εγκατάστασης αγωγών για την άντληση και απάντληση θαλασσίου ύδατος προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε κολυμβητική δεξαμενή νομίμως λειτουργούντων ξενοδοχειακών καταλυμάτων, καθώς και η κατασκευή κάθε έργου που κρίνεται αναγκαίο, συμπεριλαμβανομένου και του αναγκαίου χώρου για την εγκατάσταση του εξοπλισμού και του αναγκαίου προσωπικού για την ασφαλή λειτουργία και συντήρηση του έργου, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε κολυμβητική δεξαμενή. Επίσης, ορίζεται ότι η εκτέλεση αυτών των έργων επιτρέπεται τόσο στα κύρια όσο και στα μη κύρια τουριστικά καταλύματα.

Με αυτόν τον τρόπο η κυβέρνηση, πέραν του ότι απαλλάσσει τα πάσης φύσεως ξενοδοχειακά καταλύματα από το κόστος που συνεπάγεται η κατανάλωση νερού για τις πισίνες τους, αφ' ενός νομιμοποιεί τις εκατοντάδες πισίνες ξενοδοχείων που ήδη λειτουργούν με θαλασσινό νερό αυθαίρετα, μετά την απόφαση του ΣτΕ.

Αφ' ετέρου, δεδομένου ότι επεκτείνει το προαναφερόμενο δικαίωμα και στα μη κύρια τουριστικά καταλύματα, δηλαδή σε επιπλωμένες βίλες και κατοικίες και ενοικιαζόμενα δωμάτια-διαμερίσματα, δίνεται το έναυσμα για τη δημιουργία μεγάλου αριθμού επιπλέον των αναρίθμητων υπαρχουσών πισινών σε όλες τις παράκτιες περιοχές της χώρας.

Ελεύθερη πρόσβαση

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Τουρισμού μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου, με το άρθρο 23 του νέου νόμου «θεσπίζεται το πλαίσιο για την εκτέλεση έργων άντλησης και απάντλησης θαλασσινού νερού για κολυμβητικές δεξαμενές, με γνώμονα βεβαίως την εξοικονόμηση υδάτινων πόρων με σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον». Πρόκειται για έναν ισχυρισμό που απέχει πολύ από το πόρισμα της επιστημονικής επιτροπής της Βουλής επί του νομοσχεδίου.

Οπως αναφέρεται σε αυτό, «αυτονόητο είναι ότι και μετά την παραχώρηση των εν λόγω δικαιωμάτων πρέπει να διασφαλίζεται ότι δεν παραβιάζεται ο προορισμός του αιγιαλού και της παραλίας ως κοινόχρηστων πραγμάτων και ότι δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και στα βιοτικά στοιχεία τους, για να μην εμποδίζεται ή δυσχεραίνεται η ελεύθερη και απρόσκοπτη πρόσβαση των πολιτών στην παραλία και στον αιγιαλό».

«Περαιτέρω, παρατηρείται ότι δεν διευκρινίζονται ζητήματα που πιθανώς να ανακύψουν κατά την εφαρμογή του παρόντος, όπως ιδίως όσον αφορά την απάντληση του "ακάθαρτου" θαλασσίου ύδατος από τις κολυμβητικές δεξαμενές και τις συνθήκες επιστροφής του στη θάλασσα ή της αποβολής του, επί παραδείγματι, σε αποχέτευση ομβρίων υδάτων ή αλλού.

»Στο ίδιο πλαίσιο χρειάζονται επίσης διευκρίνιση ειδικότερα συναφή ζητήματα, όπως η διασφάλιση της ποιότητας των υδάτων της παραλίας και της υγείας των λουομένων και η άνευ διακρίσεως πρόσβαση κάθε καταλύματος στο θαλασσινό νερό χωρίς την ανάγκη τεκμηρίωσης παραμέτρων βιώσιμης διαχείρισης, όπως η απόσταση των καταλυμάτων από την παραλία, ο αριθμός των καταλυμάτων τα οποία υφίστανται στην ίδια παραλία, ώστε να μην επέρχεται αλλοίωση του περιβάλλοντος λόγω της πληθώρας των σχετικών εγκαταστάσεων, γεωγραφικά χαρακτηριστικά των περιοχών, όπως η λειψυδρία, η επιβάρυνση των υπόγειων υδροφορέων και η μείωση φαινομένων υφαλμύρωσης, αλλά και κοινωνικά κριτήρια κ.λπ.», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Σε αυτές τις επισημάνσεις πρέπει να προστεθεί ότι στη νομοθετική διάταξη δεν προβλέπονται όροι για το νερό που ενδεχομένως θα επιστρέφει στη θάλασσα από τις πισίνες, που, ως γνωστό, περιέχει χλώριο και άλλα χημικά για την απολύμανσή του.

Τα αντίμετρα

Αντίστοιχα, δεν θεσπίζονται όροι για το τοπίο που θα δημιουργηθεί με τους αναρίθμητους σωλήνες που θα καταλήγουν στη θάλασσα για την απάντληση και αποβολή του νερού σε παραλίες με συνεχόμενα γειτνιάζοντα τουριστικά συγκροτήματα, ούτε προϋποθέσεις για τις επιπτώσεις που θα έχει η μαζική χρήση και απόρριψη θαλασσινού νερού στο παράκτιο θαλάσσιο περιβάλλον και στον πυθμένα. Και βέβαια, αυτά θα μπορούν να συμβούν, καθώς δεν θα απαιτείται η εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης έστρωσαν τον δρόμο για την έλευση της νομοθετικής ρύθμισης κάνοντας λόγο για πισίνες με θαλασσινό νερό σε νησιά με πρόβλημα λειψυδρίας, κάτι που πρόβαλαν ως μέτρο αντιμετώπισης του υπερτουρισμού. Ουσιαστικά, πατώντας πάνω στο υπαρκτό πρόβλημα της λειψυδρίας, αλλά παραβλέποντας λύσεις όπως το πλαφόν στον αριθμό των πισινών ή τους περιορισμούς στη χρήση τους σε περιοχές που την αντιμετωπίζουν.

Προκειμένου να γίνουν αντιληπτά το μέγεθος και οι επιπτώσεις της χρήσης και αποβολής του θαλασσινού νερού, αξίζει να δει κανείς τον χάρτη που δημιούργησε το κίνημα πολιτών Πάρου Save Paros με τον αριθμό των κολυμβητικών δεξαμενών σε 9 κυκλαδίτικα νησιά, χρησιμοποιώντας τις διαθέσιμες δορυφορικές εικόνες της Google, μια μελέτη που ξεκίνησε το 2012 και ολοκληρώθηκε το 2024.

Οπως προκύπτει, σε αυτά τα νησιά λειτουργούν συνολικά 6.688 πισίνες! Πιο συγκεκριμένα, 1.480 πισίνες στην Πάρο, 287 στην Αντίπαρο, 712 στη Νάξο, 148 στην Ιο, 81 στη Σίφνο, 43 στη Σέριφο, 222 στη Σύρο, 3.255 στη Μύκονο και 460 στην Κέα. Ετσι, παραδόξως, η Αντίπαρος έχει τόσες πισίνες όσες η Ιος, η Σίφνος και η Σέριφος μαζί.

Τα υψηλά βαλάντια

Η Πάρος, από την άλλη πλευρά, έχει τον ίδιο αριθμό πισινών με τη Νάξο, την Ιο, τη Σίφνο, τη Σέριφο και τη Σύρο μαζί. Αν δεχτούμε τον αριθμό των πισινών ως δείκτη της τουριστικής ανάπτυξης, ο χάρτης καθιστά σαφές ότι η Πάρος, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθός της, έχει υπερβεί κατά πολύ τις δυνατότητές της όσον αφορά τις υποδομές, τη διαχείριση των αποβλήτων και τους υδάτινους πόρους, επισημαίνει το Save Paros.

Αλλά, πέραν αυτών και για να μη γελιόμαστε… Πισίνες με νερό της θάλασσας διαθέτουν ήδη πολλά πασίγνωστα ξενοδοχεία για υψηλά βαλάντια σε όλη τη χώρα, που, μάλιστα, το διαφημίζουν ευθαρσώς. Δίχως να γίνεται ο παραμικρός έλεγχος ούτε για την άντληση ούτε για την απάντληση του θαλασσινού νερού.

Μέχρι το 2017 η μεγαλύτερη πισίνα με θαλασσινό νερό στην Ευρώπη βρισκόταν στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη Μύκονο με συνολική επιφάνεια 280 τ.μ. και με το θαλασσινό νερό που χρειάζεται για να γεμίσει να ξεπερνά τα 840 χιλιόλιτρα.

«Οικόπεδο διά πάσαν χρήσιν»

Την επίμαχη νομοθετική ρύθμιση αλλά και τις διατάξεις που προστατεύουν αυστηρά τον αιγιαλό σχολιάζει στην «Εφ.Συν.» ο Γιώργος Χριστοφορίδης, δικηγόρος και μέλος του Δ.Σ. του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος

Ζητήσαμε από τον Γιώργο Χριστοφορίδη, δικηγόρο, μέλος του Δ.Σ. του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος, να σχολιάσει τη νέα νομοθετική ρύθμιση. Ο αιγιαλός προστατεύεται αυστηρά από το Σύνταγμα και τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ) για δύο λόγους: Πρώτον, διότι αποτελεί εξαιρετικά ευαίσθητο και ευπαθές στοιχείο του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος, το οποίο αποσταθεροποιείται εύκολα από οποιεσδήποτε παρεμβάσεις (ανακύπτουν ζητήματα υδροδυναμικής, διαβρώσεων, υποβάθμισης ή καταστροφής θαλάσσιων οικοσυστημάτων κ.λπ.).

Δεύτερον, διότι ο αιγιαλός ήταν ανέκαθεν και είναι, σύμφωνα με τη νομοθεσία, αφιερωμένος στην κοινή χρήση από όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες, οι οποίοι πρέπει να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σ’ αυτόν. Υπό τα δεδομένα αυτά, οι επιτρεπτές παρεμβάσεις στον αιγιαλό ήταν ανέκαθεν ελάχιστες και μόνον κατ’ εξαίρεση για λόγους δημοσίου συμφέροντος (π.χ. λιμενικά έργα). Ακόμη και οι προσωρινές παραχωρήσεις δικαιωμάτων στον αιγιαλό γίνονταν για την εξυπηρέτηση της κοινοχρησίας (ομπρέλες, ξαπλώστρες) και σε περιορισμένη έκταση, ώστε να μην παρεμποδίζεται η κοινοχρησία.

Αλλά από το έτος 2020 και ύστερα προβλέφθηκαν με διάφορα νομοθετήματα (ενδεικτικώς ν. 4797/2021, ν. 4850/2021, ν. 4964/2022) αναρίθμητες επεμβάσεις στον αιγιαλό, ενώ με τον νόμο 5092/2024 οι ακτές και οι αιγιαλοί της χώρας συλλήβδην παρεδόθησαν βορά στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα. Πρέπει δε να σημειωθεί ότι, σε περιπτώσεις εξυπηρέτησης μεγάλων επενδυτικών σχεδίων, επιτρέπεται ακόμη και η παρεμπόδιση της πρόσβασης στον αιγιαλό σε κάθε τρίτο μη συνδεόμενο με τον σκοπό των «ωφελούμενων» επιχειρήσεων.

Τώρα, με τις διατάξεις του άρθρου 23 του ν. 5170/2025, στις επεμβάσεις που επιτρέπονται στον αιγιαλό προστέθηκε ακόμη μία, ήτοι η τοποθέτηση αγωγών και συναφούς μηχανολογικού εξοπλισμού για «την άντληση και απάντληση θαλασσίου ύδατος προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε κολυμβητική δεξαμενή νομίμως λειτουργούντων ξενοδοχειακών καταλυμάτων». Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου, ο δικαιολογητικός λόγος των ρυθμίσεων είναι «η εξοικονόμηση ύδατος που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε άλλη αστική χρήση». Είναι προφανές ότι τα έργα που επιτρέπουν οι επίμαχες διατάξεις στη θάλασσα, στην παραλία και στον αιγιαλό συνεπάγονται αρνητικές επιπτώσεις στο παράκτιο και θαλάσσιο περιβάλλον, οι οποίες όμως ουδόλως απασχόλησαν τον νομοθέτη.

1. Οι διατάξεις αυτές ετέθησαν ερήμην της επιστήμης. Επρεπε να συνοδεύονται και να στηρίζονται σε επιστημονική μελέτη περί των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της κατασκευής και λειτουργίας των περί ων ο λόγος εγκαταστάσεων, αλλά και περί της εφικτής ή ανέφικτης εναρμόνισής τους με το δικαίωμα πρόσβασης στον αιγιαλό και με την κοινοχρησία του.

2. Εφόσον ο νομοθέτης είχε κατ’ αρχήν εφοδιαστεί με μια τέτοια μελέτη, θα έπρεπε στη συνέχεια να καθορίσει/προσδιορίσει τις κατηγορίες εκείνες των αιγιαλών, των παραλιών και των πυθμένων των οποίων η γεωμορφολογία, η υδροδυναμική και η γεωλογική σύσταση μπορούν να ανεχθούν τέτοιες επεμβάσεις.

3. Εν πάση περιπτώσει, για την εγκατάσταση και λειτουργία αυτών των τεχνικών συστημάτων έπρεπε να προβλεφθεί η τήρηση της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης κατόπιν εκπόνησης μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

Καμία από τις ανωτέρω προϋποθέσεις δεν έχει εκπληρωθεί εν προκειμένω.

Η υπ’ αριθ. 272/2023 απόφαση του Ε' Τμήματος του ΣτΕ, έχοντας πλήρη επίγνωση της σοβαρότητας των επεμβάσεων αυτών στον αιγιαλό και επιφυλασσόμενη προφανώς να κρίνει στο μέλλον και με βάση τις ανωτέρω προϋποθέσεις τη συνταγματικότητα ανάλογου νόμου, ορθώς έκρινε σε πρώτη φάση ότι η εγκατάσταση και λειτουργία των συγκεκριμένων έργων προϋποθέτει πάντως διάταξη νόμου.

Ο νομοθέτης, όμως, αντί να εκπονήσει και θέσει σε ισχύ ένα συνολικό σχέδιο αντιμετώπισης της λειψυδρίας, επικαλούμενος τη δικαστική αυτή απόφαση, έσπευσε βιαστικά να επιτρέψει στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, δίχως περιορισμό ή άλλη προϋπόθεση, να τροφοδοτούν τις πισίνες τους με θαλασσινό νερό, αποσιωπώντας τις περιβαλλοντικές συνέπειες αυτής της επιλογής.

Η καταχρηστική αύξηση του αριθμού των κολυμβητικών δεξαμενών σε ξενοδοχειακές μονάδες (και σε ιδιωτικές κατοικίες στο μέλλον;) συνιστά μεγάλο πρόβλημα ιδίως για τα νησιά, το οποίο όφειλε να ρυθμίσει με ορθολογικό τρόπο το κράτος. Αντ’ αυτού, επιχειρεί να επιλύσει ένα ακανθώδες περιβαλλοντικό πρόβλημα (λειψυδρία), δημιουργώντας ένα άλλο.

Συμπερασματικά, οι διατάξεις του άρθρου 23 του νόμου 5170/2025 συμπληρώνουν τη νομοθεσία της τελευταίας δεκαετίας, η οποία υποβιβάζει τις ακτές της χώρας από διαρθρωτικό στοιχείο του εθνικού φυσικού κεφαλαίου και δημόσιο κοινόχρηστο αγαθό σε «οικόπεδο διά πάσαν χρήσιν».