Στην πλάτη των καταναλωτών τα… χρωματιστά υπερκέρδη

Η περιγραφή της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που παραπέμπει καθαρά σε ένα μοντέλο ολιγοπωλιακού καρτέλ προκύπτει από την ετήσια έκθεση της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ-πρώην ΡΑΕ) η οποία για ακόμη έναν χρόνο αναδεικνύεται σε τροχονόμο των ισχυρών συμφερόντων που δεν έχουν κανένα λόγο να ανησυχούν για τα έσοδα και τα κέρδη τους. Ενδεικτικά της κατάστασης είναι τα κέρδη της ΔΕΗ που παραμένει κυρίαρχη στη λιανική αγορά με ποσοστό πάνω από 70%. Οπως ανακοίνωσε η εταιρεία, μέσα στο 2024 τα προσαρμοσμένα κέρδη προ φόρων, τόκων και αποσβέσεων (EBITDA) έφτασαν το ιλιγγιώδες ποσό του 1,8 δισ. ευρώ, αυξημένα κατά 41% σε σχέση με το 2023, και τα προσαρμοσμένα καθαρά κέρδη υπερδιπλασιάστηκαν φτάνοντας τα 426 εκατ. από 206 εκατ. το 2023. Πώς να μην είναι μετά περήφανη η κυβέρνηση για το «μοντέλο ΔΕΗ» που θέλει τώρα να εφαρμόσει και στον ελληνικό σιδηρόδρομο;

ΛΗΞΙΠΡΟΘΕΣΜΕΣ ΟΦΕΙΛΕΣ: Το παράδοξο είναι ότι αυτή η άνθηση της κερδοφορίας καταγράφεται σε μια χρονιά που οι συνολικές ληξιπρόθεσμες οφειλές έχουν αυξηθεί στα 3,4 δισεκατομμύρια ευρώ έναντι 2,4 δισ. το 2023. Οι οφειλέτες αυξάνονται σε πλήθος σε όλες τις υποκατηγορίες. Οπως φαίνεται στον πίνακα που παραθέτουμε, τα νοικοκυριά που χρωστούν αυξήθηκαν από 1.785.372 το 2023 σε 1.868.238 το 2024 και η συνολική τους οφειλή ανέβηκε από τα 842,7 στα 969,4 εκατομμύρια ευρώ. Αυξήθηκαν οι οφειλές και στα ευάλωτα νοικοκυριά με Κοινωνικό Τιμολόγιο (ΚΟΤ). Σε σύνολο 700.000 ΚΟΤ, τα 155.628 έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές συνολικού ύψους 78,2 εκατομμυρίων ευρώ έναντι 64,1 εκατ. το 2023. Ογκωδέστατες είναι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές σε Εμπόριο-Βιοτεχνία της Χαμηλής Τάσης Ρεύματος (920,2 εκατ. το 2024 έναντι 803,1 εκατ. το 2023), ενώ υπερτριπλασιάστηκαν τα ληξιπρόθεσμα στη Μέση Τάση όπου υπάγονται χιλιάδες επιχειρήσεις και βιομηχανίες αφού οι συνολικές οφειλές έφτασαν τα 603,8 εκατ. έναντι 178,5 εκατομμυρίων το 2023. Το φαινόμενο δεν σχετίζεται μόνο με την αύξηση των τιμών ενέργειας αλλά και με το προβληματικό καθεστώς των επιδοτήσεων που υποτίθεται πως έδωσε η κυβέρνηση προεκλογικά το 2023. Στις πολύ μεγάλες βιομηχανίες της Υψηλής Τάσης αυξήθηκε το πλήθος των οφειλετών από 75 σε 149, αλλά μειώθηκε η συνολική οφειλή από τα 529,8 εκατ. το 2023 στα 349,2 το 2024.

Πώς γίνεται λοιπόν οι εταιρείες ηλεκτρισμού να μην ανησυχούν για τόσο μεγάλες ληξιπρόθεσμες οφειλές; Οπως προκύπτει από την ανάλυση της ΡΑΑΕΥ, αυτό συμβαίνει διότι μετακυλούν το κόστος στους συνεπείς καταναλωτές. Η Αρχή υπολογίζει αυτό το κόστος στα 6 λεπτά ανά μεγαβατώρα για το 2024 (60,09 ευρώ ανά μεγαβατώρα), ενώ ήταν κάτω από τα 5 λεπτά το 2023.

ΠΡΑΣΙΝΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ: Ενώ λοιπόν οι εταιρείες ενέργειας καταφέρνουν να μηδενίζουν το ρίσκο και να επιτυγχάνουν κέρδη, οι καταναλωτές δείχνουν ανήμποροι να ξεφύγουν από το πλαίσιο λειτουργίας που τους κρατά εγκλωβισμένους σε πανάκριβα τιμολόγια. Χαρακτηριστικότατος επ’ αυτού είναι ο απολογισμός για τα πράσινα (ειδικά) τιμολόγια, τα οποία διαφημίστηκαν στα τέλη του 2023 από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θεόδωρο Σκυλακάκη, ως εκείνα που θα εξασφάλιζαν τη διαφάνεια και τον ανταγωνισμό. Αυτό που αποδεικνύεται εκ των υστέρων είναι ότι τα πράσινα τιμολόγια ήταν κατά μέσον όρο πολύ ακριβότερα από την κατηγορία των κίτρινων (κυμαινόμενα). Οπως φαίνεται και στον πίνακα που παραθέτουμε, η μέση τιμή όλων των πράσινων τον Ιανουάριο του 2024 ήταν 170,94 ευρώ ανά μεγαβατώρα (δηλαδή 17 λεπτά ανά κιλοβατώρα), έναντι 146,84 ευρώ του μέσου όρου των κίτρινων (14,7 λεπτά). Η διαφορά αυξήθηκε τον Φεβρουάριο του 2024, οπότε όποιος έμενε στο πράσινο πλήρωνε για ρεύμα κατά μέσον όρο 15,8 λεπτά ανά κιλοβατώρα, έναντι 12,5 λεπτών των κίτρινων. Εννοείται ότι οι παραπάνω αριθμοί αφορούν μέσους όρους από τιμολόγια 17 εταιρειών και αυτό σημαίνει ότι οι διαφορές μπορεί να ήταν πολύ μεγαλύτερες εάν συγκρίναμε τον ίδιο μήνα (π.χ. τον Φεβρουάριο του 2024) ένα φτηνό κίτρινο (π.χ. της Elpedison με 11 λεπτά) με ένα ακριβό πράσινο (π.χ. της Protergia με 22 λεπτά).

Το πρόβλημα είναι ότι οι καταναλωτές ωθήθηκαν να νιώθουν μεγαλύτερη σιγουριά προς τα πράσινα, όχι μόνο διότι τα διαφήμιζε το υπουργείο, αλλά και διότι η τιμή του κίτρινου δεν ήταν από πριν γνωστή αλλά ανακοινωνόταν εκ των υστέρων. Από την άλλη, φάνηκε ότι συγκεκριμένες εταιρείες δεν θέλησαν να ποντάρουν στα πράσινα και, όπως η Protergia, έριξαν το βάρος στα σταθερά (μπλε). Απολογιστικά, το 72,41% των καταναλωτών παρέμενε στα πράσινα τιμολόγια στο τέλος του 2024, ενώ στα κίτρινα είχε μετακινηθεί το 14,10% και στα μπλε-σταθερά μόλις το 13,49%. Με άλλα λόγια, εκατοντάδες χιλιάδες καταναλωτές συνέχισαν να πληρώνουν ακριβότερα, αυξάνοντας τα κέρδη των εταιρειών.

ΠΟΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ; Η ΔΕΗ παρέμεινε δεσπόζων προμηθευτής της αγοράς μέσα στο 2024, εκπροσωπώντας το 70,93% του συνολικού αριθμού παροχών στη χαμηλή και μεσαία τάση (έναντι 71,61% το 2023) και το 55,63% της συνολικής κατανάλωσης (έναντι 54,93% το 2023). Καμία νέα εταιρεία δεν προστέθηκε στο σύνολο των 17 εταιρειών, ενώ την πρώτη πεντάδα συμπληρώνουν οι ίδιες τέσσερις εταιρείες (Μυτιληναίος Α.Ε., Ηρων Θερμοηλεκτρική Α.Ε., Elpedison Παραγωγή Ηλεκτρικής Ενέργειας Μονοπρόσωπη Α.Ε. και NRG Supply and Trading Ενεργειακή A.E.).

ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ: Πολύ μικρές ήταν και οι μετακινήσεις πελατών από εταιρεία σε εταιρεία. Μέσα στο 2024, σε ένα γενικό σύνολο 6 εκατομμυρίων πελατών, η ΔΕΗ έχασε 53.377 πελάτες, η NRG 24.864 και η Elpedison 12.425, ενώ η Protergia κέρδισε 68.255, η ΗΡΩΝ 31.968 και η ΖΕΝΙΘ 10.554 πελάτες.

ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ: Ενα φαινόμενο που συνδέεται και με τις αυξανόμενες οφειλές είναι η καταγραφή των πελατών που μπαίνουν σε καθεστώς Καθολικής Υπηρεσίας (Κ.Υ.), δηλαδή καταργείται η σύμβαση που είχαν υπογράψει με κάποια εταιρεία και μεταπίπτουν στην εταιρεία-πάροχο Καθολικής Υπηρεσίας (δεν είναι πάντα η ίδια), η οποία χρεώνει και ακριβότερα. Το συνολικό πλήθος των πελατών Κ.Υ. ήταν έως το 2018 μεταξύ 20.000 και 30.000, αλλά από το 2019 ανέβηκαν πάνω από τους 100.000 και το 2023 έφτασαν στους 186.606. Το 2024 το πλήθος μειώθηκε στους 155.910 πελάτες, αλλά η συνολικά καταναλωνόμενη (και υπερχρεωνόμενη) ενέργεια αυξήθηκε στις 371,8 χιλιάδες μεγαβατώρες έναντι 326,3 χιλιάδων το 2023.