Ευέλικτη αβελτηρία

Οπως τόνισε σε συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα Le Monde τον περασμένο Μάιο ο φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν, οι παρατηρούμενες τραγικές ελλείψεις στο απαραίτητο υγειονομικό υλικό οφείλονται εν πολλοίς στην εγκατάλειψη της στρατηγικής της αποθήκευσης και στη στροφή στην πιο ευέλικτη και οικονομικά αποδοτικότερη στρατηγική τής κατά παραγγελία παράδοσης.

Είναι γεγονός ότι στις αρχές του 20ού αιώνα αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και στη συνέχεια εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο το φορντικό-τεϊλορικό σύστημα μαζικής παραγωγής και συσσώρευσης αγαθών. Η επιτυχία του βασιζόταν σε έναν ανατροφοδοτούμενο κύκλο μαζικής παραγωγής για μαζική κατανάλωση και στον επιστημονικά εξορθολογισμένο σχεδιασμό της αλυσίδας παραγωγής.

Ομως έτσι υλοποιείται ένα συγκεντρωτικό, άκαμπτο, ανελαστικό και δυσπροσάρμοστο πρότυπο «για κάθε περίπτωση» («just in case»). Κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα παρατηρήθηκε η μετάβαση στον μεταφορντικό τρόπο παραγωγής και το πέρασμα στην ευέλικτη παραγωγή και συσσώρευση. Τα αγαθά παράγονται όταν προκύψει ανάγκη («just in time»), καθώς οι ανάγκες αλλάζουν πλέον με ταχύτατο ρυθμό.

Τo μεταφορντικό σύστημα παραγωγής βασίζεται στη λογική της υπεργολαβίας και της εξωτερικής ανάθεσης μέρους της παραγωγής (outsourcing), με στόχο την ελαχιστοποίηση του κόστους. Αλλά το μοντέλο αυτό, το οποίο ο νεοφιλελευθερισμός και η ελεύθερη αγορά έκαναν σημαία, ενδεχομένως και υπό προϋποθέσεις μπορεί να μειώνει το κόστος παραγωγής και να λειτουργεί αποδοτικά για κάποιες κατηγορίες καταναλωτικών αγαθών, όχι όμως για τα πάντα.

Η παροχή Παιδείας και Υγείας δεν χωράει στο σχήμα αυτό. Γι’ αυτό και δεν δικαιολογούνται οι παρατηρούμενες και επισήμως πλέον ομολογημένες ελλείψεις σε αίθουσες, εκπαιδευτικό και βοηθητικό προσωπικό στα σχολεία. Και αντίστοιχα οι ελλείψεις σε ΜΕΘ, ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό και σε υγειονομικό υλικό στα νοσοκομεία. Ούτε βέβαια μπορεί οι τομείς αυτοί να προσεγγίζονται με μια κοντόφθαλμη και στενά οικονομίστικη οπτική ελαχιστοποίησης του κόστους που, υπό προϋποθέσεις, ενδέχεται να προσφέρει το σύστημα των εξωτερικών αναθέσεων.

Η προσέγγιση αυτή δεν αποτελεί πανάκεια, δεν είναι παντού εφαρμόσιμη, ούτε είναι πιο αποδοτική ή πιο οικονομική. Φτάσαμε να συζητάμε για προσλήψεις εκπαιδευτικών μερικής απασχόλησης με συμβάσεις τρίμηνης διάρκειας, ξεχνώντας ότι ο εκπαιδευτικός σε μια σχολική αίθουσα δεν φτιάχνει κουλουράκια, αλλά παρέχει γνώση και δια-μορφώνει τους αυριανούς υπεύθυνους πολίτες έχοντας πρώτα οικοδομήσει μαζί τους μια ανατροφοδοτούμενη σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και σεβασμού. Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί όταν έχει εμπεδωθεί η πεποίθηση ότι η Παιδεία αποτελεί την ύψιστη κοινωνική και συλλογική λειτουργία.

Για να γίνουν αυτά απαιτούνται οι κατάλληλοι χώροι και ο απαραίτητος χρόνος ωρίμανσης και όχι η αβελτηρία των ευέλικτων υπεργολαβικών αναθέσεων. Οπως το είπε ο Μπέρτολντ Μπρεχτ «επί παραγγελία, μόνο μπότες γίνονται».

* (Ph.D.)², αναπληρωτής καθηγητής Ιατρικής Φυσικής - Υπολογιστικής Ιατρικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης